Սամվել Բաբայան. «Իմ վերադարձի գլխավոր առաքելությունը ես տեսնում եմ Ղարաբաղում»

ԼՂՀ ՊԲ նախկին հրամանատար, ԼՂՀ պաշտպանության նախկին նախարար, գեներալ–լեյտենանտ Սամվել Բաբայանի բացառիկ հարցազրույցը «7 օր» լրատվավերլուծական կայքին։

–Պարո՛ն Բաբայան, նախ բարի վերադարձ։

–Շնորհակալություն։

Որպեսզի կանխեմ որոշ հարցեր, ասեմ, որ իմ ընտանիքը մշտապես գտնվել է Հայաստանում, և ես անձնական խնդիրների հետ կապված եմ եղել դրսում։

–Ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր վերադարձը։ Արձագանքեցիք Ղարաբաղում սկսված ստորագրահավաքի՞ն։ Կարելի՞ է ասել, որ խաղաղ պայմաններում Դուք այդքան էլ պահանջված չէիք, սակայն պատերազմի ժամանակ բոլորը հիշեցին Ձեզ: Դա մի տեսակ վիրավորական չէ՞ Ձեզ համար:

–Ես երբեք մեր ժողովրդից չեմ վիրավորվում։ Միշտ անում եմ այն, ինչ պետք է անել՝ առանց շնորհակալության ակնկալիքի։
Պահանջված լինել–չլինելը, դրանք պայմանական խոսակցություններ են: Լինելով Ղարաբաղում, Հայաստանում, թե արտերկրում՝ ես իմ մտքի մեջ միշտ պահել եմ մեր երկրի, մեր ժողովրդի անվտանգության խնդիրները։ Օպերատիվ տիրապետել ու տիրապետում եմ ռազմական իրավիճակին, առաջնագծում առկա խնդիրներին և անհրաժեշտ բոլոր այլ տեղեկատվությանը:

–Մի փոքր մանրամասնեք։

–Ես հետևում եմ մեր բանակի վիճակին, մեր ռազմաքաղաքական ղեկավարության քայլերին, ադրբեջանական բանակում տեղի ունեցող փոփոխություններին, ռուս-ադրբեջանական ռազմական հարաբերություններին և այլն: Բոլոր այդ խնդիրները միշտ իմ ուշադրության կենտրոնում են: Ավելին՝ այս տարիներին ապրելով արտերկրում` ես բազմաթիվ կապեր և հարաբերություններ եմ հաստատել Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական ազդեցիկ շրջանակների հետ։

Իմ շփումների, ունեցածս տեղեկատվության և վերլուծության արդյունքում էր, որ 2013 թվականի ամռանը որոշեցի փակ նամակ գրել նախագահին՝ զգուշացնելով Ադրբեջանի հնարավոր հարձակման մասին, ներկայացնելով իմ բոլոր մտահոգությունները, որ առաջացել էին իմ դիտարկումների արդյունքում և առաջարկելով լուծումներ, որոնք թույլ կտային մեզ խուսափել բախումներից, իսկ եթե դրանք լինեին, ապա չտայինք այսքան մարդկային կորուստներ ու կարողանայինք ռազմական հաջողություն գրանցել՝ մարտը տեղափոխելով հակառակորդի տարածք:

–Դուք նշեցիք նամակի մասին: Կուզենայինք հասկանալ, թե ինչքանով է փոխված ռազմական բալանսը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ներկա պահին:

–2013–ի դրությամբ՝ փակ նամակում ես ամբողջովին ներկայացրել էի իրադրությունը, ասել էի, թե ինչ պետք է անել: Իսկ այսօրվա դրությամբ՝ չէի ուզենա ավելորդ ծավալվել այս խնդրի շուրջ, սակայն կասեմ մեկ բան՝ իրավիճակը բավականին մտահոգիչ է:

–Պարո՛ն Բաբայան, Հայաստանում թիվ մեկ թեմաներից է այն, թե ինչու է մեր ռազմավարական գործընկեր Ռուսաստանը զենք մատակարարում մեր թշնամի Ադրբեջանին, իսկ Հայաստանին` ոչ:

–Այս հարցում կա սխալ ընկալում։ Թե ինչու է այդպես ստացվել, չեմ ուզում գնահատել։ Ամենայն հավանականությամբ՝ մեր հանրությունը լավ տեղեկացված չէ, քանզի ռուսները երբևիցե չեն հրաժարվել Հայաստանին զենք մատակարարելուց։ Ավելին՝ հայկական կողմը հնարավորություն է ունեցել, որպես ՀԱՊԿ անդամ, զենքը ձեռք բերել շատ ավելի լավ պայմաններով, քան Ադրբեջանը:

Ես իմաստ չեմ տեսնում դրսի ուժերից բողոքելու մեջ։ 90–ականներին Ռուսաստանից մենք էլ ենք զենք բերել, Ադրբեջանն էլ։ Բայց հաղթել ենք մենք, իսկ Ադրբեջանը սկսել է բողոքել, թե, իբր, հայերը ռուսների աջակցությամբ են հաղթել։ Պարտվողը, որպես կանոն, միշտ էլ մեղավորներ է փնտրում իրենից դուրս։ Դրսին մեղադրելն իմ ոճը չի, և խորհուրդ կտայի մեր ժողովրդին ապավինել սեփական ուժերին։ Եթե դրսին ես մեղադրում անհաջողության համար, ապա ստացվում է, որ հաջողությունդ էլ ես կապում դրսի հետ, իսկ դա վտանգավոր մտածողություն է։

–Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ Հայաստանը չի բերել անհրաժեշտ զենքերը:

–Կարծում եմ, որ այդ հարցի հասցեատերը պետք է ես չլինեմ: Իսկ եթե ուզում եք իմանալ իմ գնահատականը, ապա ասեմ։ 2011 թվականին Ղարաբաղի հարցով Կազանում հանդիպումից հետո Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները բոլորովին տարբեր հետևություններ արեցին:

Մինչ այդ Ադրբեջանն արդեն սկսել էր արդիականացնել իր բանակը իսրայելական զինատեսակներ գնելով, իսկ 2011–ից հետո է՛լ ավելի մեծ քայլեր արեց այդ ուղղությամբ, այդ թվում՝ Ռուսաստանի հետ զենքի ու զինտեխնիկայի մատակարարման միջոցով։
Կազանից հետո հայկական կողմը ճիշտ հակառակ հետևությունն արեց՝ համարելով, որ բանակցություններում Հայաստանն ասաց «այո», և Ադրբեջանը մնաց միայնակ, և ուրեմն, ռիսկ չի անի պատերազմական գործողություններ վերսկսել։ Այդ ժամանակ Հայաստանի քաղաքական իշխանությունը որոշում կայացրեց ուշադրությունն ավելի շատ կենտրոնացնել այլ խնդիրների վրա։

–Ի՞նչ խնդիր է լուծում Ադրբեջանը, և ո՞րն է «փոխզիջում» կոչվածի ադրբեջանական տարբերակը։

–Ռազմական բալանսի փոփոխության միջոցով Ալիևը փորձում է շուռ տալ բանակցային տրամաբանությունը` փաստի առաջ կանգնեցնելով բոլորին:
Մեկ բան ուզում եմ հատուկ շեշտել՝ մենք պետք է պատրանքներ չունենանք և կարծենք, որ բանակցային սեղանի շուրջ Ադրբեջանը գնալու է փոխզիջման։ Նրանք ցանկություն ունեն վերցնել ամբողջը։ Ադրբեջանի ախորժակը կարող ենք զսպել միայն ռազմական բալանսն ի նպաստ Հայաստանի ու Ղարաբաղի ապահովելով։

–Դատելով ամենից՝ հայաստանյան իշխանությունը հույս ուներ, որ Ադրբեջանն առանց ռուսական, այսպես ասած, դաբրոյի չի հարձակվի Ղարաբաղի վրա, և ԵՏՄ մտնելն ամեն հարց լուծում է:

–Ասեմ, որ էդ «դաբրոները» միջազգային լուրջ հարաբերություններում հիմնականում չեն աշխատում: Օրինակ՝ ժամանակին մենք որ ազատագրում էինք Քելբաջարը, Զանգելանը, Ֆիզուլին, Ջաբրայիլը և այլն, այդպիսի «դաբրոներ» չունեինք։ Ճիշտ հակառակը՝ մենք այդ տարածքները ազատագրում էինք ի հեճուկս նույն Ռուսաստանի և միջազգային ճնշումների (ՄԱԿ–ի անվտանգության խորհուրդը մի քանի բանաձև է ընդունել Քելբաջարի ու Աղդամի մասով, բայց դե…): Այնպես որ, միջազգային հարաբերություններում, ուզենք թե չուզենք, ուժն է ծնում իրավունք:

Տեսեք, թե ինչ է կատարվում Սիրիայում, Իրաքում. ամենուրեք մենք տեսնում ենք այդ «դաբրոների» հասկացողությունների կատարյալ տապալում, քանզի միջազգային իրավունքը դարձել է պայմանական հասկացողություն այդ տարածքներում: Նույնը կարելի է ասել Կոսովոյի, Ղրիմի, Աբխազիայի և այլ խնդիրների մասին:
Ահա թե ինչու Ղարաբաղի հարցում մենք պետք է հենվենք նախ և առաջ մեր ուժերի վրա։ Պետք է արդիականացնենք մեր բանակը և դարձնենք 21-րդ դարին համահունչ մարտունակ կառույց: Եվ միայն ուժի դիրքերից պետք է հանդես գանք բանակցություններում՝ հակառակորդին թելադրելով մեր ուզածը:

–Պարո՛ն Բաբայան, այդուհանդերձ, ռուսական դիրքորոշումը մեր հանրության մոտ հարցեր է առաջացրել։ Ի՞նչ կասեք այդ մասին։

–Կրկնեմ՝ ոչ մեկից պետք չէ բողոքել։ Լինի Ռուսաստանը, թե ԱՄՆ–ը։ Ամեն մեկն իր շահերն ունի, և պետք է անել ամեն ինչ, որ քո շահը հզորների շահերի հետ համընկնի, իսկ դրա համար պետք է լիարժեք սուբյեկտ դառնաս։

Ռազմավարական դաշնակից են դառնում ուժեղի հետ։ Ուժեղ պետությունն է գործընկեր դառնում և ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Միացյալ Նահանգների, Եվրոպայի և այլ երկրների համար: Ու ճիշտ հակառակը՝ թույլ երկիրը դատապարտված է դառնալու մանրադրամ, քանզի թույլի հետ ոչ ոք չի ուզենա երկարատև հեռանկարային հարաբերություններ հաստատել։

Պետք է մեկ բան շատ լավ հասկանալ՝ Ռուսաստանն ուզում է միաժամանակ լավ հարաբերություններ ունենալ և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի հետ (նույնը Վրաստանի մասով)։ Ընդ որում՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի հետ Ռուսաստանի լարված հարաբերությունները և մեր՝ ՀԱՊԿ անդամ լինելու գործոնը՝ ռուսներն ավելի շատ հակված են մեր հետ սերտացնել հարաբերությունները: Դա ենթադրում է աջակցություն տարբեր ոլորտներում, այդ թվում նաև՝ ռազմական: Բայց դա չի ենթադրում, որ նրանք մեր տեղը պետք է կռվեն Ղարաբաղում: Այդպիսի բան չի եղել 90–ական թվականներին, չի լինի հիմա և չի լինելու ապագայում: Եվ այդ իմաստով Հայաստանի այսօրվա քաղաքական վերնախավը, հավանաբար, չի կարողացել բացատրել ժողովրդին, կամ ինքն էլ չի պատկերացրել, որ ղարաբաղյան հնարավոր պատերազմում ռուսներն ուղղակիորեն չեն օգնելու որևէ մեկին, և ԵՏՄ անդամ դառնալը որևէ երաշխիք չի տալիս, որ ռազմական բախում չի լինի:

–Ապրիլյան վերջին թեժ բախումներից հետո շատ բան փոխվեց Հայաստանում: Մարդկանց աչքերը բացվեցին, և պարզվեց, որ բոլոր հարցերում անհրաժեշտ են լուրջ փոփոխություններ: Ի՞նչ եք կարծում՝ իրավիճակը կարելի՞ է փոխել, թե՞ մեզ սպառնում է լուրջ վտանգ` ադրբեջանական նոր ագրեսիայի տեսքով:

–Ինչպես նշեցի, իրականությունը շատ մտահոգիչ է։ Ինձ համար այս ամենը տեսանելի էր շատ շուտվանից, որովհետև 1994–ին պատերազմը, ցավոք, չի ավարտվել։ Այլ հարց է, որ հաղթանակը դրանից հետո մսխվել է, իսկ հանրությանն էլ համոզել են, թե ամեն ինչ կարգին է։ Լավ է, որ այսօր այդ մասին արդեն Հայաստանում հասկանում է մեծամասնությունը:

Ամեն ինչ կարելի է փոխել, բայց ասել, որ դրա համար շատ ժամանակ ունենք, խաբեություն կլինի: Կոնկրետ բանակի արմատական արդիականացման և նոր որակի կառավարման համար անհրաժեշտ է առնվազն 10 ամիս: Նույնը վերաբերում է նաև զենք–զինամթերքի նոր քանակների ստացման խնդրին:

–Գանք ներքաղաքական խնդիրներին։ Դուք հետևո՞ւմ էիք Հայաստանում ընթացող քաղաքական գործընթացներին։ Եթե այո, ի՞նչ կասեք դրա մասին: Հիմա խոսվում է, թե քաղաքական նպատակով եք վերադարձել։

–Ասեմ, որ քաղաքական դաշտում ես թշնամիներ չունեմ։ Չեմ ուզում որևէ քաղաքական ուժի պիտակավորել։ Իմ կարծիքով հատկապես այս իրավիճակում թշնամի փնտրելը սխալ կլինի: Ատելության մթնոլորտը պետք է թողնենք անցյալին։

Չեմ պատրաստվում անդամագրվել որևէ կուսակցության։ Բայց ես տեսնում եմ, որ կան մարդիկ, ովքեր գաղափարակիցներ են։ Այդ մարդիկ իրենց նոր մտածողությամբ կարող են լուրջ ազդեցություն թողնել նաև մյուս քաղաքական ուժերի վրա: Եվ ես մեծ հույս ունեմ, որ նրանք կունենան հաջողություն:

Կոնտեքստից դուրս մի բան եմ ուզում նշել՝ ի տարբերություն Ադրբեջանի՝ մինչև ապրիլյան թեժ մարտերը Հայաստանի քաղաքական վերնախավի օրակարգում, ցավոք, անվտանգության խնդիրը գլխավորներից չէր համարվում։

–Իսկ ինչո՞ւ էր այդպես, ըստ Ձեզ, պարո՛ն Բաբայան:

–Ես դրա պատասխանն ունեմ, բայց չեմ ուզենա հիմա հնչեցնել։ Մի բան կարող եմ ասել՝ և՛ իշխանության մեջ, և՛ ընդդիմադիր դաշտում, և՛ ոչ կուսակցական հատվածներում կան կարող և հայրենասեր ուժեր, բայց դա բավարար չէ դրական փոփոխությունների հասնելու համար։ Թիկունքում պետք է արդյունավետ պետական կառավարում լինի, քաղաքական առողջ դաշտ լինի, ու զարգացող տնտեսություն ունենանք, որպեսզի առաջնագծում խնդիրներ չունենանք։

Ինձ իշխանության հարցը անձերի մակարդակով չի հետաքրքրում։ Ինձ հետաքրքրում է, թե ինչքանով ադեկվատ կլինի իշխանությունը` Հայաստանի և Ղարաբաղի առաջ կանգնած սպառնալիքները հաղթահարելու համար: Ի վերջո, դա է հուզում նաև հայ ժողովրդի ճնշող մեծամասնությանը:

–Պարո՛ն Բաբայան, մենք կուզեինք, որ մի քանի հարցի էլ պատասխանեիք. նախ մանրամասն վերլուծեիք ղարաբաղյան չորսօրյա պատերազմը, դրա արդյունքները և այլն։ Մեր ժողովուրդը մասնագիտական գնահատականի և ռազմական գործին քաջատեղյակ մարդու ասելիքին է սպասում: Ի վերջո, ինչո՞ւ այսպես ստացվեց ռազմի դաշտում: Դուք նշեցիք մակրո խնդիրները, բայց կա նաև դետալային գնահատականի կարիք:

–Պատերազմի ու բանակի հետ կապված հարցերը առանձին խոսակցության թեմա են, և ես կուզենայի դրանց անդրադառնալ զինվորականի տեսանկյունից։ Կարծում եմ՝ մեր ժողովուրդը բազմաթիվ հարցեր ունի. ես շատ լավ գիտեմ այդ հարցերի մասին ու կտամ դրանց պատասխանները։ Այդ թեմայով անպայման ես կխոսեմ, բայց այլ ֆորմատով։

–Առաջիկա Ձեր անելիքը ո՞րն է լինելու։

–Մի քանի օրից ես կգնամ Ղարաբաղ, քանզի իմ վերադարձի գլխավոր առաքելությունը տեսնում եմ հենց այնտեղ: Մնացածը ժողովրդի որոշելիքն է։