Շիմոն Պերեսի նախկին խորհրդականն Իսրայելին կոչ է արել ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը և դեսպանություն բացել Երևանում
Միջազգային հարաբերություններում ճիշտ բան անելը հաճախ կարող է դժվար թվալ, հատկապես, երբ վտանգված են ռազմավարական շահերը, սակայն Իսրայելը հայտնվել է նման իրավիճակում, և դա ոչ մի առնչություն չունի պատերազմի հետ, որը ներկայում կլանում է մեր մտքերը։ Դրա մասին գրում է Իսրայելի նախագահ Շիմոն Պերեսի նախկին խորհրդական Նադավ Թամիրն իսրայելական Ynet կայքում հրապարակված իր հոդվածում։
«Նման դեպք է Իսրայելի սերտ հարաբերությունները Հայաստանի վաղեմի մրցակցի՝ Ադրբեջանի հետ։ Ընդսմին, Երուսաղեմը պետք է հաղթահարի դա և հաղորդի արժեքների վրա հիմնված արտաքին քաղաքականության խիստ անհրաժեշտ ուղերձը`և ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունն ու դեսպանություն բացի Երևանում:
Այո, Ադրբեջանը դժգոհ է մնալու: Բաքուն Իսրայելին մատակարարում է նավթի զգալի ծավալներ և առաջադեմ սպառազինություն է գնում, ինչը տարածաշրջանային սպառնալիքների, հատկապես Իրանի դեմ Իսրայելի պաշտպանական ռազմավարության անբաժանելի մասն է կազմում։ Բայց Ադրբեջանը կհասկանա, քանի որ Իսրայելի հետ հարաբերությունները երկկողմանի ճանապարհ են, որոնցից շահում է նաև Ադրբեջանը։
Իսրայելն ու Հայաստանն ավելի շատ ընդհանրություններ ունեն, քան թվում է առաջին հայացքից: Երկու երկրներն էլ հիմնականում մահմեդական տարածաշրջանի ծայրամասում գտնվող ոչ մահմեդական քաղաքակրթություններ են: Երկուսն էլ հսկայական պատմական ողբերգություններ են կրել և գրեթե ամբողջական բնաջնջումներ են վերապրել՝ հայերը 1915 թվականի ցեղասպանության ժամանակ, իսկ հրեաները՝ Հոլոքոստի ժամանակ: Իսրայելի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը շատ առումներով ընդհանուր պատմության բարոյական հաստատում կլինի, մեկ այլ ժողովրդի տառապանքների ճանաչում, որի հետ նա խոր հարազատություն է կիսում:
Իսրայելի տատանումների հիմքում ընկած քաղաքական հաշվարկը վաղուց արմատավորված է ոչ միայն Ադրբեջանի, այլ Թուրքիայի հետ նրա ռազմավարական կապերի մեջ: Ցեղասպանության ճանաչումը մի օր կարող է վտանգել Թուրքիայի հետ հարաբերությունները.
Սակայն Թուրքիայի դիրքորոշումը Իսրայելի արտաքին քաղաքական հաշվարկում կտրուկ փոխվել է հատկապես Էրդողանի օրոք: Վերջին տարիներին նրա վրդովեցուցիչ մեկնաբանությունները, ներառյալ վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուին Հիտլերի հետ համեմատելը և ՀԱՄԱՍ-ին նրա անմնացորդ աջակցությունը, հանգեցրել են հարաբերությունների լուրջ լարման: Իսրայելը քիչ պատճառներ ունի վախենալու թուրքական վրեժխնդրությունից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար: Փաստացի, նման քայլը անհրաժեշտ ուղերձ կհղեր Անկարային։
Իսրայելի ռազմական աջակցությունը Ադրբեջանին՝ Թուրքիայի և Պակիստանի հետ միասին, այն նույն ժամանակ, երբ արևմտյան բոլոր երկրները ձեռնպահ մնացին դա անելուց, ինչը նպաստեց 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղում հայերի էթնիկ զտմանը, ստվեր գցեց Իսրայելի բարոյական կարգավիճակի վրա։ Հայաստանում դեսպանություն բացելն ու Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելը հավասարակշռված քայլ կլիներ. այս քայլերը կարող են վերահաստատել Իսրայելի հավատարմությունը պատմական արդարությանը՝ առանց վտանգելու ռազմավարական դաշինքները:
Ավելին, երբ Իսրայելը քննադատում է Հայաստանին Պաղեստին պետությունը ճանաչելու համար, չէր խանգարի, որ Իսրայելում հիշեին, որ Ադրբեջանն ինքը ճանաչել է Պաղեստին պետությունը դեռ 1992 թվականին։ Իսրայելը հարաբերություններ է կառուցել Բաքվի հետ՝ առանց պաղեստինյան հարցը վիճաբանության առարկա դարձնելու, ուստի Երևանի նկատմամբ երկակի ստանդարտներ չպետք է կիրառի։
Լոգիստիկայի և ծախսերի տեսանկյունից՝ Երևանում դեսպանության բացումը համեմատաբար էժան լուծում է, և պաշտոնական դիվանագիտական կապեր հաստատելու խորհրդանշական նշանակությունը շատ ավելին է, քան ծախսերը: Այս քայլը նաև ճանապարհ կհարթի ավելի սերտ տնտեսական համագործակցության համար, հատկապես Հայաստանի աճող բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, որտեղ Իսրայելը հաջող է գործում և կարող է արժեքավոր աջակցություն ցուցաբերել: Որպես երիտասարդ ժողովրդավար երկիր՝ Հայաստանը կարող է շատ բան սովորել կայուն, նորարար տնտեսություն կառուցելու Իսրայելի փորձից:
Երկու ժողովուրդների միջև կա նաև ամուր պատմական կապ։ Երուսաղեմի Հին քաղաքում գտնվող հայկական թաղամասը հայերի և հրեաների միջև խորապես արմատացած հարաբերությունների վկայությունն է: Երկու ժողովուրդներն էլ վերապրել են գոյության սպառնալիքները և պահպանել իրենց մշակույթն ու ինքնությունը: Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը կլինի երկու հնագույն ժողովուրդների համերաշխության խոր ժեստ, ովքեր հասկանում են հալածանքների և տեղահանությունների սարսափները:
Իսրայելը հնարավորություն ունի վերանայելու իր արտաքին քաղաքականությունը Հարավային Կովկասում. Ճանաչելով Հայոց ցեղասպանությունը և դեսպանություն բացելով Երևանում՝ Իսրայելը կարող է ցույց տալ, որ պաշտպանում է արդարությունը, պատմական հիշողությունը և այն սկզբունքները, որոնց վրա հիմնվել է: Դա կպահանջի փոքր զոհողություններ realpolitik- առումով՝ միաժամանակ քննադատական ուղերձ փոխանցելով Թուրքիային և համաշխարհային ասպարեզում վերահաստատելով Իսրայելի բարոյական առաջնորդությունը»:
