«Ստեփանակերտում բնականոն կյանք է եռում». ինդոնեզական ամսագրի անդրադարձը Հայաստանին և Արցախին
Ինդոնեզական հայտնի «Տեմպո» ամսագրի լրագրող Ֆամեգա Պուտրին հոկտեմբերի կեսերին այցելել է Հայաստան և Լեռնային Ղարաբաղ, ինչից հետո նյութ է հրապարակել իր այցելությունների վերաբերյալ: Հոդվածը ներկայացնում ենք մասնակիորեն։
«Դարեր շարունակ Լեռնային Ղարաբաղը կռվախնձոր է եղել հայ քրիստոնյաների և Թուրքիայի ու Պարսկաստանի հովանավորությունը վայելող մահմեդականների միջև: Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Խորհրդային Միությունը Լեռնային Ղարաբաղը ինքնավար մարզի կարգավիճակով միացրեց Ադրբեջանին, թեև Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության մեծամասնությունը հայերն էին կազմում: 1980-ականների վերջին ԼՂԻՄ մարզային խորհուրդը Հայաստանի հետ վերամիավորվելու ցանկությունն արտահայտող որոշում ընդունեց, իսկ որոշ ժամանակ անց հռչակվեց Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Այս ամենին հաջորդած պատերազմին զոհ գնացին տասնյակ հազարավոր մարդիկ, հարյուր հազարավորներն էլ դարձան փախստական:
Թեև կնքվել է զինադադարի մասին պայմանագիր, հրադադարի ռեժիմի խախտման արդյունքում թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ Լեռնային Ղարաբաղի կողմից լինում են զոհեր:
Միևնույն ժամանակ մայրաքաղաք Ստեփանակերտում բնականոն կյանք է եռում. խանութները լի են ֆիրմային հագուստներով, քաղաքի շուկան՝ թարմ մրգերով, իսկ Ստեփանակերտի դպրոցներ հաճախող կենսախինդ երեխաները ողջունում են ինձ:
Ստեփանակերտի մաքուր և կոկիկ կենտրոնն իր լայն պողոտաներով ու մայթուղիներով հիշեցնում է եվրոպական մի քաղաք, սակայն ի տարբերություն եվրոպական քաղաքների՝ Ստեփանակերտի փողոցներով քայլում են երիտասարդ զինվորներ:
Եթե ինդոնեզական Աչեհում ամեն կիլոմետրի վրա անձի ինքնությունը ստուգող կետեր են տեղակայված, Ստեփանակերտում նման կետեր չկան: Եվ թեև փողոցներում զինվորները շատ են, նրանց մեծ մասը զենք չի կրում:
Ղարաբաղից վերադառնալուց մի քանի օր անց Երևանում ես տեղեկացա սահմանում հրադադարի ռեժիմի հերթական խախտման մասին, որը հանգեցրել էր զոհերի: Հոկտեմբերի 28-ին առաջնագծում զոհվել էր հայ զինծառայող Գուրգեն Այվազյանը: Ըստ հաղորդման՝ ադրբեջանական կողմը դիմել էր սադրիչ գործողությունների՝ կիրառելով նռնականետեր:
Ինչպես նշեց ինձ ուղեկցող երթուղային տաքսու վարորդը, քանի դեռ կան երկկողմ զոհեր, պատերազմում չկան հաղթողներ:
Երևանում բոլորը ինձ հարցնում էին. «Դեռ չե՞ս տեսել Արարատը… Մեծ բան ես կորցրել»: Արարատը հայերի հպարտությունն ու պարծանքն է, այն ազգային խորհրդանիշ է:
Այսօր Արարատ լեռը գտնվում է Թուրքիայի տարածքում, և այն իր ողջ գեղեցկությամբ տեսնելու մի վայրը Խոր Վիրապն է. վանք, որ Թուրքիայի հետ սահմանից մեկ կիլոմետր հեռավորության վրա է գտնվում:
Նոյան տապանի իջևանի վայրը համարվող Արարատ լեռը հնուց ի վեր ներկա է եղել Հայաստանի ու հայ ժողովրդի պատմությանը, և նրա մասին բազմաթիվ երգեր ու բանաստեղծություններ են ձոնվել:
Երբ անցյալում արհավիրքները հարվածել են Հայաստանին, շատ հայեր ապաստան են գտել Սիրիայում: Այժմ, երբ խորը ճգնաժամի մեջ է գտնվում հենց Սիրիան, սիրիահայերը վերադառնում են հայրենիք: Վերադառնում են այն սիրիահայերը, որոնց նախնիները, մազապուրծ լինելով հայերի դեմ Օսմանյան Թուրքիայի իրականացրած ցեղասպանությունից, ապաստան էին գտել սիրիական քաղաքներում, այդ թվում՝ Հալեպում:
Կայծակ Ճապաղջուրյանը այդ հայրենադարձներից մեկն է, ով 4 տարի առաջ լքել է Հալեպը՝ իր ծննդավայրը, իր ընտանիքի՝ հոր, մոր և քրոջ հետ միասին:
Մինչ Հայաստան գալը՝ դեռևս 22 տարեկանում, Կայծակը Հալեպում հիմնել էր հացի փուռ: Այսօր Երևանի կենտրոնում Կայծակը ղեկավարում է իր լահմաջոանոցը՝ «Լահմաջո Կայծը»:
«Հնարավոր է՝ մի օր ես կվերադառնամ Հալեպ՝ տեսնելու այնտեղ բնակվող հարազատներիս», – ասում է Կայծակը: Կայծակի հորեղբայրներն ու մորաքույրերը դեռ բնակվում են Հալեպում՝ հուսալով, որ պատերազմը մի օր կավարտվի:
Եթե անգամ պատերազմն ավարտվի Սիրիայում, Կայծակն այլևս չի ցանկանում վերադառնալ Հալեպ: Նրա հայրը մահացել է երկու տարի առաջ և թաղվել Երևանում: «Հայաստանը մեր տունն է, մենք չենք ուզում հեռանալ»,- ասում է Կայծակը:
Կայծակն ու իր ընտանիքի անդամները մեկն են այն հազարավոր սիրիահայերից, որ ապաստանել են Հայաստանում: Թեև Հայաստանը հարուստ երկիր չէ, սիրիացի փախստականներին ընդունելու ցուցանիշով՝ երրորդն է Եվրոպայում՝ զիջելով միայն Գերմանիային ու Շվեդիային»:
