Երկու կողմն էլ փորձում է խափանել Ռուսաստանի խաղաղապահ ջանքերը․ «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «topcor.ru-ը «Ղարաբաղ. երկու կողմն էլ փորձում է խափանել Ռուսաստանի խաղաղապահ ջանքերը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզի տարածքում ադրբեջանցի զինվորականները գերեվարել են վեց հայ զինվորների, որոնք ինժեներական աշխատանք են կատարել սահմանային տարածքում՝ ականապատում և համապատասխան նախազգուշական նշանների տեղադրում: Բաքուն հայտարարել է, որ Հայաստանի զինված ուժերի հետախուզա-դիվերսիոն խումբը փորձել է թափանցել Ադրբեջանի տարածք և բերման է ենթարկվել: Չնայած ձեռք բերված զինադադարի եռակողմ համաձայնագրին, երկու անհաշտ հակառակորդների միջև սահմանային միջադեպերի թիվն անընդհատ աճում է:
Հնարավո՞ր է, արդյոք, մեկ այլ սրացում, որը կարող է հանգեցնել Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի ևս մեկ՝ վերջին փուլին: Ընդունենք, որ հնարավոր է: Խնդիրն այն է, որ պաշտոնական Բաքվի և նրա դաշնակից Անկարայի առջև ծառացած՝ Հայաստանով տրանսպորտային միջանցք բացելու առանցքային խնդիրը չի լուծվել: Խոսքը Զանգեզուրի (Սյունիք) միջանցքի մասին է: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետությունը կտրվել է Ադրբեջանից Հայաստանի Սյունիքի մարզով: Խորհրդային շրջանում այնտեղ եղել են մայրուղի և Անդրկովկասյան երկաթուղու հարավային ճյուղը:
Երևանի համար հաջող՝ ԼՂ առաջին պատերազմի արդյունքում Ադրբեջանի հետ Իրանին սահմանակից մի քանի շրջաններ ևս հայտնվել էին հայերի վերահսկողության տակ, ցամաքային միջանցքը փակվել է, իսկ երկաթուղին ամբողջությամբ ապամոնտաժվել: Բաքվի էքսկլավի հետ տրանսպորտային կապերը հնարավոր է եղել պահպանել միայն օդային կամ հարևան Իրանի տարանցիկ ճանապարհով:
Բաքվին Անկարայի աջակցությամբ հաջողվել է լուծել խնդիրը 2020 թվականին ռազմական ուժով, երբ նա ընդամենը մեկուկես ամսվա ընթացքում, ջախջախելով հայկական բանակը, վերականգնել է վերահսկողությունը Լեռնային Ղարաբաղի մեծ մասի վրա: Եռակողմ պայմանագրի համապատասխան, Երևանը Ադրբեջանի համար պետք է բացեր Զանգեզուրի (Սյունիք) ցամաքային միջանցքը: Դա հաղթողներին շատ «բարիքներ» կտար: Գնահատվում է, որ ադրբեջանական արտահանումը տարեկան կաճեր ավելի քան 700 միլիոն դոլարով: Բաքուն կկարողանար տարեկան խնայել մինչև 10 միլիոն դոլար, որն այժմ ծախսում է դեպի Նախիջևան օդային թռիչքների սուբսիդավորման, ինչպես նաև Իրանով գազի տարանցման վրա, որից Թեհրանը ստանում է արժեքի 15% -ը: Դե, իսկ Թուրքիան էլ իր դաշնակցի տարածքով ցամաքային միջանցք կստանար դեպի Կասպից ծով, որից բացվում են «լոգիստիկ գերտերություն» ստեղծելու գայթակղիչ հեռանկարներ:
Սակայն ավելի քան կես տարի է անցել Հայաստանի ռազմական պարտության ավարտից հետո, բայց լուծումը դեռ չկա: Երևանում Սյունիքի մարզով տրանսպորտային միջանցքի բացումը կապում են բոլոր ռազմագերիների արտահանձնման հետ: Իսկ Բաքվում հրաժարվում են դա կատարել՝ համարելով, որ զինադադարի հայտարարումից հետո բերման ենթարկված հայ զինվորները «դիվերսանտներ և ահաբեկիչներ» են:
Բացի դա, կարելի է նաև հասկանալ, թե ինչու է Երևանն իրականում խուսափում իր պարտավորությունների կատարումից: Խնդիրը Սյունիքի մարզի սահմանների ոչ լիարժեք իրավական կարգավիճակն է: Փոխարենը յուրաքանչյուր կողմ տարբեր կերպ է մեկնաբանում այդ կարգավիճակը և հակառակորդի կողմից ներկայացրած քարտեզները համարում «ֆեյք»: Հայերը միանգամայն արդարացիորեն վախենում են, որ տրանսպորտային միջանցքի բացումից և ճանապարհի շինարարության մեկնարկից հետո Ադրբեջանն իրականում կտիրի այդ վիճահարույց ռազմավարական նշանակություն ունեցող տարածաշրջանին և միաժամանակ կկտրի Հայաստանի ցամաքային կապը Իրանի հետ:
Բաքուն հաղթողի իրավունքով պահանջում է իրենը՝ ուզում եք, թե ոչ, ստեղծելու ենք Զանգեզուրի միջանցքը, եթե համաձայնությամբ, ապա ամեն ինչ հեշտ կլինի, եթե ցանկություն չլինի, ապա դա կանենք ուժով: Հաջողությունից Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի որոշակի գլխապտույտն ակնհայտ է:
Վերջերս ադրբեջանական զինուժը մտել է Սյունիքի մարզի տարածք: Հայաստանի վարչապետի պաշտոնակատարը, որը մասնակցում է նախընտրական արշավին, իր հերթին ՀԱՊԿ-ից պահանջել է ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները, որպեսզի Բաքուն իր բոլոր զինվորներին դուրս բերի հայկական հողից: Հակամարտությունն ակնհայտորեն անլուծելի է խաղաղ ճանապարհով: Ադրբեջանը և Թուրքիան չեն ստացել այն, ինչի համար մեծ մասամբ սկսվել էր Լեռնային Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմը: Եվ ինչո՞ւ են բոլորը մտածում, որ նրանք անվերջ կհանդուրժեն դա:
Բաքուն բավարար ուժ ունի պատերազմի երկրորդ փուլի համար, իսկ Երևանում ներկայումս անգամ լեգիտիմ կառավարություն չկա: Հիմա առանցքային հարցն այն է, թե ինչպե՞ս կպահի իրեն Կրեմլը, ո՞ր կողմը կանցնեն չճանաչված հանրապետության տարածքում գտնվող ռուս խաղաղապահները: 2020 թվականի «մեկուկես ամսվա պատերազմի» ժամանակ Մոսկվան կտրականապես չեզոք է եղել, որպեսզի չփչացնի իր հարաբերությունները Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ:
Ինչո՞ւ այս անգամ ինչ–որ բան պետք է այլ կերպ լինի: Եվ, ի վերջո, Կրեմլը ճիշտ է եղել, որ հեռավորություն է պահել այդ երկարատև ազգամիջյան հակամարտությունից: Սակայն խնդիրն այն է, որ այդ ամենը խարխլում է ՀԱՊԿ-ի հիմքերը, որի շրջանակներում Ռուսաստանը և Հայաստանը ռազմական դաշնակիցներ են: Երևանը դիմել է կազմակերպությանը, որտեղ հարցը ուսումնասիրվում է:
Նիկոլ Փաշինյանը նաև սպառնացել է կապ հաստատել այլ կառույցների հետ. Հայաստանը չի բացառել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին դիմելու հնարավորությունը, եթե ՀԱՊԿ գործիքները թույլ չտան լուծել խնդիրը սահմանին: ՀԱՊԿ-ի և Կրեմլի ղեկավարի միջոցով հարցը լուծելու Հայաստանի ղեկավարության նպատակը, մեղմ ասած, չի նպաստում այդ կազմակերպության և Ռուսաստանի միջազգային իմիջի բարձրացմանը: Փաստացի Ռուսաստանն ինքն է դարձել իր իսկ «բազմավեկտոր» քաղաքականության պատանդը, որի համար ավանդաբար հենց ինքն էլ հաճախ նախատում է Բելառուսին»:
