«Այդ տանկերը խոցվել են նրանց բնագծում, նրանք չեն հատել մեր սահմանը, ուստի և կարողացան ետ քաշել»
Զորամասի հրամանատար, փոխգնդապետ Մարտին Ջհանգիրյանը ապրիլյան պատերազմից հետո պարգեւատրվել է «Մարտական խաչ» երկրորդ աստիճանի շքանշանով: Սա նրա երկրորդ պատերազմն է. առաջինի ժամանակ էլ տանկային ստորաբաժանման հրամանատար էր: Հրադադարի երկրորդ օրն էր, երբ առաջնագծում հանդիպեցի հրամանատարին: Նա դեռ չէր արժանացել «Մարտական խաչ» երկրորդ աստիճանի շքանշանի: Զրուցելու հարմար տեղ էինք փնտրում: Փոխգնդապետը արագ քայլեց դեպի մոտակա բաց տարածությունը: Նստեց գետնին` խոտերի մեջ, ինձ էլ նույնն առաջարկելով:
– Պատահական տեղ չենք նստել,- ասաց,- մարտական գործողությունները ծավալվել են այ՝ հենց այստեղ, այս տարածքում: Հենց այստեղից (ցույց է տալիս մեր նստած տեղը) հակառակորդի տանկ ենք խոցել:
– Պատերազմը հանկարծակի՞ սկսվեց,- հարցնում եմ:
– Պատերազմը միշտ էլ հանկարծակի է սկսվում,- պատասխանում է:- Ապրիլի 2-ն էր: Ստացանք համապատասխան ազդանշան ու խնդիր` վերացնել հակառակորդի ունեցած մասնակի հաջողության հետեւանքները հարավարեւելյան ուղղությամբ եւ կասեցնել վերջինիս հետագա առաջխաղացումը: Մշտական տեղակայման վայրից՝ հրետակոծության ներքո, կարողացանք մեծ տարածության վրա երթ իրականացնել: Մեզ հաջողվեց կարճ ժամանակամիջոցում դուրս բերել զրահատեխնիկան եւ ընթացքից մտնել մարտական գործողությունների դաշտ: Իհարկե, սա բարձր կազմակերպվածության արդյունք էր: Բարենպաստ դիրքեր զբաղեցրինք գրավված եւ դեռեւս պաշտպանվող մարտական դիրքերի թիկունքային մասում:
– Ո՞րն էր ձեր առաջնային խնդիրը:
– Մի խնդիր ունեինք՝ խոցել հարձակվող հակառակորդի ստորաբաժանումները: Պատճառեցինք կենդանի ուժի զգալի կորուստ, նաեւ շարքից հանեցինք հրետանային միջոցներ, խոցեցինք դիրքեր, ինչն էլ մարտի հետագա ընթացքը բեկեց հօգուտ մեզ: Նաեւ տանկային ստորաբաժանումների գրագետ գործողությունների արդյունքում ձախողվեցին հակառակորդի գերազանցող ուժերի հարձակումը եւ առաջխաղացումը:
– Ձեր ղեկավարած ստորաբաժանումներն առաջին անգամ էին գործում այս տարածքում: Անծանոթ տեղանքը չբարդացրե՞ց խնդիրը:
– Տեղանքը խորթ էր, բայց բոլորս էլ արագ կողմնորոշվեցինք, առանձին-առանձին որոշում կայացրինք՝ դիրքերի փոփոխություն, նշանակետերի դիտարկում… Հիմնականում ճիշտ ընտրություն կատարեցինք: Ապահովեցինք կրակային հզորություն եւ շարժունակություն, ինչը ամենակարեւորն էր ստեղծված իրավիճակում:
– Շարքից հանել եք հակառակորդի ՀՄՄ-3, ինչպես նաեւ 5 միավոր տանկ, այդ թվում՝ Տ-90, որի անխոցելիության մասին շատ էր խոսվում…
– Ցանկացած դասի ռազմական տեխնիկա էլ խոցելի է: Տ-90-ն էլ բացառություն չէ, հատկապես, եթե այն ճիշտ չի օգտագործվում: Համեմատելով այս եւ անցած պատերազմը` կարող եմ ասել, որ այն ժամանակ հակառակորդի տանկիստները լավ էին աշխատում, իսկ այս անգամ նրանք չկարողացան նույնիսկ մեր տանկերից մեկը շարքից հանել: Հարավարեւելյան ուղղությունում հակառակորդը տանկով տանկ չի խոցել: Ունեցանք ցավալի կորուստներ: Մեր կորուստները հիմնականում հակառակորդի հեռահար ղեկավարվող ջերմային զենքերից էին:
– «Որտե՞ղ են հակառակորդի խոցված տանկերը». պատերազմական այդ եւ հետագա օրերին այս հարցը շատ հնչեց:
– Այդ տանկերը խոցվել են նրանց բնագծում, նրանք չեն հատել մեր սահմանը, ուստի և կարողացան ետ քաշել: Եթե մենք անցնեինք հակահարձակման կամ մխրճվեինք թշնամու մարտակարգերի խորքը, կբերեինք, բայց մեր խնդիրը պաշտպանությունը չթուլացնելն էր:
– Պարոն փոխգնդապետ, ի՞նչ հետեւություն արեցիք ապրիլյան պատերազմից:
– Պետք է «ուժեղացնենք» մեր տանկերը: Տանկի գլխավոր առավելություններից մեկն էլ նրա պաշտպանվածության բարձր աստիճանն է: Այդ դեպքում է այն ծառայում իր բուն նպատակին: Նաև պետք է զարգացնենք տանկային պարկը, քանի որ դասական պատերազմում այն եղել է, կա եւ դեռևս երկար ժամանակ կլինի ինչպես ցամաքային զորքերի, այնպես էլ ամբողջ զինված ուժերի հարվածային հզորության կարեւորագույն բաղադրիչը:
– Շնորհակալ եմ զրույցի համար: Ձեր սպային ու զինվորին անփորձանք ծառայություն եմ մաղթում:
– Ես գոհ եմ իմ անձնակազմից, ստորաբաժանումների պատրաստվածության աստիճանից՝ հատկապես առաջին անգամ պատերազմում հայտնված 19-20 տարեկան զինվորից: Յուրաքանչյուր զինվոր ինքն էր ուզում մտնել մարտադաշտ եւ կռվել, ինքն էր ուզում գործի դնել զրահատեխնիկան` մեկը մյուսին հերթ չտալով: Շնորհակալ եմ նաեւ բոլոր սպաներին, հատկապես իմ տեղակալ, Արցախյան պատերազմի մասնակից, մայոր Արթուր Հովսեփյանին, վաշտի եւ դասակի հրամանատարներ, հարազատ եղբայրներ Արման եւ Ռոման Ադամյաններին: Վերը նշված 3 զինծառայողները ապրիլի 2-ից 3-ն ընթացող մարտական գործողությունների ժամանակ, շրջանցելով գրավված մարտական դիրքը, թիկունքից շեշտակի հարվածով կասեցրել են հակառակորդի առաջխաղացումը` վնասազերծելով և ոչնչացնելով հակառակորդի 2 միավոր տանկ, պատճառելով նաև կենդանի ուժի զգալի կորուստներ (պարգեւատրվել են «Մարտական խաչ» երկրորդ աստիճանի շքանշանով-Շ.Ս.): Խոնարհումս զոհված հերոս տղաներին, մեր լավագույն երիտասարդ հրամանատար, ավագ լեյտենանտ Բենիամին Եղոյանին:
Շուշան ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ
Կապիտան
hayzinvor.am
