Հոլանդական թագուհու զուգարանը. Սերգեյ Փարաջանով
Երբ ինձ հարցնում են. «Ինչի՞ մասին ես երազում դու այս կյանքում», ես պատասխանում եմ. «Որ իմ տանը տաք զուգարան լինի…»: Անձրևոտ օրերին իմ զուգարանի կտուրից կաթում է՝ չնայած առաստաղին արված թիթեղյա կարկատաններին, իսկ ձմռանը սառը քամին թափանցում է տախտակե պատերի բազում անցքերից:
Իմ թիֆլիսյան բնակարանի զուգարանը բաց պատշգամբի ծայրին է: Անհարմարավետ, տախտակներով մեխված, այն երկար նիստի չի տրամադրում, երբ կարելի է երազել ինչ-որ գաղտնաթաքուն բանի մասին և անջատվել աշխարհիկ ունայնությունից, օրինակ՝ սիրված օպերաներից արիաներ երգել (պատանության տարիներին դա իմ սիրած զբաղմունքն էր): Երբ ես երգում էի, տախտակե պատերից կախված պղնձե լագաններն անդրադարձնում էին իմ «բելկանտո»-ն: Նվագակցման պես մի բան էր ստացվում:
Հոլանդիայում մեզ բերեցին արքայական պալատ, որպեսզի ինձ փաստաթուղթ հանձնեն, որ ես իսկապես «21-րդ դարի մաեստրո» եմ: Երկայն սեղան էին գցել, սպասքով լցրել էին: Սևրի ճենապակի և դելփյան հախճապակի: Նստում եմ թագուհու մոտ, իսկ այն երկուսը, որոնց հանձնարարել են հսկել ինձ՝ Մոսկվայից սկսած, այդպես էլ կանգնած էին իմ աթոռի թիկնակի հետևում:
– Նստեք,- ասացի,- ուտելիքը բոլորին կբավի:
Դրանք նույնիսկ աչքերը չթարթեցին: Իսկ իմ փորը հենց առաջին ճաշատեսակից հետո սկսեց ղռղռալ: Մտածեցի՝ լավ պատճառ է ստուգելու համար, թե ինչպիսին են թագուհիների զուգարանները. նմա՞ն են իմին, թե՞ ոչ: Վեր թռա… Վազեցի ուր որ ցույց տվին… Իսկ այն երկուսը՝ իմ հետևից: Հարցնում եմ.
– Դուք, ի՞նչ է, պատրաստվում եք հետույքս սրբե՞լ:
Խիղճները բավեց՝ մնացին շեմին: Մտնում եմ, իսկ այնտեղ… Վիթխարի, մանուշակագույն դահլիճ… ամբողջովին մարմարից… և հայելապատ: Ամեն հայելու դիմաց լվացարանակոնքեր ու բացառիկ ձևերի միզարաններ՝ ջրի համար նախատեսված ոսկե բռնակներով և զանազան բուրավետ նյութերով… Թուղթը՝ բարակագույն, ամենանուրբ հետույքների համար… Սրբիչները՝ պետանշաններով…Եվ կարևորն ինչ է՝ տաք է և լուռ… Միայն ինչ-որ տեղ երաժշտություն է… ջութակներ… մենուետներ… Մոցարտ…
Նստում եմ Նապոլեոնի ժամանակների ամենայուրօրինակ զուգարանակոնքի վրա…
Այնքան տաք է: Զգում եմ, որ այն նույն ճենապակուց է, ինչից և թագուհու սեղանի սպասքը: Նստած եմ, շուրջբոլորս եմ նայում… Լրիվ մոռացել եմ, թե ինչի եմ եկել… Տեսնեմ՝ կողքիս պատի վրա կոճակներ են, ինչ-որ անջատիչներ: Ամեն մեկի կողքին ինչ-որ բան է գրված: Բայց ես հոլանդերեն չեմ հասկանում:
Համենայնդեպս, սեղմեցի առաջինը, մտածեցի՝ սուրճ կբերեն, ինչպես ինքնաթիռներում: Իսկ այնտեղ ինչ-որ բան շրխկաց ու դռռաց… Ինչ-որ պոմպ միացավ: Եվ այնքան հուժկու, որ ինձ ամբողջովին սկսեց ներքաշել նապոլեոնյան զուգարանակոնքի մեջ: Փորձում եմ պոկվել՝ ինչ-որ բանի հենվել: Ոտքերս սահում են մարմարի վրա: Ես արդեն ամբողջովին երկատվել եմ: Լավ է, փորս մեծ էր՝ չանցավ: Ճչալն ամոթ է, չեմ էլ ուզում պահնորդների առաջ հայտնվել այս տեսքով… Դե, մտածում եմ՝ ««21-րդ դարի Փարաջանով, բանտում չկարողացան քեզ փտացնել, իսկ ինչ-որ արքայական զուգարանակոնքում քաքի մեջ կխեղդվես: Դե, չէ ու չէ… Ողջ ուժով ձգվում եմ դեպի երկրորդ կոճակը… Ինչ-որ հակառակ մի բան աշխատեց… Մյունհաուզենի ռմբագնդի պես կոնքից դուրս թռա՝ ճակատով դուռը բացեցի… Ձեռքերս զբաղված էին՝ շալվարս էի պահել, չէի հասցրել բարձրացնել… Մերկ հետույքով թռչում եմ պահնորդների մոտով, կանգնել չեմ կարողանում՝ նրանց հատակն արքայական մաստիկայով է պատված: Չմշկասահորդի պես սահում եմ դահլիճով մեկ: Պահնորդները խելակորույս, ձեռքներն արդեն ատրճանակներին են տանում, իսկ ես գոռում եմ.
«Դե, դուք մի վախեցեք: «21-րդ դարի մաեստրո»-ները տաք զուգարաններից չեն փախչում:
Հ.Գ. Նվիրվում է Սերգեյ Փարաջանովի հիշատակին:
Այսօր Սերգեյ Փարաջանովը կդառնար 93 տարեկան…
Թարգմանությունը՝ Վարդան Ֆերեշեթյանի
