«Քաղաքացուն տրվող ընտրության հնարավորությունը՝ առանց պետության միջամտության ընտրել հարկադիր կատարումն իրականացնող սուբյեկտին, սոցիալական լարվածությունն էականորեն նվազեցնող հանգամանք է». Սերգեյ Մեղրյան

ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից հանրային քննարկման է դրվել «Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման վերաբերյալ հայեցակարգին» հավանություն տալու մասին» Կառավարության որոշման նախագիծը:

Համակարգի ներդրման ու դրա հետ կապված ռիսկերի վերաբերյալ 168.am-ը զրուցեց ՀՀ գխավոր հարկադիր կատարող Սերգեյ Մեղրյանի հետ:

– Ըստ էության հարկադիր կատարումը մասնավորին հանձնելը բիզնես գործունեության ծավալում է: Ո՞ւմ է հանձնվելու մասնավոր կատարումը, ինչպե՞ս է կատարվելու ընտրությունը: Բացառո՞ւմ եք, որ ընտրությունը կանգ չի առնելու իշխանություններին մերձ որևէ գործարարի վրա: Ինչպե՞ս է ապահովվելու ընտրության թափանցիկությունը:

– Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման վերաբերյալ հայեցակարգով՝ դատական և այլ ակտերի հարկադիր կատարումն առաջարկվում է կազմակերպել լիցենզավորման որոշակի գործընթաց անցած մասնավոր իրավաբանական անձանց միջոցով, ընդ որում, վերջիններիս հիմնադիր և մասնակից կարող է լինել բացառապես որակավորված մասնավոր հարկադիր կատարողը։ Այսինքն՝ առաջարկվում է սահմանել մասնավոր հարկադիր կատարողի գործունեության թույլատվական երկաստիճան համակարգ, որի առաջին մակարդակը վերաբերում է հարկադիր կատարողի որակավորմանը, իսկ երկրորդը՝ որակավորված հարկադիր կատարողների կողմից հիմնադրված համապատասխան իրավաբանական անձանց լիցենզավորմանը։ Հայեցակարգով ուրվագծվում են ինչպես առանձին մասնավոր հարկադիր կատարողների որակավորման համար առաջադրվող պահանջները (օրինակ՝ ՀՀ քաղաքացիության, բարձրագույն իրավաբանական կրթության և համապատասխան ուսուցում անցնելու վերաբերյալ  պահանջներ), այնպես էլ իրավաբանական անձի լիցենզավորման ընթացքում ստուգման ենթակա պայմանները (օրինակ՝ նյութատեխնիկական հագեցվածությունը, որակավորված հարկադիր կատարող հանդիսացող աշխատակիցների պահանջվող քանակը, գործունեության արդյունքում հնարավոր վնասների պարտադիր ապահովագրության առկայությունը և այլն)։

Մասնավոր հարկադիր կատարողների որակավորման և մասնավոր հարկադիր կատարում իրականացնող իրավաբանական անձանց լիցենզավորման իրավասությունն առաջարկվում է վերապահել Արդարադատության նախարարությանը։ Ինչ վերաբերում է ընտրության թափանցիկության ապահովմանը կամ լիցենզավորման կարգին, ապա դրանք դետալային լուծում պահանջող հարցեր են և հայեցակարգային կարգավորման առարկա չեն կարող լինել, բայց հետագայում, անշուշտ, սահմանվելու են։

– Հայեցակարգում նշվում է, որ այս ինստիտուտի ներդրման նպատակն է՝ նվազեցնել պետական բյուջեից հարկադիր կատարման պետական համակարգին հատկացվող ռեսուրսները: Սա ենթադրում է հարկադիր ծառայողների թվի կրճատում: Ինչպե՞ս է առանց այդ էլ տնտեսական ու սոցիալական կոլապսի առջև կանգնած մեր պետությունը լուծելու հնարավոր գործազրկության խնդիրը, որը կարող է ի հայտ գալ այս ծառայության ներդրմամբ:

– Նախ նշեմ, որ պետական բյուջեից հարկադիր կատարմանը հատկացվող ծախսերի նվազեցումը հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման հիմնական նպատակը չէ, թեև որպես վերջնարդյունքներից մեկը կարող է դիտարկվել: Վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ մասնավոր համակարգի ներդրումն ի զորու է ոչ միայն էականորեն նվազեցնելու պետության ֆինանսական բեռը, այլ նաև ավելացնելու պետության եկամուտները մասնավոր հարկադիր կատարողների կողմից վճարվող հարկերի շնորհիվ։ Այդուհանդերձ, համակարգի ներդրման հիմնական նպատակը հարկադիր կատարման արդյունավետության բարձրացումն է, խախտված իրավունքների իրական պաշտպանության երաշխավորումը։

Այս խնդիրների իրագործումը հնարավոր է նաև պետական համակարգի պարագայում, բայց դա պետական միջոցների ահռելի ներդրումներ է պահանջում (տեխնիկական, կադրային, աշխատավարձ և այլն), որոնց ապահովումը ներկայումս հետպատերազմյան ու համավարակի դեմ պայքարի շրջանում գտնվող ու սոցիալական մի շարք խնդիրների առաջ կանգնած մեր երկրում հնարավոր չէ ապահովել։ Միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրումը մոտիվացիայի հսկայական աճի, այս ոլորտում մեծ ներդրումների ու կադրային մեծ ներհոսքի է հանգեցնում՝ ապահովելով նաև կատարման արդյունավետության մեծ աճ։ Ասվածի վառ օրինակներից են Մոլդովան և Էստոնիան, որտեղ հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրումից հետո բռնագանձման ենթակա և փաստացի բռնագանձված գումարի հարաբերակցությունը մի քանի տարվա ընթացքում գերազանցել է 50 տոկոսը։ Համեմատության համար նշեմ, որ Հայաստանի Հանրապետությունում վերջին տարիներին այդ ցուցանիշը չի գերազանցում, լավագույն դեպքում, 20 տոկոսը։

Հայեցակարգում հստակ շեշտվում է, որ անցումը հարկադիր կատարման պետական համակարգից մասնավոր համակարգի, անկախ նրանից՝ մենք կընտրենք պետական ու մասնավոր համակարգերի միաժամանակյա գործողության համակարգը, թե ամբողջությամբ մասնավոր համակարգը, միանգամից տեղի չի ունենալու։ Սա, բացի անցումային փուլում հարկադիր կատարման համակարգի կայունությունն ապահովելուց, նպատակ է հետապնդում նաև կանխել Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության հաստիքների մեծածավալ կրճատման հետևանքով հնարավոր մի շարք խնդիրներ։ Բացի այդ, Հայեցակարգում նաև առաջարկվում է որակավորման պարզեցված ընթացակարգ սահմանել հարկադիր կատարողի առնվազն երեք տարվա փորձառություն ունեցող և հարկադիր կատարման ծառայությունից օրենսդրության պահանջների խախտման հիմքով չազատված անձանց համար, ինչը հնարավորություն կտա մասնավոր համակարգի ներդրման դեպքում էականորեն նվազեցնել պետական համակարգից մասնավոր համակարգին անցման դեպքում հաստիքների հնարավոր կրճատման հետևանքով գործազրկության ռիսկը, մյուս կողմից էլ՝ հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգը համալրել հարկադիր կատարման ոլորտում մասնագիտացած, բավարար գիտելիքներ ու փորձ ունեցող անձանցով, ինչը նաև նոր ներդրվող համակարգի կենսունակության երաշխիք կլինի։

Մասնավոր համակարգի ներդրման դեպքում, հարկադիր կատարողներից բացի, Ծառայությունում այլ գործառույթներ իրականացնող ծառայողները ևս գործազրկության խնդիր չեն ունենա, քանի որ նրանց մի մասը շարունակելու է աշխատել Ծառայությունում, իսկ մյուս մասն էլ պահանջված կադրեր են լինելու նոր ներդրվող մասնավոր համակարգի համար՝ անհամեմատ ավելի բարձր վարձատրության առաջարկներով։

– Որպես հարկադիր կատարումը մասնավորին պատվիրակելու առավելություն՝ Հայեցակարգում նշվում է, որ կատարողական վարույթում ճկուն մեթոդների կիրառման շնորհիվ էականորեն կնվազեցվի պահանջատիրոջ, պարտապանի և պետության՝ ի դեմս հարկադիր կատարողի միջև լարվածությունը և կոնֆլիկտայնությունը, կհանգեցնի հարկադիր կատարման համակարգի նկատմամբ քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական լարվածության նվազմանը:  Ինչո՞ւ այդ ճկուն մեթոդները չեն ներդրվում ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ կատարողական վարույթներում ներկայումս: Հաշվի առնվե՞լ է արդյոք ազգային մենթալիտետի խնդիրը, ի՞նչ է փոխվելու մասնավորի դեպքում, ինչպե՞ս եք բացառելու կոնֆլիկտային իրավիճակները, որովհետև, ի վերջո, մարդը պայմանականորեն պետության, թե մասնավորի դեպքում հեշտ չի ազատելու իր բնակարանը:

– Այդպիսի ճկուն մեթոդներից է, օրինակ, կատարողական վարույթում կողմերին կատարման ենթակա ակտի հարկադիր կատարման ընթացակարգի վերաբերյալ համաձայնություն կնքելու հնարավորություն ընձեռելը, որով կողմերը կարող են օրենքով թույլատրելի դեպքերում որոշել, օրինակ, կատարողական վարույթում պարտապանի կողմից պարտավորությունը կատարելու ժամկետները, պարտապանի գույքը, որի իրացմամբ կապահովվի պարտավորության մարումը, և այլն։ Այդպիսի դերակատարում կունենա նաև կատարողական ծախսերի հաշվարկման առաջարկվող մոդելը, որի պարագայում կատարողական վարույթի վաղ փուլում պարտավորությունը կամովին կատարելու դեպքում պարտապանը կկրի հարկադիր կատարման հետ կապված ավելի քիչ ծախսեր։

Հարկադիր կատարման խառը համակարգին անցում կատարելու դեպքում կատարողական վարույթում ներդրվող վերոնշյալ և մի շարք այլ մեթոդներ փորձելու ենք կիրառելի դարձնել նաև հարկադիր կատարման պետական համակարգի դեպքում։ Այնուամենայնիվ, միջազգային փորձով վերջին տասնամյակներին հստակ ամրապնդվել է, որ հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի դեպքում կատարողական վարույթի և հարկադիր կատարողի միջև համագործակցության մեխանիզմներն ավելի կենսունակ են, ինչը հետևանք է նաև պետական համակարգի համեմատությամբ հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի նկատմամբ հասարակության շրջանում անհամեմատ ավելի ցածր սոցիալ-տնտեսական ու քաղաքական լարվածության։ Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգը քաղաքացուն տրվող ազատ ընտրության հնարավորությունը՝ առանց պետության միջամտության ընտրել հարկադիր կատարումն իրականացնող սուբյեկտին, ևս սոցիալական լարվածությունն էականորեն նվազեցնող հանգամանք է։

Հարկ եմ համարում ընդգծել, որ միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը վկայում է այն մասին, որ վերջին տասնամյակների ընթացքում, ըստ էության, ողջ աշխարհն ընթանում է հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման ճանապարհով, ուստի հայեցակարգը մշակվել է միջազգային փորձի լայնամասշտաբ ուսումնասիրության հիման վրա։ Ընդ որում, ուսումնասիրվող երկրների ընտրությունը կատարելիս առաջնորդվել ենք նաև այն սկզբունքով, որ առավելագույնս ուսումնասիրենք այն երկրների փորձը, որոնք Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական վիճակի, ինչո՞ւ չէ՝ նաև ազգաբնակչության մտածելակերպի հետ ընդհանրություններ ունեն (Վրաստան, Լատվիա, Լիտվա, Էստոնիա, Մոլդովա, Ղազախստան)։ Ընդ որում, ուսումնասիրվել են ոչ միայն այդ երկրներում գործող իրավակարգավորումները, այլև այդ երկրներում հարկադիր կատարումն ապահովող մարմինների և Դատական կատարողների միջազգային միության հետ ակտիվ համագործակցության արդյունքում վեր են հանվել հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրմամբ արձանագրված հաջողությունները և լուծված խնդիրները։

Այո՛, կատարողական վարույթը՝ անկախ նրանից, թե ինչ սուբյեկտի կողմից է իրականացվում, հոգեբանորեն շատ ծանր է թե՛ պարտապանի, թե՛ պահանջատիրոջ համար, և հարկադիր կատարողը որևէ պարագայում կոնֆլիկտային վիճակից ապահովագրված լինել չի կարող։ Այնուամենայնիվ, հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրումը թույլ է տալիս հարկադիր կատարողին ստանձնել նաև կատարողական վարույթի կողմերի միջև մեդիատորի գործառույթ, ինչը, բացի կատարողական վարույթի իրականացման զուտ իրավական ընթացակարգից, ենթադրում է նաև որոշակի հոգեբանական աշխատանք հարկադիր կատարողի կողմից։ Բացի դրանից, մասնավոր հարկադիր կատարողները գործողությունների իրականացմանը պայմանագրային հիմունքներով կարող են ազատորեն ներգրավել հոգեբանների, սոցիալական աշխատողների, ինչը ևս կարող է նպաստել լարվածության էականորեն նվազմանը։ Հարկադիր կատարման պետական համակարգի դեպքում վարույթին նման մասնագետների ներգրավումը շատ դժվար իրագործելի է և պահանջվող ֆինանսական ռեսուրսների տեսանկյունից անհամատեղելի հարկադիր կատարմանը հատկացվող, առանց այն էլ, խիստ սահմանափակ ֆինանսավորման հետ։

– Հայեցակարգում գրված է, որ Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրումն ամենևին չի նշանակում հարկադիր կատարման ապահովման հարցում պետության պատասխանատվության բացառում։ Անկախ հարկադիր կատարման գործառույթը մասնավոր սուբյեկտներին վերապահելուց՝ Հայեցակարգով առաջարկվող լուծումների շրջանակում պետությունը շարունակելու է պատասխանատվություն կրել կատարողական վարույթի իրավաչափության և պատշաճության, ինչպես նաև հարկադիր կատարման ընթացքում շահագրգիռ անձանց պատճառված վնասի հատուցման համար։  Ի՞նչ համամասնությամբ են գործելու պետական հարկադիր կատարող և մասնավոր հարկադիր կատարող կառույցները: Ո՞ր մարմինն ու ինչպե՞ս է վերահսկելու մասնավոր հարկադիր կատարողի աշխատանքը:

– Ներկայումս աշխարհում գործող հարկադիր կատարման համակարգերի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հարկադիր կատարման խառը համակարգ ունեցող երկրներում կատարողական վարույթների բաշխումը մասնավոր կամ պետական համակարգերի միջև մի քանի եղանակով կարող է կատարվել։ Առաջին դեպքում ընտրությունը թողնվում է պահանջատիրոջը, և պահանջատերն ինքն է ընտրում՝ դիմել պետակա՞ն, թե՞ մասնավոր հարկադիր կատարողին։ Երկրորդ դեպքում կատարողական վարույթների որոշակի շրջանակ իրականացնում են միայն մասնավոր հարկադիր կատարողները, որոշ այլ շրջանակի դեպքում էլ՝ միայն պետական համակարգը։ Այս դեպքում, բնականաբար, պետակա՞ն, թե՞ մասնավոր հարկադիր կատարող հարցի ընտրությունն արդեն կանխորոշված է օրենքով։ Հայեցակարգով ընդգծվում է, որ հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգը միանգամից չի ներդրվելու, և կատարողական վարույթների իրականացումը մասնավոր սուբյեկտներին վերապահվելու է փուլ առ փուլ։ Հետևաբար, առնվազն սկզբնական շրջանում մի շարք կատարողական վարույթներ (օրինակ՝ վտարման, քանդման, տեսակցությունների և ոչ գույքային բնույթի այլ վարույթները) մասնավոր հարկադիր կատարողները չեն իրականացնի։ Անելու ենք առավելագույնը, որպեսզի մասնավոր համակարգի ներդրումը հարկադիր կատարման ընդհանուր համակարգում լուրջ ցնցումներ չառաջացնի, և անցումը ամբողջությամբ մասնավոր համակարգի կատարվի միայն այն պահին, երբ համոզված լինենք, որ մասնավոր համակարգն ունակ է իրականացնելու իրեն փոխանցվող բոլոր տեսակի վարույթները։

Դատական ակտերի հարկադիր կատարման ապահովումն արդար դատաքննության իրավունքի կարևորագույն բաղադրատարր է, և այդ իրավունքը կիմաստազրկվի, եթե պետությունը թույլ տա, որ օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտը մնա անկատար։ Հայեցակարգով ընդգծվում է, որ մասնավոր համակարգի ներդրումը որևէ կերպ չի ենթադրում, որ պետությունը հրաժարվում է դատական և այլ ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովելու իր պարտականությունից։ Պետությունը շարունակելու է պատասխանատու մնալ հարկադիր կատարման իրավաչափության, մասնավոր հարկադիր կատարողների գործունեության արդյունքում պատճառված վնասի համար։ Այս նպատակի իրագործման համար նաև Հայեցակարգով առաջարկվում է ներդնել մասնավոր հարկադիր կատարողների ու հարկադիր կատարման համար լիցենզավորված իրավաբանական անձանց գործունեության վերահսկողության բազմաստիճան համակարգ։ Այս համակարգը ենթադրում է, որ լիցենզավորված իրավաբանական անձանց ու որակավորված մասնավոր հարկադիր կատարողների գործունեությունը նախևառաջ վերահսկվելու է Կարգավորող մարմնի՝ Արդարադատության նախարարության կողմից, որի որոշ գործառույթներ կարող են իրականացվել նաև Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության միջոցով։ Վերահսկողական լիազորությունների շրջանակում Կարգավորող մարմինն իրավասու է լինելու հետևել իրականացվող վարույթների ընթացքին, անհրաժեշտության դեպքում՝ միջամտել, վերահսկողություն իրականացնել այդ սուբյեկտների գործունեության իրավաչափության նկատմամբ, վերահսկելու է նաև լիցենզավորված իրավաբանական անձանց գործունեության ֆինանսական կողմը։ Կարգավորող մարմինն իրավասու է լինելու օրենքով սահմանված հիմքերի առկայության դեպքում դադարեցնելու կամ կասեցնելու՝ ինչպես մասնավոր հարկադիր կատարողի որակավորումը, այնպես էլ՝ իրավաբանական անձի լիցենզիայի գործողությունը։

Երկրորդ, մասնավոր հարկադիր կատարողի գործունեությունը նաև դատական վերահսկողության առարկա է լինելու, և վարույթի մասնակիցները հնարավորություն են ունենալու մասնավոր հարկադիր կատարողի կայացրած ակտերը, գործողությունը և /կամ/  անգործությունը վիճարկել դատարանում։

Երրորդ, սահմանվելու են մասնավոր հարկադիր կատարողների վարքագծի կանոնները, որոնց պահպանման նկատմամբ վերահսկողությունը իրականացնելու է մասնավոր հարկադիր կատարողների ինքնակարգավորվող կազմակերպությունը։

Չորրորդ, մասնավոր հարկադիր կատարողները Հայեցակարգով առաջարկվող լուծումների շրջանակում իրենց գործունեությունը կարող են իրականացնել միայն լիցենզավորված իրավաբանական անձի կազմում, որն իր հերթին՝ վերահսկողություն է իրականացնելու իր աշխատող հանդիսացող մասնավոր հարկադիր կատարողների գործունեության նկատմամբ։

– Հարկադիր կատարումը մասնավորին պատվիրակելու գործընթացը ենթադրելու է ծառայությունների մատուցման գնային փոփոխություն: Արդյո՞ք սրանով պետությունը բեռը քաղաքացու ուսերին չի դնելու: Առհասարակ ծառայությունների մատուցման գնագոյացումն ինչպե՞ս է կազմակերպվելու, ո՞վ է մասնավորի ծառայությունների գինը որոշելու և ի՞նչ մեխանիզմներով:

– Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրումն անմիջականորեն չի ենթադրում կատարողական ծախսերի բարձրացում, և Հայեցակարգով առաջարկվող կարգավորումներն ընդհանրապես միտված չեն հարկադիր կատարման համակարգի ծախսերից պետությանն ազատելով՝ դրանք քաղաքացիների ուսերին դնելուն։ Ավելին, Հայեցակարգով առաջարկվող լուծումների շրջանակում ընդգծել ենք այն կարևոր սկզբունքը, որ հարկադիր կատարման մասնավոր և պետական համակարգերի միաժամանակյա գործունեության մոդելի ընտրության դեպքում կատարողական ծախսերի չափը և դրանց հաշվարկման կարգը պետական և մասնավոր համակարգի հարկադիր կատարողների կողմից իրականացվող վարույթների համար նույնն են լինելու։

Երկրորդ, Հայեցակարգով առաջարկում ենք պահպանել գործող օրենսդրության մոտեցումը և կատարողական վարույթի կողմերին որոշ խումբ վարույթներով, ինչպիսիք են, օրինակ, ալիմենտային, աշխատավարձի բռնագանձման և կյանքին ու առողջությանը պատճառված վնասի հատուցման վերաբերյալ կատարողական վարույթները, ազատել կատարողական ծախսերը վճարելու պարտավորությունից։

Կատարողական ծախսերի հաշվարկման համակարգում նախատեսում ենք որոշակի փոփոխություններ կատարել։ Ներկայումս կատարողական ծախսերի չափերը հաստատուն են, և կատարողական ծախսի չափը որոշվում է՝ ելնելով պարզապես բռնագանձման ենթակա գումարի չափից, իսկ ոչ գույքային բնույթի կատարողական վարույթներով կատարողական ծախսի գումարը կրկին հաստատուն է և անհամեմատ ցածր՝ ծախսվող ռեսուրսների և հարկադիր կատարողի ներդրած ջանքերի համեմատությամբ։ Հայեցակարգով առաջարկվում է կատարողական ծախսերի հաշվարկման հիմքում դնել ոչ թե միայն վարույթի տեսակը կամ բռնագանձման ենթակա գումարը, այլ նաև կոնկրետ վարույթով ծախսված ռեսուրսները և կատարված գործողությունները, ինչը ևս հարկադիր կատարման համակարգի առնչությամբ սոցիալ-տնտեսական լարվածությունը նվազեցնող գործիք է։

Կատարողական ծախսերի դրույքաչափերը, կոնկրետ վարույթով կատարողական ծախսերի առավելագույն չափը և դրանց հաշվարկման կարգը սահմանվելու են օրենքով, իսկ օրենքի հիման վրա արդեն կատարողական յուրաքանչյուր վարույթի դեպքում մասնավոր հարկադիր կատարողը կհաշվարկի կոնկրետ կատարողական վարույթով կատարողական ծախսի գումարը՝ ելնելով վարույթի բնույթից, վարույթով կատարված կոնկրետ կատարողական գործողություններից։

Հարկադիր կատարման մասնավոր սուբյեկտների գործունեությունը խրախուսելու համար առաջարկվում է նաև սահմանել կատարողական բոնուսի ինստիտուտը՝ պահանջատիրոջն իրավունք վերապահելով կատարողական վարույթը պատշաճ և արդյունավետ իրականացնելու դեպքում մասնավոր հարկադիր կատարողին որոշակի բոնուսային գումար վճարել։

– Պետական պաշտոնյաների դեպքում կա՞ն արդյոք առանձնահատուկ մոտեցումներ: Մասնավորապես, եթե որևէ բարձրաստիճան պաշտոնյա չի կատարում դատարանի վճիռը, ինչպե՞ս է նրան պարտադրվելու կատարել Հայաստանի Հանրապետության անունից կայացվող վճիռները:  Օրինակ, մենք ունենք առողջապահության նախկին նախարար Արսեն Թորոսյանի դեպքը, երբ վերջինս չկատարեց Դատարանի վճիռն ու ներողություն չխնդրեց Արա Մինասյանից: Հիմա էլ ունենք ևս մեկ վճիռ, որով Նիկոլ Փաշինյանը պետք է ներողություն խնդրի ֆինանսների նախկին նախարար Գագիկ Խաչատրյանից ու նրա որդիներից: Չկատարման դեպքում նոր հայեցակարգով ի՞նչ է նախատեսված:

– Նախ ցանկանում եմ փաստել, որ Մինասյանն ընդդեմ Թորոսյանի գործով կայացված դատական ակտը պարտապանը փաստացի կատարել է՝ համապատասխան կատարողական թերթի հիման վրա իր հաշվին հրապարակելով դատական ակտով նախատեսված նյութը, հետևաբար՝ չկատարման մասին այստեղ խոսք լինել չի կարող։

Վերացարկվելով ձեր կողմից ներկայացված օրինակներից՝ նշեմ, որ կատարողական վարույթում որևէ նշանակություն չունի՝ պարտապան ֆիզիկական անձը բարձրաստիճան պաշտոնատար ա՞նձ է, թե՞ այլ մասնագիտություն ու զբաղմունք ունեցող քաղաքացի․ սա ուղղակիորեն բխում է նաև իրավահավասարության և խտրականության արգելքի հիմնարար սկզբունքներից։ Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման դեպքում ևս կատարողական վարույթում գործող կանոնները և կիրառված հարկադիր կատարման միջոցները պարտադիր են լինելու բոլոր պարտապանների համար։ Հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման դեպքում ևս հարկադիր կատարողի որոշումները պարտադիր կատարման ենթակա են լինելու, իսկ դրանց չկատարումն առաջացնելու է համապատասխան իրավական հետևանքներ, օրինակ՝ վարչական պատասխանատվություն։ Իսկ դատական ակտը դիտավորությամբ չկատարելը կարող է հիմք հանդիսանալ պարտապանին ընդհուպ քրեական պատասխանատվության ենթարկելու համար։

– Հարկադիր կատարման ժամանակ կարող են առաջանալ զենքի, հատուկ միջոցների կիրառման հետ կապված խնդիրներ: Ինչպե՞ս է այս հարցը կարգավորվելու հարկադիր կատարումը մասնավորին պատվիրակելու ժամանակ: Ի՞նչ երաշխիքներ են պահանջվելու մասնավորից կազուսային, եթե չասենք՝ ողբերգական իրավիճակներից ու դեպքերից խուսափելու համար:

– Հայեցակարգում մանրամասն անդրադարձ ենք կատարել հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման դեպքում մասնավոր հարկադիր կատարողի ու պետական մարմինների համագործակցության անհրաժեշտությանը։ Այդ համագործակցության կարևորագույն ուղղություններից մեկը լինելու է ուժ կիրառելու ողջամտորեն ենթադրվող անհրաժեշտություն ունեցող կատարողական վարույթներով մասնավոր հարկադիր կատարողի կողմից իրականացվող տվյալ կատարողական գործողությանը Ոստիկանության (Ոստիկանության համապատասխան ստորաբաժանման) կամ Հարկադիր կատարումն ապահովող  ծառայության համապատասխան ստորաբաժանման պարտադիր մասնակցության պահանջ սահմանելը։ Ընդ որում, միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ ամբողջությամբ մասնավոր համակարգ ունեցող երկրներում նման մասնակցությունը պայմանագրային բնույթ է կրում և ենթադրում է նաև մասնավոր հարկադիր կատարողի կողմից վարույթին մասնակցության դիմաց պետական համապատասխան մարմնին որոշակի գումարի վճարում։

Բացի այդ, Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության գործունեության վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ուժի կամ հատուկ միջոցների կիրառման անհրաժեշտություն սովորաբար առաջանում է ոչ գույքային բնույթի վարույթներով, օրինակ՝ վտարման և քանդման վարույթներով։ Սա այն հիմնական պատճառներից մեկն է, որոնք հիմք են հանդիսացել առնվազն հարկադիր կատարման մասնավոր համակարգի ներդրման սկզբնական շրջանում այս խումբ կատարողական վարույթների իրականացումը մասնավոր սուբյեկտների կողմից բացառելու վերաբերյալ հայեցակարգային լուծում առաջարկելու համար։