Միայն դու չտխրես ու լաց չլինես
Հասարակության արագ արձագանքն այնքան էլ տեղին չէր այն առումով, որ մանկական դաժանությունը, դպրոցականների ագրեսիան եղել են միշտ: Հիշենք, թեկուզ, խորհրդային հայտնի ֆիլմերը` «Խրտվիլակ», «Թանկագին Ելենա Սերգեեւնա», «Պլյումբում կամ Վտանգավոր խաղ»: Հիշենք Վարդգես Պետրոսյանի «Վերջին ուսուցիչը» վիպակը: Բոլոր ծնողները կարող են վկայել` փոքրիկ երեխան կոնֆետի համար կարող է անմարդկային լաց բարձրացնել կամ հարվածել իր հասակակցին: Երեխաների ագրեսիան իռացիոնալ է: Իսկ եթե նրանք շրջապատված են տգետ մեծահասակներով, իրավիճակն ավելի սուր ձեւեր է առնում: Օրինակ` երբ հրավիրվում ենք ծնունդի` մանկական որեւէ սրճարան, առաջին զգացողությունը շոկն է. «Ամեն ինչ, միայն ոչ դա»: Մեր մանկական սրճարանները, որտեղ եւ ծնողները կազմակերպում են իրենց երեխաների ծննդյան արարողությունները, երեխաներին ավելի ագրեսիվ ու բութ են դարձնում: «Նեպտուն» մանկական սրճարան այցելելն, օրինակ, մեծ փորձություն է ծնողների համար: Կոմպյուտերային խաղերի անընդհատ աղմուկ, բառիս բուն իմաստով` խլացնող երաժշտություն: Իսկ երեխաներին առաջարկվող խաղե՞րը. երեխան պետք է հաջողի անվրեպ եւ արագ հարվածել ջրից դուրս եկող ձկների գլուխներին: Հաջորդը` երեխան մետաղե գնդակով պետք է հարվածի ամեն կերպ հարվածից խուսափող գորտին: Նույնը մյուս սրճարաններում է: Գումարած` ռաբիս երաժշտությունը, որը լսել հնարավոր չէ` անգամ, եթե դրանք կատարում են հանրապետության վաստակավոր արտիստները:
Մեր հայրերի սերունդը` Երկրորդ համաշխարհայինի ընթացքում կամ հետո ծնվածները, ծանր մանկություն են ունեցել: «Երկար ժամանակ ինձ թվում էր, թե մուրաբան լինում է միայն հոնի եւ մեկ լիտրանոց տարաներում»,- պատմում էր հայրս: Երբ 17 տարեկանում նա Նոյեմբերյանի շրջանի Կողբ գյուղից եկավ մայրաքաղաք` բուհ ընդունվելու, նրա ծնողներն անգամ տեղյակ էլ չէին: Հագել է եղբոր` իր ոտքին մի քանի համարով մեծ կոշիկները, քանի որ իրենը չուներ, գնացք է նստել ու եկել Երեւան:
Հետպատերազմական շրջանում ծնված երեխաները` իրենց տարիքի համար չնախատեսված մի շարք պարտականություններ ունեին իրենց վտիտ ուսերին: Նրանք կիսաքաղց, առավոտյան 5-6-ին արթնանում էին` իրենց ծնողներին տնտեսության մեջ օգնելու: Նրանց ծննդյան օրերը երբեւէ չեն նշվել, անգամ չեն էլ հիշվել: Սակայն դա չի խանգարել. նրանք դարձել են լուրջ գիտնականներ, պարկեշտ մարդիկ:
Դրանք տարիներ էին, երբ մարդիկ գլխի չէին ընկնում նշել Երեխաների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օրը:
Հ.Գ. Կա՞ սահմանում` որ տարիքից է մարդ դադարում երեխա լինել: Կարծում եմ` մարդիկ այնքան ժամանակ են երեխա, քանի դեռ ծնողներ ունեն, քանի դեռ կա մեկը, ով, անկախ տարիքիցդ ու կարգավիճակիցդ, կարող է անհանգստանալ. «Բալի՛կ ջան, դարձյա՞լ հազում ես»…
