2020 թվականի համար ևս ծրագրվում է իներցիոն պետական բյուջե

Այս շաբաթ ՀՀ կառավարությունը հավանություն տվեց իր օրենսդրական նախաձեռնությամբ մշակված 2020 թվականի պետական բյուջեի նախագծին: Ի դեպ, աննախադեպ էր այն, որ նախագիծը քննարկվեց փակ ռեժիմով:

Մի անգամից կարելի է փաստել, որ դրական սպասումներն իրականում արդեն մեծ են և օբյեկտիվ, հատկապես՝ երկրի սոցիալական խորացող խնդիրների լուծումների տեսանկյունից: Իշխանափոխությունից և այդ լուծումները օր առաջ ապահովելու խոստումներից անցել է մեկուկես տարի: Իսկ օբյեկտիվ սպասումների ու իրական փաստերի շեղումները՝ գնալով խորանում են:

2019 թվականի պետական բյուջեով հաստատված եկամուտները կազմում են 1,462 տրիլիոն դրամ, աճը 2018 թվականի համեմատ՝ շուրջ 154 միլիարդ դրամ կամ 11,7 տոկոս: Ծախսերը կազմում են 1,614 տրիլիոն դրամ, աճը նախորդ տարվա համեմատ՝ շուրջ 149 միլիարդ դրամ կամ 10,2 տոկոս: 2019 թվականին պետական բյուջեի փաստացի եկամուտները կանխատեսվում են 1,527 տրիլիոն դրամ, որի պարագայում աճը նախորդ տարվա համեմատ կկազմի 16,7 տոկոս: Փաստացի ծախսերը կանխատեսվում են 1,648 տրիլիոն դրամ, որի պարագայում աճը նախորդ տարվա համեմատ կկազմի 12,5 տոկոս: Ի դեպ, 2018 և 2017 թվականների պետական բյուջեների համեմատությամբ արձանագրվել են հետևյալ ցուցանիշներ՝ 8,2 տոկոս եկամուտների աճ և 7,7 տոկոս ծախսերի աճ:

2020 թվականի պետական բյուջեի նախագծով եկամուտները կազմում են 1,697 տրիլիոն դրամ, աճը 2019 թվականի փաստացի ցուցանիշի համեմատ կկազմի շուրջ 170 միլիարդ դրամ կամ 11,1 տոկոս, որը 5,6 տոկոսային կետով ցածր է նախորդ տարվա աճի ցուցանիշից: Ծախսերը կազմում են 1,880 տրիլիոն դրամ: Աճը նախորդ տարվա համեմատ կազմում է շուրջ 232 միլիարդ դրամ կամ 14 տոկոս, որը ընդամենը 1,5 տոկոսային կետով է բարձր նախորդ տարվա աճի ցուցանիշից (աղբյուրը՝ https://www.e-gov.am/sessions/, Կառավարության նիստի օրակարգի հարց 1): Ծախսերի այս հավելաճը նախատեսվում է պետական բյուջեի դեֆիցիտի առաջանցիկ աճի հաշվին: 2020 թվականի պետական բյուջեի դեֆիցիտը նախատեսվում է 182 միլիարդ դրամ, որի աճը նախորդ տարվա համեմատ կկազմի 30 միլիարդ դրամ կամ 20 տոկոս: Ի դեպ, նախորդ միջնաժամկետ հատվածում դեֆիցիտի աճերը եղել են մինչև 10 տոկոսի չափով:

Փաստ է, որ նախորդ տարվա համեմատ 2020 թվականի պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի աճի միտումներն էական, առավել ևս թռիչքային չեն:

Պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի ծրագրավորվող աճերի տեսանկյունից կարևոր է նաև ստվերային տնտեսության չափերի օբյեկտիվ գնահատումը հետևյալ ընդհանրական հարցադրմամբ` «վերացված է՞ տարբեր, նաև՝ պաշտոնական գնահատումներով մեր երկրի տնտեսությունում առկա 40-50 տոկոս ստվերը»:

Մյուս կողմից, երկրի սոցիալական ներառական զարգացման տեսանկյունից պակաս հատկանշական չեն նաև՝ նվազագույն աշխատավարձի և պետական հատվածում աշխատավարձերի չափերի փոփոխությունները, պետական բյուջեի հիմքում դրված գնաճի թույլատրելի մակարդակը:

Մասնավորապես, 2020 թվականի բյուջեում գնաճի ցուցանիշը մնացել է նույնը՝ 4+/-1,5 տոկոսային կետ: Առնվազն այս չափով ունենալու ենք կենսապահովման նվազագույն զամբյուղի արժեքի աճ:

2020 թվականի բյուջեում պետական համակարգի վարձատրության չափերը որոշող ցուցանիշը (բազային աշխատավարձի անվանական չափը) նորից մնացել է անփոփոխ՝ 66140 դրամ, իսկ հարկումից հետո դրա իրական չափը՝ 50930 դրամ:

Դրական է, որ նվազագույն ամսական աշխատավարձը նախատեսվում է 55000 դրամից բարձրացնել 68000 դրամ՝ կենսապահովման նվազագույն զամբյուղի ընթացիկ արժեքից բարձր: Սակայն բազային աշխատավարձի չափն անփափոխ թողնելու արդյունքում՝ բազային աշխատավարձի իրական չափը կկազմի նվազագույն աշխատավարձի 75 տոկոսը:

Ի դեպ, որպես պետական հատվածի վարձատրության միասնական համակարգի առանցքային սկզբունք, օրենքով սահմանված է՝ բազային աշխատավարձը չի կարող ցածր լինել նվազագույն ամսական աշխատավարձի անվանական չափի 80 տոկոսից: Այս պայմանի վերացումը ակնհայտ հետ քայլ կլինի պետական հատվածի վարձատրության գործող համակարգի ընդհանուր արդյունավետության տեսանկյունից:

Արդեն պարզ է՝ նորից ունենալու ենք ոչ թե թռիչքային զարգացման, այլ իներցիոն պետական բյուջե: Իհարկե, ֆինանսական ամփոփ ցուցանիշների աճի առումով ձևավորված սպասումներն օբյեկտիվորեն անհամեմատ ավելին էին, քան արտացոլված են պետական բյուջեի 2020 թվականի նախագծում:

Թադևոս Ավետիսյան
ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի
ծրագրերի համակարգող, տնտեսագետ