Օտարերկրյա ներդրողների կարծիքով՝ մենք ինքներս չենք պատկերացնում, թե ինչ հսկայական մարդկային ռեսուրս ունենք Հայաստանում

D-Link ընկերությունը զանգվածային բնույթի ցանցային սարքեր արտադրող առաջատար ընկերություն է, որը ներկայացված է աշխարհի 176 երկրներում, այդ թվում` նաև Հայաստանում: Այդ ընկերությունը, սակայն, աշխարհում ունի ընդամենը երեք հետազոտական կենտրոն, որոնք գտնվում են Թայվանում, Ռուսաստանում և Հնդկաստանում: Վերջինիս հետազոտական կենտրոնը, սակայն, փակվել է և ամբողջությամբ տեղափոխվում է Հայաստան: Արդյունքում` մեր երկրում 100-ից ավելի աշխատատեղ կստեղծվի, հատկապես ծրագրավորողների համար, այդ թիվը, սակայն, հետագայում կավելանա:

Հայաստանում ընկերության ներկայացուցչության, հետազոտական կենտրոնի, առկա խնդիրների և զարգացումների մասին զրուցեցինք D-Link ընկերության հայաստանյան ներկայացուցչության տնօրեն Արմեն Շահնազարյանի հետ:

– D-Link ընկերության հետազոտական կենտրոններից մեկը կգործի Հայաստանում: Պատմեք մի փոքր այն մասին, թե որտեղ է այն գործելու, ինչ աշխատանքներ է իրականացնելու, և, թե ինչպիսի ծրագրեր կան: 
– D-Link ընկերության հետազոտական կենտրոնի մի մասը կգործի Երևանում, իսկ մյուս մասը` Գյումրիում: Գյումրին մեզ հետաքրքրեց հատկապես տեխնոպարկի գաղափարի առումով: Այնուամենայնիվ, տեխնոպարկը պետք է դիտարկել որպես մի միջավայր, որտեղ կադրեր են ծնվում: Այսինքն` այն միջավայր է, որը նպաստում է կադրերի ի հայտ գալուն: Եթե կա տեխնոպարկ, կհավաքվեն մեր ընկերության նման ընկերություններ, իսկ եթե տեխնոպարկ չկա, ցավոք, մենք այնտեղ գործ չունենք անելու:
Մեր հետազոտական կենտրոնի երկրորդ հատվածը գործելու է Երևանում: Այստեղ մենք մեր սեփական տարածքն ունենք` Դավիթաշենում նոր ենք գնել, շուտով այն ամբողջությամբ կվերանորոգենք և կսկսենք աշխատել: Այսինքն` մեր հետազոտական կենտրոնը կլինի երկու ուղղվածությամբ. մի ուղղվածությունը կլինի Գյումրին, մյուսը` Երևանը: Դրանք երկուսը մեկ միավոր են, պարզապես բաժանված են երկու տեղում:
– Կադրերի մասին խոսենք: Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների (ՏՏ) ընկերությունները պարբերաբար բարձրաձայնում են կադրերի պակասի մասին: 
– Կադրերի խնդիրը, ցավոք, նորություն չէ: Ինքը` ոլորտը, շատ ավելի առաջ է գնացել, և նրա հետևից կրթությունն այլևս չի հասցնում: Այս կրթական համակարգը չի հասցնում ոլորտին որակյալ կադրեր ապահովել, դրա համար ոլորտի տարբեր ընկերություններ իրենց հնարավորությունների սահմաններում որոշակի կրթական ծրագրեր են իրականացնում: Որպես օրինակ` կարող եմ նշել, օրինակ, «Սինոփսիսը»: Բազմաթիվ ընկերություններ փորձում են իրենց համար կադրեր կրթել, և, եթե մենք այդ բոլորը միավորենք մի հարկի տակ, կունենանք նորմալ տեխնոլոգիական կրթական օջախ, չեմ ասում` համալսարան: Երբ ես մարդ եմ ընդունում աշխատանքի, ես նրա դիպլոմին չեմ նայում, այն բացարձակ այլևս ինձ հետաքրքիր չէ, քանի որ այդ դիպլոմը ոչ մի բան չի նշանակում: Եթե մարդը չգիտի, ինչ բան է «սինուսը», որն ինձ մոտ 11 տարեկան տղան գիտի, իր կարմիր դիպլոմն ինձ համար ոչինչ չի նշանակում: Ուրեմն պարզապես այդ մարդուն խաբում են, 10 տարուց ավելի խաբել են. խաբել են նրանք, ովքեր դասավանդել են, կներեք, սակայն, խաբում են նրա ծնողները, որ իրենց բերանից կտրում, տանում են` նրա վարձն են տալիս: Ո՞ւմ է պետք այդ ամենը, եթե հետո էլ նա գնալու է մի տեղ ծանոթով ընդունվի, իսկ այնուհետև խաբելու է ինքը, այսինքն` համակարգը դառնում է «աղբ» բառիս բուն իմաստով, և ինքը տարիներով խոտան է արտադրում: Սա մի ահավոր խնդիր է: Պարբերաբար մարդիկ խոսում են տարբեր տեխնոլոգիական ընկերություններ Հայաստան բերելու մասին: Սկզբում նրանք, իհարկե, կգան, բա հետո ի՞նչ ենք անելու: Երաշխավորում եմ, որ մոտակա 5 տարում մի քանի տասնյակ լուրջ ընկերություն է Հայաստան գալու:
– Եթե կադրեր չունենք, գալիս են, որ ի՞նչ անեն: 
– Ես էլ հենց դա եմ ասում: Նրանք բերելու են մի քանի անհատներ, ովքեր գալու են` այդ ընկերություններին իրենց նվիրվածության, էներգիայի, էնտուզիազմի շնորհիվ, բայց հետո, երբ այդ ընկերությունն ընդլայնման խնդիր է ունենալու, մենք նորից փաստի առաջ ենք կանգնելու, ինչպես այսօր կանգնած է D-Link-ը:
– Ներկայումս Դուք քանի՞ կադրի կարիք ունեք: 
– Մինչև տարեվերջ մենք պետք է ունենանք մոտ 100 հոգի, բայց այս պահին ունենք դեռևս 14-ը: Մեր ֆինանսական հնարավորություններով Գյումրիում կրթում ենք ևս ինչ-որ մի քանակ` Գյումրիի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կենտրոնի հետ, իսկ այստեղ` Երևանում` Ճարտարագիտական համալսարանի մի խմբի ուժերով փորձում ենք կրթական ծրագրեր իրականացնել: Արդյունքում` լավագույն դեպքում կունենանք երևի 65-70 մասնագետ: Ըստ մեր ծրագրերի` հաջորդ տարի պետք է ունենանք մոտ 240-250 մասնագետ, սակայն, ամենայն հավանականությամբ, այդքան չենք ունենա, մեր ծրագրերից առնվազն մի տարի հետ կընկնենք: Մենք ներկայում ստիպված ենք կրթական ծրագրեր իրականացնել, այլապես այս տարի Հայաստանում հսկայական ներդրումներ ունենք կատարելու` շինություն պիտի կառուցենք Գյումրիում, շինություն պետք է վերակառուցենք և կառուցապատում անենք Երևանում, խոսքը մոտ 4-6 մլն դոլարի մասին է: Ներդրում անող ընկերությունը չի կարող հենց այնպես ներդրում անել և գնալ. ո՞ւմ է պետք շենքը, եթե շենքում չկան աշխատողներ:
– Փաստորեն, ստացվում է, որ Դուք Ձեր ծրագրերից և պլաններից հետ եք ընկնում` հիմնականում կադրեր չունենալու պատճառով: 
– Ոչ թե հետ ենք ընկնում, այլ ժամանակի առումով զուտ մասնագետների պակասի պատճառով` մենք ստիպված ենք լինում ավելի քիչ մասնակցել D-Link-ի ընդհանուր հետազոտական աշխատանքներին, որովհետև Հայաստանում այդ ռեսուրսը չունենք, այսինքն` պետք է ունենանք 60 հոգի, ունենք 20-ը, իսկ դա նշանակում է, որ ինչ-որ հետազոտական խնդիրների կարող ենք մասնակցել, սակայն ինչ-որ խնդիրների էլ չենք հասցնում:
– Այս պամաններում` Երևանում և Գյումրիում, ընդհանրապես` Հայաստանում հետազոտական կենտրոնի ստեղծումը որքանո՞վ է իրատեսական: 
– Իրատեսականը վաղուց իրատեսական է, հիմա մենք Գյումրիում ունենք իրական 8-9 աշխատող: Այնպես չէ, որ օդից է գնահատվել այստեղ հետազոտական կենտրոն տեղափոխելը: Պարզապես ինձ թվում է, որ մի քիչ լավատես էինք մեր գնահատականներում:
– Հայաստանյան ընդհանուր տեխնոլոգիական ոլորտի մասին խոսենք: Ի՞նչ խնդիրներ, ի՞նչ զարգացում և ի՞նչ ապագա եք տեսնում: 
– Զարգացումն ու ապագան փայլուն եմ տեսնում: Մեր արտասահմանցի ղեկավարները մեզ անընդհատ ասում են, որ մենք չենք պատկերացնում, թե ինչ ունենք, խոսքը մարդկային ռեսուրսի մասին է, ոչ թե պատրաստի կադրերի, այլ զուտ մարդկային ռեսուրսի, այսինքն` ուղեղի, մեր մտածելակերպի, մեր տեխնիկական ուղղվածության մասին է խոսքը: Ինչո՞ւ վրացիների մոտ չի ստացվում. այդ ամենը մտածելակերպի խնդիր է, նրանք ավելի շատ նկարում են, երգում են և այլն, իսկ մեզ մոտ մաթեմատիկական ուղղվածությունը միշտ էլ շատ լավ է եղել: Իրենք ավելի շատ են տեսնում և հավատում մեր ուժերին, քան մենք: Միգուցե դա լավ է, որ մենք մի քիչ թերահավատ ենք, ավելի սթափ կլինենք:
Թիվ մեկ խնդիրը մեզ մոտ կրթությունն է, երկրորդը` այն է, որ կառավարությունը, որը ՏՏ ոլորտը գերակա ճյուղ է հայտարարել, իմ կարծիքով` պետք է գործնական քայլեր առնվազն երկու անգամ ավելի արագ կատարի: Մենք հաճախ ժամանակ ենք կորցնում այնպիսի բաների վրա, որոնց վրա չպետք է կորցնեինք. ինձ թվում է, դա ունի օբյեկտիվ, սուբյեկտիվ պատճառներ: Բայց հիմա էլ կարելի է, հիմա դեռ ժամանակ ունենք, մի քիչ էլ եթե անցնի, և չհասցնենք մոտակա 2-3 տարում, ոլորտն էլ չի զարգանալու, այլ կանգնելու է, կամ աճի տեմպերը պարզապես կնվազեն:
– Առաջիկա ժամկետները մեզ համար, փաստորեն, 2-3 տարին է, ինչ հասցնենք` հասցնենք, ինչ չէ` չէ։
– Շատ լավատեսական գնահատականներով՝ 5 տարի, սակայն, եթե այդ ընթացքում պետք է կարողանանք համաշխարհային շարժման մեջ վերջապես կայանալ որպես շուկա, որտեղ ոչ միայն էժան աշխատուժ կա, այլ՝ ինովացիոն միտք: Էժան աշխատուժը ներկայում ոչ մեկին հետաքրքիր չէ, վաղուց հետաքրքիր չէ, հիմա ավելի շատ հետաքրքրում է, թե տվյալ երկրում ստեղծագործ, ինովացիոն միտք կա՞, թե՞ ոչ: Մենք ունենք տաղանդներ, բայց այդ տաղանդները բացահայտելու ճանապարհը միայն ինովացիոն տեխնոլոգիական լուծումների միջոցով է, որը մենք կարող ենք առաջարկել, իսկ այդ ամենի համար կրթություն, պետական համակարգի և մասնավորի շատ սերտ համագործակցություն է պետք: Եթե անկեղծ ասենք, ապա մինչև հիմա ինչ ունենք, մասնավոր հատվածի արած գործն է. մասնավոր ասելով՝ նկատի ունեմ թե՛ արտասահմանյան, և թե՛ տեղական ընկերություններին: Այժմ ժամանակն է, որ մասնավորի կողքին լինի նաև պետությունը: Օրինակ` Չինաստանում ամեն տարի մի քանի խոշոր ինովացիոն ցուցահանդեսներ են կազմակերպվում. պետությունը կարող էր, չէ՞, ենթադրենք` մի 20 հազ. դոլար հատկացնել մեր երկիրն այդտեղ ներկայացնելու համար, խոսքը ոչ թե ինչ-որ մասնավոր ընկերություն ներկայացնելու մասին է, այլ մեր երկրի, մեր պետության մասին է: Իսկ այդ գումարն արդեն վաղը կամ մյուս օրը հարյուրապատիկ հետ կգար: Ես հասկանում եմ, որ կան հազար ու մի այլ խնդիրներ, կան այլ ոլորտներ, որոնք առավել աջակցության կարիք ունեն, իսկ այս ոլորտը զարգանում է, թող զարգանա, սակայն կարծում եմ` ոլորտը ներկայում որպես լոկոմոտիվ տեսնելը շատ կարևոր է: Մենք Ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միություն ունենք, որն անընդհատ կռիվ է տալիս տարբեր խնդիրների լուծման համար, սակայն նա միայնակ ոչինչ չի կարող անել, մի քիչ էլ պետական աջակցություն է պետք: Մեկ բան է, երբ մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչները գնում են և փորձում են համագործակցության եզրեր գտնել, և այլ բան, երբ նրանց կողքին է նաև պետական կառույցի ներկայացուցիչը, որը ներկայացնում է տվյալ պետությունը:
Ի՞նչ է, ձեզ թվում է` չինացիները մտնում են ինտերնետ` Armenia են հավաքո՞ւմ… իրենք քարտեզում նույնիսկ մեր տեղը չգիտեն: Բայց մեկ-երկու կամ երեք անգամ տեսնելով և լսելով Հայաստանում առկա ընկերությունների մասին՝ այլ կարծիք են մեր մասին կազմում: Մենք մի քանի լուրջ բրենդեր ունենք Հայաստանում, որոնք չենք կարողանում օգտագործել` «Սինոփսիս», «Մայքրոսոֆթ» և այլն, մինչդեռ դրանք մեր երկրի նկատմամբ հետաքրքրություն առաջացնող և հետաքրքրություն բերող բրենդեր են, իսկ մենք դա չենք անում: