Եթե չենք զգում այդ հանրային պահանջը, ես չգիտեմ ինչով ենք զբաղվում. Թևան Պողոսյան
Մեր զրուցակիցն է ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավոր Թևան Պողոսյանը:
– Պարոն Պողոսյան, ինչպե՞ս եք գնահատում սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծը, ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում դրա հետ կապված:
– Նախ՝ ես չեմ կարող վստահություն հայտնել, որ մեր ընտրական համակարգը ժողովրդի ընտրությունն է ապահովում: Այս պայմաններում սահմանադրական փոփոխությունների նախագծի տեքստի քննարկել-չքննարկելը դառնում է հոլիվուդյան սցենարի քննարկում, որն ի սկզբանե սխալ մեխանիզմով է գնացել, որովհետև, իմ կարծիքով, սկզբում պետք է այլ մեխանիզմների մասին քննարկում լիներ և հետո անցնեին տեքստի քննարկմանը:
– Պատերազմի ժամանակ վարչապետը պետք է ստանձնի ԶՈՒ գլխավոր հրամանատարի պաշտոնը: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում սրան:
– Դժվար է այսօր կոնկրետ որևէ բան ասել, միշտ կախված է լինելու անձից՝ արդյոք վարչապետը պատկերացնո՞ւմ է բանակի խնդիրները, կամ ռազմավարության հարցերը: Օրինակ՝ երբ ասում են Իսրայելում նման իրավիճակ է, պետք է հասկանանք, որ Իսրայելի վարչապետները պատմականորեն նախկինում եղել են բանակի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, գեներալներ, պատերազմի մասնակիցներ և դրանից հետո մտել են կուսակցություններ և քաղաքական կարիերա անցնելուց հետո դրաձել են վարչապետ: Արդյոք մեզ մոտ այդպե՞ս է լինելու, որ նախկին զինվորականներն են վարչապետ լինելու: Այդ խնդիրը միշտ կախված է լինելու անձից, նրա հանդեպ վստահության մակարդակից: Կարող է այդ մոդելն աշխատել կամ չաշխատել: Մեզ մոտ Իսրայելի նման ավանդույթ ձևավորված չէ և դժվար է ասել: Կարող է և փայլուն հրամանատարություն անի, իրավիճակից դուրս բերի, կարող է նաև կոլեգիալ մարմին լինի, ոչ թե մի գերագույն հրամանատար լինի, կամ պետք է գերագույն հրամանատարի պաշտոնը ստանձնի այն մարդը, ով միշտ բանակի հետ կապված է եղել, ռազմական ստրատեգ է, միաժամանակ տնտեսություն է վարում: Հասկանալի է, որ գործադիր մարմինը միշտ իր ուրույն դերակատարումը կունենա պատերազմի ժամանակ:
Իսկ ի՞նչ է ուզում ՀՀ քաղաքացին: Գալիս ենք նորից այն գլխավոր խնդրին՝ արդյոք ունե՞նք վստահություն ընտրությունների համակարգի հանդեպ և մենք 100%-ով կարո՞ղ ենք ասել, որ, այո, ՀՀ քաղաքացիները հենց այդ մոդելն են նախընտրել: Չունենք, չկա վստահություն մեր որևէ ընտրական համակարգի, ընտրությունների հանդեպ: Եվ այժմ ասել այդ փոփոխությունները լավ են, թե վատ են, ճիշտ չէ: Պետք է ցանկացած կետի մասին քննարկումեր գնան, դրանք ցանկացած բնակչի համար ընկալելի լինեն, վստահություն ունենանք: Մինչև դա չլինի, այսօրվա դրությամբ կարելի է տարբեր մոտեցումներ բերել, թե որտեղ է աշխատել և որտեղ չի աշխատել այդ համակարգը: Այսինքն՝ մնացածը մտային վարժանքների կատարում է, ոչ թե գիտակցում, որ դա ցանկացած քաղաքացու նախընտրած մոդելն է:
– Վերարտադրման հարցն է բարձրացվում…
– Ընտրությունների ժամանակ ցանկացած կուսակցություն ձգտում է իշխանության: Հիմա ԱՄՆ-ում դեմոկրատական կուսակցությունը, քանի որ Օբաման դեմոկրատ է, չի՞ ձգտում վերարտադրման: Դա ուղղակի սխալ ընկալում է այդ բառի, որ հաճախ օգտագործվում է: Ցանկացած կուսակցություն պետք է ձգտի իշխանության: Եթե ամեն ինչ հին ձևով մնար, հանրապետականները չէին ձգտելո՞ւ վերարտադրվելու: Բնականաբար, նույնն էին անելու: Եթե մարդկանց մեջ անվստահություն կա ընտրական համակարգի հանդեպ, երբ ասում ենք՝ ընտրությունները միշտ կեղծված են, ինչպիսի՞ մեխանիզմ է կիրառվելու, որ այլևս թույլ չտրվի ընտրությունները կեղծել: Իսկ թե ով կգա իշխանության, կլինի հանրության ընտրութունը, այլ ոչ թե մի քաղաքական կուսակցության ցանկություն, կամ մի խումբ քաղաքական գործիչների ցանկություն: Դա պետք է լինի ՀՀ քաղաքացիների ընտրությունը: Դրա համար մենք ի սկզբանե պետք է աշխատենք ընտրական համակարգի այնպիսի բարեփոխումների վրա, որ ցանկացած ընտրությունների պարագայում չունենանք որևէ կասկած, որ ընտրությունները եղել են բաց, թափանցիկ և արդար: Մինչև դա չունենանք, թե´ պառլամենտական, թե´ կիսանախագահական կլինի, տարբերություն չկա: Եվ այստեղ վերարտադրության գաղափարը որևէ կապ չունի առաջադրված գաղափարի հետ:
– Սերժ Սարգսյանը հայտարարել էր, որ չի առաջադրվելու նախագահի պաշտոնում և վարչապետ էլ չի լինելու:
– Դավիթ Հարությունյանն էլ հայտարարեց, որ ԱԺ նախագահ էլ չի լինելու: Հիմա մի կողմն ասում է լինելու է, մյուս կողմն ասում է չի լինելու: Բայց եթե վստահություն չկա, որ ժողովուրդն իսկապես իր ուզածին կկարողանա ընտրել, ի՞նչ տարբերություն ով ինչ է ասել: Ցուցակում միգուցե չլինի էլ իր անունը, բայց պետք է հասկանանք, թե լծակների մեխանիզմն ինչպես է լինում:
– Ընտրական գործընթացի հետ կապված որևէ երաշխիք չեք տեսնո՞ւմ նախագծում, որ որևէ բան փոխվելու է:
– Դա Ընտրական օրենսգրքով պետք է արվի, սահմանադրական նախագծում կառավարման մոդելն է, բայց մինչև կողքի հարցերը չեն ապահովվել, տեքստի բովանդակային խնդիրը դառնում է երկրորդական: Կարող են աշխարհի լավագույն սահմանադրությունը գրել, բերել շատ սիրուն տեքստ, բայց եթե դա հանրությունը չի ընտրել և չկա վստահություն, որ հանրաքվեի ժամանակ հանրությունը այո կամ ոչ է ասել, կլինի նույն տպավորությունը, որ նախորդների նման այս Սահմանադրության հանրաքվեն էլ կկեղծվի: Ի՞նչ տարբերություն մեջը լավ բան է գրված, թե վատ:
– Նախագծում կետ կա կյանքից զրկելու հետ կապված:
– Վարդան Պողոսյանը առիթ ունեցել է ասելու, որ դա Եվրոպական կոնվենցիայից է վերցրել, հարցը դեռ կքննարկվի, բայց կրկնեմ՝ տեքստի հանդեպ իմ վերաբերմունքի խնդիրը իմ համար այնքան էլ թեմատիկ չի քննարկելը, քանի դեռ վստհություն չկա այլ հարցերի նկատմամբ: Եթե պետք է քննարկեն հոլիվուդյան մի սցենար կամ որևէ հետազոտական կենտրոնի կողմից ներկայացված մի տեսլական, ու ընդամենը դա է մեր առջև դրված խնդիրը, որևէ իմաստ չգտեմ՝ կա՞, թե՞ չէ: Ի վերջո, այսօր հանրային պահանջ ունե՞նք սահմանադրական բարեփոխում անելու, թե ոչ: Ես չեմ պատկերացնում , որ այսօրվա դրությամբ հանրությունը իրականում կարող է ասել՝ այո, սահմանադրական բարեփոխումներ են պետք: Ու եթե տեղեկություն չկա, չենք զգում այդ հանրային պահանջը, ես չգիտեմ ինչով ենք զբաղվում: Հատկապես որ նաև ՀՀԿ-ն իր նախընտրական ծրագրում չի ունեցել կյանքի կոչելու «սահմանադրական բարեփոխումներ» դրույթը:
