«Իհարկե, հնարավոր է նաև նավթահանքերին հարվածել, բայց այսօր մենք դրա անհրաժեշտությունը չենք տեսնում». ԼՂՀ ՊԲ նախարար, գեներալ-լեյտենանտ Լևոն Մնացականյան

«Արմենիա» հեռուստաընկերության «Ռ-Էվոլյուցիա» հաղորդաշարի բացառիկ թողարկման հյուրը ԼՂՀ ՊԲ նախարար, գեներալ-լեյտենանտ Լևոն Մնացականյանն էր: Լրագրող Սաթիկ Սեյրանյանի և նախարարի զրույցը 168.am-ը ներկայացնում է ամբողջությամբ:

Սաթիկ Սեյրանյան- Նախ՝ ուզում եմ՝ հետադարձ հայացք նետենք ապրիլյան քառօրյա պատերազմին. բազմաթիվ կարծիքներ են հնչել, բայց այնուամենայնիվ, ամենաքչախոսը Դուք եք եղել: Ի՞նչ տեղի ունեցավ, ո՞րն էր Ադրբեջանի, մասնավորապես՝ Ալիևի պլանը, ի՞նչ նպատակներ էր հետապնդում քառօրյա այս մասշտաբի ագրեսիան:

Լևոն Մնացականյան– Այն, ինչ տեղի ունեցավ ապրիլի 1-ի լույս 2-ի գիշերը, այն ամենի տրամաբանական շարունակությունն էր, որ սկսվել էր դեռևս 2014թ., լարվածության առումով աճել 2015 թվականին, 2016թ. արդեն զուտ անցել են իրենց պլանների իրագործմանը: Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը համոզված էր, որ ԼՂՀ հարցը կարող է լուծել ռազմական ճանապարհով, և որոշում է ընդունել անցնել լայնածավալ հարձակման՝ սկսած ԼՂՀ հյուսիսային սահմաններից մինչև հարավային սահմանները, այսինքն՝ ամբողջ շփման գծի երկայնքով: Եվ այդ ամենը նպատակ է հետապնդում ցուցադրել իրենց անհանդուրժողականությունը քաղաքական ոլորտում՝ ցուցադրելով դրանք Մինսկի խմբի համանախագահներին, իսկ ռազմական տեսանկյունից՝ փորձարկել իրենց զինված ուժերի հնարավորությունները՝ հետագայում ընդլայնելու այդ ռազմական գործողությունները, միևնույն ժամանակ՝ իրենց ժողովրդին բացատրելու այն բոլոր ծախսերը, այն բոլոր միջոցների վատնումը, որ իրականացվել է այս բոլոր տարիների ընթացքում:

Եվ ըստ իրենց՝ պետք է ընդամենը մի քանի օրերի ընթացքում այդ բոլոր կանխատեսումներն իրականություն դարձնեին: Իհարկե, դա իրենց չի հաջողվել. ԼՂՀ պաշտպանության բանակը (ՊԲ) ոչ միայն համարժեք պատասխան է տվել, ավելին՝ այնպիսի հարված է հասցրել, որ դեռևս երկար ժամանակ Ադրբեջանի Զինված ուժերը պետք է ուշքի գա: Այն տեղաշարժերով, որոնք տեղի են ունենում հյուսիսից հարավ՝ դեպի առաջնային գիծ և առաջնային գծից՝ դեպի թիկունք, մեկ անգամ ևս փորձում են ցուցադրել՝ իբրև թե իրենք դեռևս ի վիճակի են իրենց նախկին ծրագրերն իրականացնել, և իբր թե իրականացնում են որոշակի միջոցառումներ, որ զորքեր պատրաստեն իրենց հետագա գործողությունների համար:

Ս.Ս.- Պարոն նախարար, նախ՝ ինչո՞ւ այդ երկու ուղղություններով հատկապես շարժվեցին, և դիրքերի պահով՝ մինչ օրս հայտնի չէ՝ ինչ դիրքեր էին գրավվել, որքանո՞վ էին դրանք կարևոր մեզ համար:

Լևոն Մնացականյան– Ռազմական դաշտում բոլոր ուղղություններն էլ կարևոր էին: Հարցն այն է՝ ո՞ր մակարդակով՝ մարտավարակա՞ն, թե՞ ռազմավարական: Մարտավարական առումով՝ միգուցե, բայց ռազմավարական առումով, իհարկե, և՛ հյուսիսային, և՛ հարավային ուղղություններն իրենց մեջ տրամաբանություն ընդգրկում են: Որովհետև հարվածելով հյուսիսով և հարավով, ունենալով մասնակի հաջողություններ, իրենք ենթադրում էին, որ մեր հիմնական ուժերը կծավալենք այդ ուղղությամբ, իրենց համար որոշակի նպաստավոր պայմաններ կստեղծվեն կենտրոնական ուղղությունում՝ հարաբերակցության առումով, և դրանով իսկ իրենց կհաջողվեր նաև կենտրոնական ուղղությամբ ունենալ որոշակի հաջողություններ: Սակայն ապրիլի 2-5-ի մեր գործողություններն ապացուցեցին, որ երկու հարցում էլ իրենք սխալվել էին: Հյուսիսում և հարավում, իհարկե, թեթևակի հաջողություն ունեցել են, բայց հարձակվել ամբողջ զինված ուժերով՝ նման զինտեխնիկայով ու գրավել ընդամենը մեկ գիծ, անկախ նրանից, թե դրա երկարությունն ինչքան կլինի, հավասար է պարտության:

Ընդհանրապես մենք մեր բոլոր ուժերը չէինք գործարկել: Կենտրոնական ուղղությունում մենք հակառակորդի լայնամասշտաբ գործողությունները հետ ենք մղել ընդամենը հերթապահության ընդգրկված ուժերով և միջոցներով: Իսկ եթե ներկայացնելու լինենք, թե ինչպիսի միջոցներ է ներգրավել հակառակորդը՝ և՛ հյուսիսում, և՛ հարավում, և՛ կենտրոնական ուղղությունում, շատ առաջատար բանակներ երևի կերազեին նման զինատեսակներ ունենալ՝ հարվածային անօդաչու թռչող սարքերից սկսած՝ խոշոր տրամաչափի համազարկային ռեակտիվ համակարգերով վերջացրած. բոլոր առաջատար երկրների արտադրության զինատեսակներից: Ու այդ ամենը բավարար չեղավ, որ իրենք իրենց առջև դրված խնդիրները կատարեն: Միայն ու միայն մեր ՊԲ-ի դիրքապահ զինծառայողների պատրաստությունը, բազկի ուժն ու ոգին թույլ չտվեցին, որ Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն իր կեղտոտ պլաններն իրագործի:

Ս.Ս.- Որքան հայտնի է՝ մենք այդ անօդաչու սարքերից 14-ը խոցել ենք, որն աննախադեպ է համարվում նույնիսկ ավելի լայնամասշտաբ պատերազմներում: Տարբեր պատերազմների դեպքում նման ցուցանիշ չի եղել:

Լևոն Մնացականյան– Ճիշտ եք, այդ գործողությունների ժամանակ մենք ոչնչացրել ենք 14 անօդաչու թռչող սարք (ԱԹՍ). դա հստակ ֆիքսված է: Եվս մի քանի հատ կան, որոնց մասին այժմ չէի ցանկանա խոսել: Հիմնականում խոցել ենք խոշոր տրամաչափի գնդացրային զենքերով, իսկ որոշները՝ հակաօդային պաշտպանության համակարգերի միջոցով: Դա հնարավորություն է տվել, որ մեկ անգամ ևս ապացուցենք Ադրբեջանի ղեկավարությանը՝ այդ ուղղությամբ ևս մեզ մոտ համապատասխան աշխատանքներ տարվում են: Մոտ օրերս փորձարկել ենք միջոցներ՝ հարվածային անօդաչու թռչող սարքերի խոցման, և փորձարկման արդյունքները հույս են ներշնչում, որ հաջորդ անգամ այդ 14-ը լինելու է 28 և ավելի:

Ս.Ս.- Քառօրյա պատերազմի օրերին խոսվում էր ադրբեջանական կողմի անհամաչափ զինանոցի մասին, դա Ձեզ չէ՞ր մտահոգում: Հիմա որքանո՞վ ենք պատրաստ, եթե, Աստված մի արասցե, նման հարձակում լինի:

Լևոն Մնացականյան – Զարմանալի է, որ կան մարդիկ, որոնց այդ հարցը մտահոգում է, որովհետև այդ հարցը միշտ էլ եղել է, միշտ էլ Ադրբեջանը զինատեսակներով, քանակով և այլ ուղղություններով ԼՂՀ-ից առավել է եղել: Անցած մեր մարտական գործողությունների՝ 1992-94թթ. փորձը ևս ցույց է տվել, որ այն ժամանակ էլ նրանք ունեին մի զինանոց, որ այն ժամանակ էլ կերազեինք ունենալ: Բայց չնայած դրան՝ այն ժամանակվա ԼՂՀ ինքնապաշտպանական ուժերին հաջողվել է համապատասխան հարված հասցնել, ոչնչացնել, ետ շպրտել և ավելացնել մեր զինանոցը: Իհարկե, այսօր իրենց զինանոցը որոշակի առումով ընդլայնվել է, ձեռք են բերվել այլ նմուշներ, բայց կարելի է ասել, որ դա ուշացած է: Ինչ-որ տեղ իրենց ներքին լսարանի համար են դրանք ներկայացնում, որպեսզի վստահեցնեն, իբր, իրենց կարող լինելու մասին: Այլ բան է դրանց կիրառման արդյունավետությունը, որտեղ վիճակն այլ է: Որևէ հաղթանակ միայն տեխնիկայի գործոնով չի կարող պայմանավորված լինել, կա նաև որակական առումով մարդկային գործոնը, որն ընդհանրապես չունեն:

Ինչպե՞ս կարող է իրենց ԶՈՒ զինծառայողն օգտագործի, օրինակ, խոշոր տրամաչափի ռեակտիվ համակարգը, կամ հրետանային խոշոր համակարգերը, կամ անօդաչու թռչող սարքերը: Մասնագետների պակաս կա. իրենք ի վիճակի չեն խոցելու, արդյունավետ կիրառելու դրանք: Այսինքն՝ այդ ամենն իրենց մոտ դեռևս համակարգային լուծում չի ստացել, ու ամենևին այսօր մեզ չի մտահոգում դա: Այն զինանոցը, որ այսօր կա ԼՂ ՊԲ-ում, հաշվարկները ցույց են տալիս, որ մենք ի վիճակի ենք ոչ միայն դիմակայել հակառակորդի այսօրվա քանակական ուժին, այլև անհրաժեշտության դեպքում՝ համարժեք պատասխան տալ: Պարզապես այսօր դեռևս դրա ժամանակը չէ, ինձ թվում է՝ դրա ժամանակը կգա:

Ս.Ս.- ԼՂՀ ՊԲ-ն հաղորդագրություն էր տարածել, որով արձանագրել էր, որ Ադրբեջանը զինտեխնիկա է կուտակում բնակավայրերի մերձակա տարածքներում, ինչը ԼՂՀ ՊԲ-ին լեգիտիմ իրավունք է տալիս թիրախավորման ընտրության հարցում: Կարո՞ղ եք ներկայացնել՝ հիմա ի՞նչ իրավիճակ է տիրում սահմանին, հատկապես՝ կուտակումների առումով:

Լևոն Մնացականյան – Այսօր, իրոք, իրենց կողմից կուտակումներ իրականացվում են շփման գծի երկայնքով և խորքում, կասեի՝ մոտակա խորքում: Եվ, իհարկե, այդ ամենը գտնվում է մեր վերահսկողության տակ, ըստ ուղղությունների՝ ինչպես հարավում, այնպես էլ՝ կենտրոնում և հյուսիսում: Ասել, որ դեռևս ամբողջությամբ ավարտել է իր ծավալումը գործողություններ վերսկսելու համար, իհարկե, ճիշտ չի լինի, բայց այնուամենայնիվ, այդ ծավալումն իրականացնում են: Ես վստահեցնում եմ բոլորին, որ անհրաժեշտության դեպքում դրանց ևս հարվածներ կհասցվեն, պարզապես հիմա չենք գտնում դրա նպատակահարմարությունը, որովհետև դեռևս ունենք որոշակի տվյալներ, որ պետք է վերլուծվեն, մեկ անգամ ևս մենք պետք է համոզվենք այդ խմբավորումների գործողությունների հետագա բնույթի վերաբերյալ՝ ինչի՞ համար, ո՞ր ուղղություններով: Մեկ անգամ ևս պետք է հաշվարկենք, և համոզված եղեք, որ անհրաժեշտության դեպքում նաև հարվածներ են հասցվելու այդ խմբավորումներին: Իրենք գտնվում են մեր հեռահար զենքի հարվածների հասանելիության տակ, մեր բոլոր զինատեսակների հասանելիության տակ, բոլորի վերաբերյալ ելակետային նախնական տվյալները որոշված են, բոլորի վերաբերյալ խոցման և հետախուզման միջոցներն արդեն մեզ մոտ պարզապես ավարտված են: Անհրաժեշտության դեպքում կդիմենք անհրաժեշտ միջոցների:

Ս. Ս.- Քառօրյա պատերազմի մասին խոսելիս՝ ասում էին՝ «ոչ հրացանային պատերազմ»՝ նկատի ունենալով այն զինատեսակները, որոնք կիրառել է հակառակորդ կողմը՝ անօդաչու սարքեր, «Սմերչ», և այլն, և այլն: Այդ զինատեսակների գործադրման դեպքում՝ հարվածելու համար մենք ունե՞նք համապատասխան զինանոց:

Լևոն Մնացականյան – Իհարկե, մենք ունենք համապատասխան զինանոց, համապատասխան հեռահարության զինանոց: Հակառակորդն այս գործողությունների ժամանակ կիրառել է մինչև 100-120կմ հեռավորության կրակող միջոցներ: Համոզված եղեք՝ մենք ունենք այդ խորության կրակող միջոցներ, ունենք նաև տվյալ խորությունը մի քանի անգամ գերազանցող միջոցներ: Անհրաժեշտության դեպքում խորքում տեղակայված ցանկացած միջոցի վրա մենք հարվածներ ենք հասցնելու ենք, ու, եթե պետք լինի՝ նաև դիմելու ենք այդ զենքի ուժին, պարզապես այսօր դրա անհրաժեշտությունը չկա: Խորքում տեղակայված ռազմավարական-ռազմական օբյեկտներ են՝ օդանավակայաններ, ղեկավարման կետեր, և այլն, և այլն, այսինքն՝ անհրաժեշտության դեպքում հարվածներ կհասցնենք:

Ս. Ս.- Տեղեկություններ կան, որ ադրբեջանական նավթահանքերին կարող ենք հարվածել, և, որ մենք նաև այդպիսի զենք ունենք. իսկապե՞ս դա հնարավոր է:

Լևոն Մնացականյան – Հնարավոր է, պարզապես նավթահանքերին հարվածելու անհրաժեշտություն այսօր չենք տեսնում: Մեր ծրագրերում հիմնականում ռազմական օբյեկտներն են, մենք հենց դրանով էլ տարբերվում ենք մեր հակառակորդից: Իրենք իրենց համար օբյեկտներ են ընտրում քաղաքացիական բնակավայրեր և այլն, բայց այս քառօրյա պատերազմի ժամանակ չկա մի հարված, որ մեր կողմից արված լինի քաղաքացիական բնակավայրերի վրա: Այն, ինչ կա, մեր լրատվության բաժինն արդեն ներկայացրել է, դրանք այն կրակային դիրքերն են, որոնք տեղակայված են անմիջապես բնակավայրերի մոտ: Նրանք ունեն 29 հրետանային մարտկոց՝ տեղակայված անմիջապես բնակավայրերին մոտ: Մեր ձեռագիրը չէ՝ քաղաքացիական օբյեկտների վրա հարվածելը:

Ս. Ս.- Կրկին քառօրյա պատերազմին անդրադառնանք. այդ օրերին մի ինֆորմացիա հենց ադրբեջանական մամուլի կողմից տարածվեց, որ Ալիևը հանդիպելով զինվորների հետ՝ անմիջապես հայտարարեց, թե պատրաստ է հրադադարի՝ մի պայմանով, որ հայկական կողմը խոստանա՝ հարձակում չի անի: Ի՞նչ էր տեղի ունեցել, որովհետև շատ անսպասելի էր նրանց այդ նահանջը: Դա արտաքին ուժերի միջամտությա՞ն հետևանք էր, թե՞ մեր ռազմական գործողությունների:

Լևոն Մնացականյան– Եթե արտաքին ուժերի միջամտելու առկայությունը լիներ, ինձ թվում է՝ ինքը չէր էլ հարձակվի: Արտաքին ուժերի միջամտելու գործոնը, իհարկե, կա, բայց դա հիմնականը չէ: Հիմնական պատճառը, որ հրաժարվել է ռազմական գործողություններից ու այսօր էլ պատրաստ է գնալ զինադադարի, իր կրած կորուստներն են: Իր զինուժը տվել է հարյուրավոր կորուստներ: Այնպիսի զորքերի կորուստներ, որոնք համարվում են էլիտար: Ի՞նչ է դա նշանակում. 052 հետախուզական հատուկ նշանակության զորամասը, որը լրիվությամբ ընդգրկված է եղել գործողություններում, կրել է հարյուրավոր կորուստներ, ու խուճապ է առաջացել: Այլ բան է, որ համացանցերում չկան այդ մասին տեղեկություններ, որովհետև իրենց մոտ մամուլի ցենզուրան մի քիչ այլ կերպ է, վերահսկողությունն այլ կերպ է: Այդ իսկ պատճառով ադրբեջանական կողմի գործողությունների հիմնական զսպող գործոնը և այդ խոսքերի պատասխանը ես կառաջարկեի փնտրել այդ ուղղությամբ՝ իրենց կորուստների՝ զոհերի, վիրավորների, տեխնիկայի կորուստների մեջ տեղավորել:

Ս.Ս.- Այս պատերազմը նաև անվանում էին «հետախուզական», և ասում, որ ոչ մի կերպ չի կարելի համեմատել 90-ականների հետ: Որքանո՞վ ենք տեղյակ եղել նրանց գործողությունների մասին:

Լևոն Մնացականյան– Ի սկզբանե նման մասշտաբի գործողությունների մասին ինֆորմացիա չենք ունեցել, իսկ ինչ վերաբերում է «հետախուզություն՝ մարտով» ձևակերպմանը, իհարկե, կան նաև նման տեսակետներ, որ ներկայացվում են որոշ մասնագետների կողմից: Հետախուզություն մարտով տեսակետին համաձայն չեմ, քանի որ այդ ժամանակ ընդգրկվել էր զինուժի էլիտար զորամասը: Ի՞նչ է նշանակում՝ հետախուզություն, եթե բոլոր ուղղություններում մինիմում տանկային գումարտակներ են ընդգրկված, երբ որ ընդգրկվել են կորպուսների ռեզերվները: Դա հետախուզություն մարտով չի, որի նպատակն է՝ բացահայտել մարտակարգեր, ղեկավարման կետեր, կենտրոնացման շրջաններ, որպեսզի հետո հարվածներ հասցվեն: Դա լայնամասշտաբ հարձակում էր:

Ս. Ս.- Այսօր մենք տիրապետո՞ւմ ենք ավելի շատ ինֆորմացիայի:

Լևոն Մնացականյան– Ունենք բավարար պայմաններ՝ անհրաժեշտ շրջաններից մեզ համար ինֆորմացիա ստանալու համար, մեր կողմից նկարահանվում են, նկարահանումները կատարելուց հետո վերծանվում են, վերլուծվում են և եզրակացություններ են արվում: Այսօր չկա մի հատված, որ մեզ պետք լինի, ու մենք դրա վերաբերյալ չկարողանանք ինֆորմացիա հավաքել:

Ս.Ս.- Հնարավոր համարո՞ւմ եք լայնամասշտաբ պատերազմի վերսկսումը, թե՞ ոչ:

Լևոն Մնացականյան – Իհա՛րկե, քանի որ կա զինված ուժը, զենքը, զինամթերքը, սպառազինությունը, և ամենակարևոր հանգամանքը դրա համար՝ Ադրբեջանի՝ իրեն չտիրապետող ղեկավարությունը: Իհարկե, ամեն րոպե էլ սպասելի է, որ նման գործողություններ կսկսվեն: ԼՂՀ Զինված ուժերը լիովին պատրաստ են ցանկացած գործողություններ, ցանկացած հարձակումներ հետ մղել, և անհրաժեշտության դեպքում՝ էլ ավելի այլ բնույթի խնդիրներ լուծել:

Ս. Ս.- Որպես ռազմական ոլորտի պատասխանատու՝ Դուք, այնուամենայնիվ, ղարաբաղյան կոնֆլիկտի լուծումն ինչպե՞ս եք տեսնում:

Լևոն Մնացականյան – Ժամանակը ցույց կտա: Իհարկե, լավ կլինի՝ խաղաղ ճանապարհով լինի այդ լուծումը, բայց որ պետք լինի՝ մենք պատրաստ ենք նաև ուժի միջոցով դրան հասնել: Այն, ինչը որ արդեն մեկ անգամ արվել է:

Նյութը հրապարակման պատրաստեց 168.am-ը