Հայկակա՞ն թե՞ թյուրքական բեկում Պրահայում
Հայ-ադրբեջանական սեպտեմբերյան պատերազմից հետո Հայաստան-Ադրբեջան բանակցային գործընթացում գլխավոր միջնորդի դերակատարությունը Բրյուսելից անցավ Վաշինգտոնին: Սեպտեմբերի 20-ին Նյու Յորքում ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենի միջնորդությամբ, հոկտեմբերի 2-ին Ժնևում կրկին արևմտյան միջնորդությամբ Միրզոյան-Բայրամով հանդիպումներ տեղի ունեցան, նախօրեին՝ հոկտեմբերի 4-ին, ամերիկյան կողմի նախաձեռնությամբ, տեղի ունեցավ ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի, ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Ջեյհուն Բայրամովի հեռախոսազրույցը:
ՀՀ ԱԳՆ հաղորդագրության համաձայն, կողմերն իրենց կարծիքներն են ներկայացրել հոկտեմբերի 2-ին Ժնևում կայացած հանդիպման վերաբերյալ: «Արարատ Միրզոյանը վերահաստատել է ՀՀ ինքնիշխան տարածքից ադրբեջանական ԶՈՒ դուրսբերման, Ադրբեջանում ապօրինաբար պահվող հայ ռազմագերիների շուտափույթ հայրենադարձման ու հրադադարի ռեժիմի անվերապահ պահպանման անհրաժեշտությունը: Շեշտվել է ուժի կամ ուժի կիրառման սպառնալիքի միջոցով խնդիրների կարգավորման անընդունելիությունը: Նոր ագրեսիաների կանխարգելման համատեքստում ընդգծվել է սահմանային իրավիճակի մշտադիտարկման և վերահսկման միջազգային մեխանիզմների ներդրման կարևորությունը: Հեռախոսազանգի ընթացքում զրուցակիցները մտքեր են փոխանակել Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի մշակման ու Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև քննարկումների մեխանիզմի ստեղծման վերաբերյալ»,- ասված է հաղորդագրությունում:
Ի դեպ, սեպտեմբերի 27-ին էլ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի Ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանի նախաձեռնությամբ Սպիտակ տանը տեղի էր ունեցել ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի և Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևի հանդիպումը։ Հոկտեմբերի 4-ին Ադրբեջանը Հայաստանին հանձնեց սեպտեմբերի 13-ից հետո հայ-ադրբեջանական սահմանային արյունալի բախումներից հետո գերեվարված 17 անձանց։ Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ 17 հայ ռազմագերիների վերադարձը Հայաստան սեպտեմբերի 27-ին Ջեյք Սալիվանի նախաձեռնությամբ տեղի ունեցած եռակողմ հանդիպման պայմանավորվածության արդյունք է։ Հայաստան-Ադրբեջան գործընթացը ԱՄՆ միջնորդության գոտի տեղափոխելուն զուգահեռ՝ հետաքրքրական էին ՀՀ ԱԽՔ Արմեն Գրիգորյանի հանդիպումներն ԱՄՆ-ում ու Բրյուսելում:
Սեպտեմբերի 26-ից Ա․ Գրիգորյանն ԱՄՆ-ում աշխատանքային հանդիպումներ է ունեցել ԿՀՎ-ի` Լենգլիում գտնվող գլխամասային գրասենյակում, ինչի մասին մանրամասներ չէին հայտնում, նա նաև հանդիպել էր ԱՄՆ պաշտպանության քարտուղարի փոխտեղակալի, ինչպես նաև ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի հայկական հանձնախմբի համանախագահ Ֆրանկ Փալոնի հետ։ Գրիգորյանի ամերիկյան այցին հաջորդել էին հանդիպումները Բրյուսելում՝ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում`անդամ պետությունների մշտական ներկայացուցիչների տեղակալների կոմիտեի (DPRC), Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Խավիեր Կոլոմինայի հետ:
Նիկոլ Փաշինյանը կմասնակցի նաև Եվրամիության 27 երկրների և ԵՄ-ին չանդամակցող եվրոպական մայրցամաքի 17 երկրների ղեկավարների մասնակցությամբ առաջին նիստին, որը տեղի կունենա Պրահայում՝ հոկտեմբերի 6-ին: Սա ըստ էության վերջին շրջանում ՀՀ իշխանությունների մասնակցությամբ ամենաառանցքային միջոցառումը կդառնա, որի շրջանակում տեղի կունենան հանդիպումներ Փաշինյան-Էրդողան ձևաչափով, ինչպես նաև ՀՀ-Ադրբեջան-ԵՄ-Ֆրանսիա ձևաչափով:
ԱԺ-ում Նիկոլ Փաշինյանը նախօրեին ելույթ ունեցավ, պատասխանեց մի քանի հարցերի ու կրկին փորձեց ամեն ինչ մանիպուլացնել՝ ասելով, թե իբր Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում թողել են նախկին իշխանությունները, այլ ոչ թե ինքը: Սա թերևս Պրահայի հանդիպումներից առաջ պատահական հայտարարություն չէր:
Հարկ է նաև հիշեցնել, որ վերջին նախարարական հանդիպումների ժամանակ կողմերը սկսել են ավելի առարկայական խոսակցություն վարել, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի շուրջ: Ի դեպ, համացանցում տարածվել են համաձայնագրի ռուսական և եվրոպական տարբերակներ, ինչպես կարելի է ենթադրել զարգացումներից, ներկայումս քննարկվում է բրյուսելյան տարբերակը, որը, ըստ տեղեկությունների, ներառում է երկու հանրապետությունների միջև բոլոր կոմունիկացիաների բացում, որոնք վերահսկվում են բացառապես Ադրբեջանի և Հայաստանի ուժերով, ըստ այն տարածքների, որտեղով անցնում են դրանք: «Այսինքն՝ եռակողմ ներկայություն չի նախատեսվում, պարզապես ընդհանուր հիմունքներով կոմունիկացիաներ: Երկու հանրապետությունների միջև սահմանագծման և սահմանազատման իրականացում, ի՞նչ հիմքով, հայտնի չէ: Միմյանց տարածքային ամբողջականության ընդունում և տարածքային հավակնությունների բացառում: Արցախի հարցն այս տարբերակում առհասարակ ընդգրկված չէ»,- ասվում է տարածվող տեղեկություններում:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս արևելագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին ասաց, որ Արևմուտքը կարողացավ դիվանագիտական գործընթացը լիովին տեղափոխել Արևմուտք, օգտվելով Ռուսաստանի իրավիճակից: Ըստ նրա, Ռուսաստանը որևէ ռեսուրս չունի ներկայումս զբաղվել այս հարցերով:
«Լավ է, թե վատ, դա այդպես է: Դա նաև հավելյալ հնարավորություն է՝ Ալիևի ու Էրդողանի համար արագացնել իրենց խաղը պատմական նպատակներին հասնելու համար, ինչը նրանք տեսնում են այսօր Վաշինգտոնում և Բրյուսելում: Այս գործընթացում կան նաև էներգակիրներով պայմանավորված շահեր, Ադրբեջանի կշիռն այսօր Եվրոպայի համար չափազանց ծանր է: Խաղաղության համաձայնագիրը կարող են կնքել՝ մինչ դա գուցե Ռուսաստանի իրավիճակը փոխվի ու ՌԴ դիրքավորումն ավելի հստակ դառնա: Նշեմ, որ այս փուլում ՌԴ–ում լրջորեն չեն հետևում հարավկովկասյան զարգացումներին, ՌԴ-ն, ի տարբերություն Արևմուտքի՝ այսօր այդտեղ ըստ էության «ամենօրյա ռեժիմով» չկա»,- ասաց վերլուծաբանը:
Ինչ վերաբերում է Պրահայի հանդիպումներին, ապա, նրա խոսքով, դատելով ինտենսիվ հանդիպումներից, շփումներից, հայտարարություններից, կարելի է ենթադրել, որ Խաղաղության համաձայնագրի հիմնական կետերի շուրջ կլինի համաձայնություն կամ կոնկրետ բանակցություն: Ըստ նրա, հայկական կողմը հստակ միայն մեկ կարմիր գիծ է նշել, դա այն է, որ դեմ է միջանցքին, մնացած հարցերի շուրջ կլինի կոնսենսուս:
«Չեմ կարծում, թե Էրդողանի հետ հանդիպման ձգձգումը պատահական էր: Հայկական կողմը կարծես նման հանդիպման պատրաստ էր շատ ավելի վաղուց, կարելի է հիշել հենց Ղարիբաշվիլիի միջոցով հանդիպելու առաջարկը, որն այդպես էլ մնաց օդից կախված: Թուրքիան այնպիսի նշաձող էր սահմանել, որ Ադրբեջանի հետ բոլոր հարցերը պետք է կարգավորվեն, որից հետո հնարավոր կլինի հայ-թուրքական գործընթացը մտցնել առարկայական փուլ և կազմակերպել ղեկավարների մակարդակով հանդիպում: Թուրքիան իր հերթին՝ ունի էական կախվածություն Ադրբեջանից, սրանով էր պայմանավորված Թուրքիայի կարծր դիրքավորումն այս ընթացքում: Բայց կարծես ներկայումս պատճառներ չկան չհանդիպելու»,- ասաց նա:
