«Բիզնեսը պետք է միշտ դժգոհ լինի»

Երեկ խորհրդարանում ՀՀ ֆինանսների նախարար Գագիկ Խաչատրյանը պատասխանել է լրագրողների հարցերին, որոնք ներկայացնում ենք ստորև:

– Պարոն Խաչատրյան, ի՞նչ արդյունքներ կան Գագիկ Ծառուկյանի բիզնեսներում` հարկային ստուգումների հետ կապված:

– Հանրապետության վարչապետն ԱԺ-ում հայտարարեց, որ Ֆինանսների նախարարությունը կներկայացնի, ինքը կհրապարակի արդյունքները: Ստուգումները զուտ միայն ֆինանսահաշվային չեն, այլ ընթացիկ բոլոր տեսակի ստուգումների շարք կա, որ շարունակական են: Դրանք չափագրումներն են, գույքագրումներ, հսկիչ-դրամարկղային մեքենաներ, այսինքն՝ այնպես չէ, որ միայն ֆինանսական ստուգումներն արեցինք ու ավարտեցինք: Այսինքն` այդտեղ պետք է շատ զգուշավոր լինենք: Կներկայացնենք ՀՀ վարչապետին, կհրապարակի՝ կիմանաք: Իհարկե, արդեն կան տվյալներ, բայց դրանք շարունակական են, հիմնավորումներ են պետք, քննարկման փուլում ենք նաև իրենց ներկայացուցիչների հետ:

– ԱԺ-ում էլ Գագիկ Ծառուկյանի բացակայությունների հետ կապված ուսումնասիրություն սկսվեց, հետո լռության մատնվեց, ոչինչ չհրապարակվեց: Հնարավո՞ր է, որ հարկային ստուգումների հետ կապված էլ նույնը լինի:

– Այս տարիների ընթացքում, դուք նկատած չեք լինի, որ հարկային մարմինը որևիցե ավելորդ կամ պակաս վերլուծություն անի ցանկացածի նկատմամբ` կլինի քաղաքական գործի՞չ, թե՞ պետական պաշտոնյա: Մենք բազմաթիվ գործեր ունենք, որոնք քննարկվում են մեր գանգատարկման հանձնաժողովում, դատարաններում և 60-70% դեպքերում ի օգուտ բիզնեսի է լուծվում: Կհրապարակվի` կտեսնեք: Ինչ կլինի՝ այն էլ կհրապարակենք:

– Ստվերի դեմ պայքարն ինչպե՞ս է ընթանում, կա՞ արդյոք տվյալ, թե ներկայումս քանի՞ տոկոս է ստվերը:

– Բարդ, բայց հետևողական: Շատ դժվար գործ է ստվերը: Դա լուրջ մեթոդիկա է, մոտավոր գիտենք` որտեղ` ոնց, բայց ամբողջ հանրապետության մասով` ոչ: ՀԲ մասնագետներն են ուսումնասիրում: Մարդիկ 60-70-80% են ասում, մարդիկ ուզում են ավելի հնչեղ լինի, ասում են 85%… մի՛ հավատացեք:

– Մեկ տարի առաջ ՀՀ վարչապետի հրավիրած գործարարների հավաքից հետո, որը նվիրված էր ստվերից դուրս գալու խնդրին, ի՞նչ արդյունքներ կան:

– Բավականին լուրջ արդյունքներ ունեցանք: Դա անընդհատ պրոցեսի մեջ է: Եթե չեմ սխալվում` 20 մլրդ-ի էֆեկտ ունեցանք առաջին 3 ամսում ու հիմա շարունակում ենք: Հիմա լուրջ անհանգստություն կա այն ձեռնարկությունների մասով, որոնք իրենց դաշտում չեն գործում, օրինակ` ԱԱՀ վճարող պետք է լինեն, բայց շրջանառության հարկի դաշտում են գործում: Մեր մեծ խնդիրը դա է: Այդ գործընթացում ունենք բարդություններ: Երկրները տարիներ շարունակ են աշխատում, որ արդյունք ունենան:

– Այդ հանդիպմանը Սամվել Ալեքսանյանը համաձայնել էր ստվերից դուրս գալ, եթե բոլորը դուրս գան՝ հավասարությունն ապահովվո՞ւմ է:

– Մյուսներն էլ ասում են` թող Սամվել Ալեքսանյանը դուրս գա, Դուք էլ ուզում եք, որ բոլորը միանգամից դուրս գան: Հիմա մենք ո՞նց անենք: Դրա համար հավասարությունը ոչ թե անձերը պետք է ապահովեն, այլ մեխանիզմները: Մենք հիմա այնպիսի մեխանիզմներ ենք ներդնում, որը ապահովի, որպեսզի Ալավերդյանից, Աֆրիկյանից, Խաչատրյանից կախված չլինի: Մենք հո վեչնի չե՞նք աշխատելու էդ կառույցում: Հակվածություն էլ չունենք, նպատակ էլ չունենք:

– Ձեր աշխատանքի գնահատական համարո՞ւմ եք այն, որ Երևանում ավելացել են փակվող խանութները:

– Փակվողներ էլ, բացվողներ էլ կան: Եթե ես իմ բիզնեսը ծրագրավորում եմ նրանով, որպեսզի կարողանամ հարկեր քիչ վճարելով` բիզնեսը շարունակեմ, բնական է՝ կփակվեմ: Խաղի կանոններ են փոխվում, դրա համար այդ գործընթացների մեջ կլինեն և՛ փակվողներ, և՛ բացվողներ: Եթե կոնկրետ որևիցե բիզնեսի օրինակ դուք բերեք, մենք կարող ենք ձեզ հետ միասին քննարկել, և կհամոզվեք, թե ինչի համար է փակվում: Եթե կա որևէ բիզնես, որը փակվում է, պետք է հասկանանք պատճառը` ունի՞ վարկային խնդիրներ, չի՞ կարողանում սպասարկել, ունի՞ փոխկապակցված ձեռնարկություններ, ունի վարձակալական վճարների հետ կապված խնդիրնե՞ր, իսկ գուցե ի՞նքն է փակում ձեռնարկությունը: Հիմա դուք տեսնում եք՝ աշխարհը տնտեսական նոր իրողության մեջ է, կփակվեն էլ, կբացվեն էլ: Ի՞նչ պետք է անենք մենք, որ չփակվի: Մենք բոլորի նկատմամբ վարում ենք այն քաղաքականությունը, որ հարկային կարգապահությունը պետք է բարձրանա: Մենք փոքրերին կամ միջիններին թույլ ենք տալիս արձանագրած խախտումների նկատմամբ ինքնուրույնաբար ուղղել:

– Իսկ այս ընթացքում Ձեր ընտանիքին պատկանող բիզնեսներից որևէ մեկը փակվե՞լ է:

– Դուք այդ հարցը կտաք իմ ընտանիքի այն անդամներին, ովքեր դրանով զբաղվում են:

– Ձեր ընտանիքին պատկանող բիզնեսները Ձեր ղեկավարած մարմինը ստուգո՞ւմ է և երբևէ հայտնաբերե՞լ է խախտումներ:

– Իմ ընտանիքին պատկանող բիզնեսները շատ լավ գիտեքգ ամբողջ 21-րդ դարում դուք այդ հարցն եք ինձ տալու, ես նույն բանն եմ պատասխանելու, դուք կգնաք՝ կիմանաք: Իմ բոլոր հարազատներն ու բարեկամները գտնվում են այն չափորոշիչների մեջ, ինչ որ հանրապետության մնացած բոլոր բիզնեսմենները:

– Որքանո՞վ եք անաչառ:

– Ես ընդհանրապես չեմ զբաղվում: Կառույցի ցանկացած մարդու կարող եք հարցնել: Իմ որդիները շատ լավ դաստիարակված երեխաներ են, ինձ որևէ հարցով չեն անհանգստացնում:

– Հանրությունն ասում է, որ չի կարող ֆինանսական բուրգը ղեկավարել և կոռուպցիայի դեմ պայքարել մի մարդ, ում ընտանիքն ունի խոշոր բիզնեսներ, խոսքը Ձեր մասին է:

– Հասարակությունը նման բան չի ասում, դա դուք եք ասում, և ես շատ հաճույքով կպատասխանեմ: Ես շատ հպարտությամբ եմ վերաբերվում, որովհետև, եթե ուսումնասիրեք կառույցի գործունեությունը վերջին տարիներին, կտեսնեք, թե ինչ մեծ ցուցանիշեր ունենք, որովհետև ոչ թե դուք եք գնահատում, այլ գնահատում են միջազգային կառույցները:

– Այսինքն` սխալմա՞մբ են Ձեզ համարում օլիգարխ:

– Այդպես համարողներին հարցը տվեք, մեկ էլ նրանց, ովքեր ձեզ հուշել են այդ հարցը տալ:

– Ինչպե՞ս Ձեզ հաջողվեց գրեթե բոլոր պետական կառույցներում Ձեզ պատկանող «Յուքոմ» ընկերության ցանցն անցկացնել:

– Ի՞նչ հարց եք տալիս, այսինքն` ես այնքան ազատ ժամանակ ունեմ, որ այդ ցանցը ե՞ս պետք է անցկացնեմ: Գնացեք՝ ուսումնասիրեք, և տեսեք, թե պետական կառույցներն այդ ցանցն անցկացնելուց ինչքան խնայողություններ ունեն, ի՞նչ կապ ունի` «Յուքո՞մն» է, թե՞ ուրիշ ձեռնարկություն:

– Դուք համաձա՞յն եք այն մտքի հետ, որ մի փոքր երկրում տասը հոգի չի կարող շաքարավազ ներկրել:

– Ինչո՞ւ չեն կարող, կարող են տասն էլ ներկրել, քսանն էլ, ինչի՞ մասին է խոսքը:

– Դա Սերժ Սարգսյանն է ասել, որ չեն կարող:

– Ինչո՞ւ մի հոգի, որովհետև տարիներ շարունակ այդ մի հոգին ձևավորել է համապատասխան հնարավորություն՝ մեծ քանակությամբ շաքար ներկրելու: Բազմիցս դրան պատասխանել ենք, և հիմա մեծ քանակությամբ շաքարավազ ներկրելու պայմաններում ինքը ստանում է տրանսպորտային ծախսերի նվազեցում, ստանում է ձեռքբերման գնի նվազեցումներ, տարիներ շարունակ ներկրել և հիմա էլ ներկրում է:

– Միգուցե քաղաքական որոշո՞ւմ է եղել, և Ձեր միջոցով այդ որոշումն ի կատա՞ր են ածել:

– Չկա նման բան, դուք չեք գտնի նման բան:

– Վարչապետը տնտեսական աճի մասին է խոսում, բայց հասարակ ժողովուրդն իր գրպանի վրա դա չի զգում, ի՞նչ է կատարվում:

– Իրոք, բարդ խնդիր է, թե քաղաքացին երբ կզգա: Մենք գործարար միջավայրի բարելավման ուղղությամբ քայլեր պետք է անենք, ամբողջ աշխարհում փոքր ու միջին ձեռնարկություններն են, որ մեծ զբաղվածություն են ապահովում և ՀՆԱ-ի մեծ մասը: Այն քայլերը, որոնք իրականացնելու համար կառավարությունը ջանքեր է թափում, պետք է արվեն, որպեսզի ամեն մի քաղաքացի զգա: Կախված է նրանից, թե մենք ինչ զարգացումներ կունենանք. անցած տարի մենք կարո՞ղ էինք իմանալ, թե ինչ զարգացումներ կլինեին մեր հարևան երկրներում: Հիմա դժվար է ասել` քանի տարում, դա կախված է տնտեսական զարգացումներից և կառավարության այն ջանքերից, որ պետք է կարողանանք գործադրել:

– Ի վերջո, գիտե՞ք, թե տնտեսական աճն այս տարի որքան է լինելու: Անցած տարի այլ թիվ ասացիք, բայց իրականում այլ ցուցանիշ արձանագրվեց:

– Միշտ էլ այդպես է լինելու, որովհետև մենք անընդհատ տնտեսական նոր իրողության մեջ ենք: Հիմա դուք կարո՞ղ եք կանխատեսել, թե վաղն ինչ տնտեսական իրողություն կունենանք: Չե՛ք կարող: Մեր հիմնական գործընկեր Ռուսաստանի նկատմամբ եվրոպական երկրների սանկցիաները մեծ դերակատարություն ունեն, և մեր հիմնական ռիսկերից մեկը համարվում է դա: Դա նպաստում է նաև տրանսֆերտների նվազեցմանը, անհանգստություններ ունենք, դրա համար մենք առաջին եռամսյակում բյուջետային մուտքերի առումով մեր նախանշած ցուցանիշերը կատարել ենք, մնացած ցուցանիշերն էլ մեր կանխատեսած գրաֆիկով իրականացնում ենք, բայց ունենք նաև անհանգստություններ:

– Երկու անուն թվարկենք, Դուք ասեք՝ նրանց ստվերից որքանո՞վ եք դուրս բերել` Սամվել Ալեքսանյան և Ալեքսանդր Սարգսյան:

– Սամվել Ալեքսանյանի ընկերությունների նկատմամբ միայն հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների խախտումներով 250 մլն դրամի ակտ են գրել և գանձել: Դուք անմիջապես ուզում եք, որգ Հարկային վարչարարությունն անընդհատ ամենօրյա պրոցես է, ոչ թե պետք է սպասես, որ մարդը խախտում անի, հետո գնաս 20 միլիարդի ակտ գրես, ու ինքն էլ չկարողանա վճարի: Ալեքսանդր Սարգսյանը, որ ասեք՝ ի՞նչ բիզնես ունի, ես կպատասխանեմ: Չունի բիզնես, հանգստացեք:

– Ասացիք` ՊԵԿ գանգատարկման հանձնաժողովին դիմումները շատացել են, և մեծամասամբ ի օգուտ բիզնեսի է լուծվում: Դա չի՞ նշանակում, որ բիզնեսի դժգոհությունը շատ և արդարացի է:

– Բիզնեսը պետք է միշտ էլ դժգոհ լինի: Շանս է տրված բիզնեսին, որ հարկային մարմնի կողմից գործողությունները կարողանա բողոքարկել: Շատ դեպքերում, եթե կան վիճելի հարցեր, և 50/50 է, մենք ի օգուտ բիզնեսի ենք լուծում` հաշվի առնելով տնտեսական իրողությունները:

– Այսինքն` հարկային տեսուչներն այնքան էլ լավ չեն աշխատում:

– Բա ի՞նչ եք կարծում, մեր երկրում կա՞ մի կառույց, որ 100%-ով իդեալական աշխատի, կամ աշխարհում կա՞ նման բան: Միջազգային ընդունված գործառույթներ են, բիզնեսին, ցանկացած մարդու պետք է շանս տալ: Ինչո՞ւ է ձեզ թվում, թե հարկային մարմնի բոլոր աշխատողները հստակ օրենքի պահանջով են շարժվում: Ամիս է լինում՝ մենք 30 աշխատակից ենք հեռացնում աշխատանքից:

– Գործարարները շատ են բողոքում, որ տեսուչները ստուգումներով են վախեցնում, անտեղի տուգանքներ են գրում…

– Այնպես չէ, որ գործարարը հաճույքով կկատարի հարկային մարմնի ցանկացած պահանջ: Ո՞վ է սիրում հարկային մարմնի տեսուչին տեսնել: Բա պիտի դժգոհի: Դրա համար մենք ունենք համապատասխան կառույցներ, հիմա էլ վարչապետին ենք խնդրել, կառավարությունում ենք բացում մի կառույց, որպեսզի կառավարությունում կարողանան բողոքարկել, հետո էլ գնան դատարաններ: Կա՞ աշխարհում մի երկիր, որ հարկայինի աշխատանքն իդեալական լինի:

– Դուք կաշկանդված չե՞ք խոշորներին ստուգելու հարցում:

– Ինչի՞ պիտի կաշկանդված լինեմ: Եթե կաշկանդված լինեի, Ալեքսանյան Սամվելի վրա ՀԴՄ խախտումով 250 մլն չէի գրի: Մեխանիզմներ է պետք փոխել, որ բոլորն առանց անուններ տալու` մտնեն այդ մեխանիզմների մեջ: Դրանք նոր սերնդի ՀԴՄ-ներն են, հարկային էլեկտրոնային հաշիվներն են…