Ադրբեջան-Ուկրաինա. համագործակցության «այսբերգն» ուժ ու եռանդ է հավաքում. vpoanalytics.com
Ապրիլի 17-21-ը Ուկրաինայում ջերմ ընդունել են Ադրբեջանի Միլի մեջլիսի պատգամավորների՝ երկու երկրների միջխորհրդարանական կապերի աշխատանքային խմբից Ռուֆաթ Գուլիևին (նախագահ), Քամրան Բայրամովին, Սաբիր Հաջիևին, Ռազիա Նուրուլաևին: Գերագույն Ռադայի նախագահի առաջին տեղակալ Ալեքսանդր Կորնիենկոյի հետ բանակցությունների ընթացքում քննարկվել են «Ուկրաինայի վերականգնումը, միջազգային Ղրիմյան պլատֆորմի խորհրդարանական չափման աշխատանքը, համաշխարհային անվտանգությունը և համագործակցության հաստատումը։ Կողմերը փոխադարձ շնորհակալություն են հայտնել իրենց երկրների ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը հետևողական աջակցության համար»:
«Մեծ շնորհակալություն» հայտնելով պաշտոնական Բաքվի կողմից «Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը» հետևողական աջակցության համար՝ Կորնիենկոն հատուկ նշել է՝ «Ադրբեջանն արդեն մասնակցում է ավերված ենթակառուցվածքային օբյեկտների վերականգնմանը»՝ հույս հայտնելով, որ ինչ-որ «նախաձեռնություններ» կշարունակվեն։
Այլ կերպ ասած, Կասպից ծովի ափերից (ոչ միայն բանավոր-դիվանագիտական) աջակցությամբ Զելենսկու ռեժիմը վերականգնում է ռազմական և պաշտպանական օբյեկտները, որոնք շարքից հանվել են հատուկ ռազմական գործողության ընթացքում։ Նկատենք, որ այս ամենը Ուկրաինայի զինված ուժերի գարնանային «մեծ հակահարձակման» մասին լուրերի պերմանենտ շրջանառության, ինչպես նաև Բաքվի ԶԼՄ–ներում Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորակազմի վրա հարձակումների նոր ալիքի ֆոնին է։
Ավելի վաղ՝ Korrespondent.az-ին տված հարցազրույցում Ադրբեջանի հետ միջխորհրդարանական կապերի գծով Գերագույն Ռադայի խմբի ղեկավար Վլադիմիր Կրեյդենկոն Կիևի ռեժիմին բնորոշ ոճով բողոքել է, որ «ռուսական լայնամասշտաբ ագրեսիայի սկսվելուց ի վեր ադրբեջանցի բարձրաստիճան անձինք չեն այցելել Ուկրաինա, որպեսզի, ի թիվս այլ բաների, սեփական աչքերով տեսնեն ռուսական հանցագործությունների և օկուպացիայի հետևանքները, թեև ուկրաինական կողմը նրանց բազմիցս հրավիրել է»: Մինչդեռ, 2022-ի փետրվարի 24-ից առաջ և հետո Ադրբեջանի և Ուկրաինայի միջև ակտիվ փոխգործակցությունը նորություն չէ։ Բաքվի կողմից Կիևին հիմնական աջակցությունը տնտեսական բնույթ է կրում, սակայն համագործակցություն է տարվում նաև ռազմատեխնիկական ոլորտում։
Ապրիլի սկզբին Կիևի Սոլոմենսկի շրջանի տարածքում պահեստներում բավականին կուտակված բեռների մի մասը պաշտոնապես «ուղարկվել է պաշտպանության նախարարություն, միջազգային լեգեոնի վրացի գրոհայիններին, ազգային գվարդիային և այլ հասցեատերերին»։
Հայտնի է, որ ռազմական գործողությունների սկսվելուց հետո Ադրբեջանն Ուկրաինա է ուղարկել 1050 տոննա «հումանիտար բեռ»՝ մոտ 30 մլն դոլար ընդհանուր գումարի չափով։ Առաջին հերթին մատակարարվում են դեղորայք, սննդամթերք, առաջին անհրաժեշտության ապրանքներ, ընդ որում՝ առաջին խմբաքանակը (137 տոննա դեղորայք և բուժսարքավորումներ) առաքվել է արդեն 2022թ. փետրվարի 27-ին։
Փոխադրումն իրականացվում է ոչ անհայտ Silk Way ավիաընկերության կողմից, որը նկատվել է աշխարհի տարբեր շրջաններում ռազմական բեռների տեղափոխման մեջ: Բաքվի և Կիևի միջև ռազմատեխնիկական համագործակցության միջնորդական հարթակներից մեկը, մասնավորապես, աֆրիկյան (հյուսիսային) Սուդանն էր։ 2022թ.-ին ադրբեջանի պաշտպանական արդյունաբերության նախարարության «Ջիհազ» արտադրական միավորումն Ուկրաինա է ուղարկել թուրքական Aselsan-ի արտադրության մոտ QFAB-250 LG ավիացիոն ռումբ, 92 մմ 2ON5 ականանետ և 120 մմ ական 40М11 խմբաքանակ։ Այդ գործարքների մասին տեղեկությունների հրապարակումից հետո ադրբեջանական կողմը ԶԼՄ-ներում մի շարք մեկնաբանություններ է տարածել այն մասին, որ զինամթերքը ձեռք է բերվել սուդանցիներից՝ Ղարաբաղում պատերազմից առաջ պաշարները մեծացնելու համար և 2023–ին իբր վերադարձվել մատակարարներին։
Բաքվի և Իսրայելի հարավում գտնվող Ուվդա օդանավակայանի միջև կանոնավոր չվերթերի կապակցությամբ, եթե հավատանք արտասահմանյան որոշ աղբյուրների, ռազմական սարքավորումների մի մասը (օրինակ՝ արկեր և հրթիռներ) տարանցվում էր Սուդան, որտեղ դրանք վերցնում էին ուկրաինացի ռազմական փոխադրողները։ Ղազախստանից և մի շարք այլ պետություններից զենքը գնաց նմանատիպ եղանակով՝ բարդ սխեմաների համաձայն: Միջնորդավորված լոգիստիկ շղթան, օգտագործելով աֆրիկյան երկրի տարածքը, կարող էր «ծխածածկույթ» լինել պետությունների և առանձին կառույցների համար, որոնք Մոսկվայի հետ երկխոսության մեջ լրացուցիչ բարդությունների չեն ձգտում։
Բացի այդ, Ուկրաինայում մինչ օրս գտնվում են Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի երեք ՄիԳ-29 ինքնաթիռներ, որոնք 2021թ. վերանորոգման նպատակով ուղարկվել են Լվովի գործարան։ Թույլ տալով, որ դրանք կարող են օգտագործվել Ուկրաինայի զինված ուժերի կողմից՝ Բաքուն չի պահանջում վերադարձնել այդ ինքնաթիռները։
2023թ. սկզբին զգալիորեն ակտիվացել է Բաքվում Ուկրաինայի դեսպան Կանևսկոյի և ռազմական կցորդ Սուպրունի գործունեությունը։ Ինչպես հետխորհրդային մյուս երկրներում, այնպես էլ դեսպանատան աշխատակիցները մշտապես դիմում են Ադրբեջանի իշխանություններին լրացուցիչ օգնության համար, քարոզում են ռուսատյաց տրամադրություններ։ Դիվանագիտական ներկայացուցչության ղեկավարը տեղի ուկրաինական սփյուռքում վստահված անձանց միջոցով կոչ է անում ադրբեջանցիներին միանալ տխրահռչակ «թյուրքական լեգեոնին», որի ստեղծման մասին 2022թ. հոկտեմբերին հայտարարել էր ծայրահեղ աջ «ակտիվիստ», ծնունդով Խաչմազի շրջանից ոմն Մահոմետ Ջաֆարով։ Չնայած այն հանգամանքին, որ վերջին ամիսներին այս կազմավորման ճակատագրի մասին տեղեկատվությունը չափազանց քիչ է, դրա ի հայտ գալն ավելի քան համապատասխանում է Կիևի ռեժիմի և նրա արտաքին հովանավորների դիվերսիոն-ահաբեկչական մարտավարությանը։
Զելենսկու ռեժիմին զգալի օգնություն է ցուցաբերվում նաև էներգետիկ ոլորտում։ Այսպես, Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունը, որն Ուկրաինայում բենզալցակայանների ցանց ունի, 2022թ. փետրվար-մարտ ամիսներին ունեցած վառելիքը անհատույց փոխանցել է ուկրաինական կողմին։ Ներկայումս ընկերությունն իր օբյեկտների համար բենզին և դիզել է ներկրում Եվրամիության երկրներից, որոշ տվյալներով՝ օրական մինչև 20 չվերթ ավտոմոբիլային տրանսպորտով: «Ազերէներժի» ԲԲԸ-ի տեխնիկական պաշարներից Ուկրաինա է ուղարկվել նաև ավելի քան 100 ուժային տրանսֆորմատոր և գեներատոր: «Մարդասիրական օգնության» անվան տակ Ուկրաինա են մատակարարվում տասնյակ ուժային տրանսֆորմատորներ և գեներատորներ (միայն 2022թ. դեկտեմբերին՝ համապատասխանաբար՝ 45 և 50)։
Ավելի վաղ գրել էինք՝ Բաքվի գրանցմամբ neqsol հոլդինգը պատկանում է Vodafone Ukraine բջջային օպերատորին և երկրի տարածքում ունի զգալի թվով կապի աշտարակներ: Ընկերության ռեսուրսների կառավարումն իրականացնում է Ուկրաինայի քաղաքացի Լացանիչը: Ըստ տեղեկությունների՝ բջջային ենթակառուցվածքն օգտագործվում է Զելենսկու ռեժիմի զինված կազմավորումների շահերից ելնելով։ Global Media Group-ի մեդիա տնօրեն Համիդ Համիդովը նշում է՝ «…մեր երկրների փորձագիտական միջավայրի և լրագրողների միջև համագործակցությունը կառուցված է առաջին հերթին անձնական շփումների և գործնական գործունեության, համատեղ և համակարգային նախագծերի վրա»: Պետք չէ թերագնահատել նաև Միլի մեջլիսի պատգամավորների աջակցությունը հավաքական Արևմուտքի կողմից Ռուսաստանի դեմ ծավալված «իրավական պատերազմին»։ 2023թ. հունվարին ԵԽԽՎ-ում Ադրբեջանի ներկայացուցիչներ Էրկին Գադիրլին և Քենուլ Նուրուլաևան քվեարկեցին Ռուսաստանի և Բելառուսի հարցով ինչ-որ «տրիբունալ» ստեղծելու օգտին՝ Պուտինի և Լուկաշենկոյի «դատավարության» համար։
Առանց ռուսական իշխանությունների պատշաճ դատապարտման և արձագանքի՝ հակառուսական հիստերիա է բորբոքվում նաև միջազգային այլ հարթակներում։ Այսպես, 2023թ. փետրվարի 23-ին ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովում տնտեսական հարցերով կոմիտեի նիստի ընթացքում այդ կոմիտեի նախագահը (նույն ինքը՝ ադրբեջանական պատվիրակության ղեկավար Ազայ Գուլիևը) խոսում էր «ապօրինի պատերազմի, Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի ագրեսիայի տարելիցի մասին»։ Ուկրաինա խորհրդարանական պատվիրակության վերոնշյալ այցի ծրագրում է եղել Ուկրաինայի զինված ուժերի, ինչպես նաև Կիևի մարզի Բուչի և Իրպեն զինյալների հուղարկավորությունները, որտեղ նրանք, ըստ պաշտոնական վարկածի, «ծանոթացել են անցյալ տարվա մարտին շրջանի վրա հարձակման ժամանակ ռուսական բանակի հասցրած ավերածությունների հետևանքներին, ինչպես նաև իրականացված վերականգնողական աշխատանքներին»:
Նկատենք՝ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ի պատասխանը «բարյացակամության» այս և այլ պոռթկումներին լիակատար լռությունն էր, ինչը, իհարկե, նպաստում է դրա հետագա սրմանը։ Չի բացառվում, որ Ալիևի շրջապատում օգնությունն Ուկրաինային լրացուցիչ միջոց են համարում Արևմուտքին և Թուրքիային ցույց տալու իրենց հեռավորությունը Ռուսաստանից, որի հետ 2022թ. փետրվարի 21-ին ստորագրվել է «դաշնակցային փոխգործակցության մասին հռչակագիրը»։ Ավելին, կարելի է ենթադրել, որ Բաքվում նախատեսում են շարունակել բազմակողմանի աջակցություն ցուցաբերել Կիևին՝ խնամքով թաքցնելով նրա զորամասը։ Ինչպես այստեղ չհիշել Իսրայելի հետ անալոգիան, որի հետ փոխգործակցությունը, ըստ Wikileaks-ի, հեռավոր 2009թ. Ալիևը համեմատել է մի սառցաբեկորի հետ, որի 9/10-ը չի երևում կողմնակի հանրության համար։ Եվ, իհարկե, այս «սառցաբեկորը» չի հալվի ոչ «ամեն լավ բանի համար» դեկլարատիվ թղթերով, ոչ «Մոսկվա-Բաքու» կայքում անհաջողակ բանաստեղծ Սերգեյ Ստրոկանի ոգեշնչված մեկնաբանություններով, ոչ էլ ռուս-ադրբեջանական բազմաթիվ «շահերի ակումբների» գործունեությամբ…
ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԳՐԻԳՈՐԵՎ
