«Ցավոք սրտի, ընդդիմության կոնսոլիդացիա տեղի չի ունենում»

Հարցազրույց ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Համլետ Հարությունյանի հետ

– Հայաստանում արդեն երկար տարիներ յուրաքանչյուր շարժում, որը սկսում է պայքարել իշխանությունների դեմ, անհաջողության է մատնվում: Շատ են շրջանառվում կարծիքներ, որ ընդդիմության պարտությունը Հայաստանում պայմանավորված է ոչ թե նրանով, որ ժողովուրդն իշխանության կողմից է, որ չկա հիասթափություն իշխանությունների նկատմամբ, այլ նրանով, որ իշխանությունները գործում են օրենքի սահմաններից դուրս ու չեզոքացնում են յուրաքանչյուր շարժում՝ օգտագործելով իշխանական տարբեր լծակները: Որքանո՞վ են արդարացի նման տեսակետներ հայտնողները, ու, ըստ Ձեզ՝ ո՞րն է ընդդիմության պարտության պատճառը:

– Եթե ընդդիմությանը չի հաջողվում կոնսոլիդացնել իր ուժերը և հաղթանակ տանել, նշանակում է, որ իշխանություններն ուժեղ են: Աշխարհի և ոչ մի երկրում իշխանությունները հենց այնպես իրենց իշխանությունն ընդդիմությանը չեն տալիս: Ինչպես տեսնում եք, իշխանությունը միասնական է, շատ հզոր միասնություն ունի, ի տարբերություն որի՝ ընդդիմությունը միասնական չէ: Այսօր և անցյալում Հայաստանում երևի մի 5-6 գույնի ընդդիմություն է միշտ լինում, և, դժբախտաբար, չեմ տեսել, որ ընդդիմադիր ուժերը միասնական հանդես գան, ցաք ու ցրիվ ուժերով չեն կարող միասնական ուժի դեմ պայքարել: Այդ ո՞ր իշխանութունը չէ իր լծակները գործի դնում՝ իր իշխանությունը պահելու համար: Օբաման գործի չի՞ դնում, Մերկելը գործի չի՞ դնում, Օլանդը գործի չի՞ դնում. դա իշխանության տրամաբանությունն է:

– Բայց որքանո՞վ է ճիշտ, երբ որևէ շարժում կասեցնելու համար իշխանություններն անգամ իրավապահ մարմիններին են ներգրավում այդ գործում:

– Ընդդիմադիր ուժերը պետք է օրենքի շրջանակներում գործեն և հնարավորություն չտան, որպեսզի իշխանությունն իրենց վրա «կեղտ բռնի» և օգտագործի ուժայիններին կամ օրինապահ մարմիններին: Եթե Սահմանադրության շրջանակներում գործեն՝ իշխանությունն ուժ գործադրելու պատճառ չի ունենա: Այսօր, դժբախտաբար, ուժեղ ընդդիմություն չունենք: Կան առանձին ուժեր, որոնք, եթե միավորվեն, այո, կլինեն ուժեղ ընդդիմություն, բայց, ցավոք սրտի, այդ կոնսոլիդացիան տեղի չի ունենում: Հայկական սինդրոմն աշխատում է՝ անձնական ամբիցիաներ, չգիտեմ ինչեր, ֆինանսների տիրապետելու խնդիր և բազմաթիվ այլ տարաձայնություններ: Մեր երկրում իշխանության դեմ պետք է նաև լինի ուժեղ ընդդիմություն, որը չունենք:

– «Հիմնադիր խորհրդարանի» (ՀԽ) անդամները վերսկսել են իրենց պայքարը «ռեժիմի» դեմ: Նրանք կոչ են անում ոչ միայն՝ ընդդիմության մեջ գտնվող մարդկանց միանալ իրենց, այլև բոլորին, ովքեր հասկանում են, որ փոփոխություններն անխուսափելի են: Անխուսափելի՞ են արդյոք համակարգային այդ փոփոխությունները, որոնց մասին խոսում են ՀԽ–ի անդամները, և ըստ Ձեզ՝ իշխանական համակարգից կլինե՞ն առհասարակ նրանց միացողներ:

– Եթե հեղափոխական ճանապարհով է գնում ընդդիմությունը, նա ընտրում է նման տարբերակ, դա աշխարհում ընդունված նորմա է, այդ հեղափոխական ուժերն իրենց հույսը դնում են՝ իշխանության ներսում դժգոհությունների հիման վրա կողմնակիցներ ունենան՝ իրենք հաղթանակ տանեն: Այսօրվա Հայաստանի պայմաններում և ապագայում դա չգործող մեխանիզմ է:

– Ինչո՞ւ է չգործող մեխանիզմ:

– Որովհետև ես՝ լինելով իշխանության մեջ, կարող եմ ասել, որ նման ճեղքվածքներ այսօր անգամ մազաչափ չկա իշխանության ներսում, որ իրենք կարողանան իշխանության ներսում գտնվողներին հավաքագրել: Այո, դա հեղափոխական պայքարի ձևերից մեկն է, որը բոլշևիկները շատ լավ օգտագործեցին հոկտեմբերյան հեղափոխությունն իրագործելու համար: Այսօր ինձ համար այդ տակտիկան անհասկանալի է:

– Օրերս Սուրիկ Խաչատրյանի մեքենայի վրա հարձակում էր տեղի ունեցել: Ըստ շատերի՝ դա բեմադրություն էր՝ կազմակերպված հենց Սուրիկ Խաչատրյանի կողմից: Որքանո՞վ եք հավանական համարում այդ տարբերակը, և որո՞նք են ձեր վարկածներն այդ դեպքի առնչությամբ:

– Ոչ ոք չի ալարում այդ հարցին անդրադառնալ: Եթե այդ կրակոցները սարքովի լինեին, փորձագետներն անմիջապես դատաբժշկական փորձաքննությամբ ցույց կտային՝ դա բեմադրված հրաձգությո՞ւն էր, թե՞ իրապես կրակել են: Մի մասը, որոնք Սուրիկին չեն սիրում, ասում են՝ բեմադրված է, մի մասը, ովքեր Սուրիկի հետ նորմալ մարդկային հարաբերությունների մեջ են, ասում են, որ դա իրոք մահափորձ է, օբյեկտիվ մարդիկ էլ ասում են՝ մենք դեռ չգիտենք՝ դատաքննությունը կպարզի:

– Դուք ի՞նչ եք ասում:

– Ես դեռ տեղեկություն չունեմ: Օրինակ, երեկ ես լսեցի՝ Գորիսում լայնամասշտաբ խուզարկություններ են եղել: Մինչև քննչական մարմինները մեզ ինֆորմացիա չտան, ես նման հարցերի չեմ պատասխանում, կամ վերապահումով եմ խոսում:

– Երբ ընդդիմադիր ուժերի տարբեր ներկայացուցիչների նկատմամբ բռնություններ էին կիրառվում (անցյալ տարի՝ ՀԱԿ խմբակցության ղեկավար Արամ Մանուկյանի, «Նախախորհրդարանի» անդամների, ազատամարտիկների, այս տարի՝ նաև ԲՀԿ–ական ակտիվիստի), ու այդ դեպքերը պատշաճ ձևով չէին բացահայտվում իրավապահ մարմինների կողմից, այդ բռնություններ կիրառողներն անպատիժ էին մնում, շատերն էին ասում, որ իշխանություններն այսպես վարվելով՝ օրինակ է ծառայում, հարցերը լուծելու մշակույթ են ձևավորում, ու մի օր հենց իրենց նկատմամբ էլ կարող են նման կերպ վարվել: Հիմա, այս վերջին դեպքը Սուրիկ Խաչատրյանի նկատմամբ արդյոք գալի՞ս է ապացուցելու նման տեսակետները:

– Մի բան պատմեմ՝ երեկ ինձ հետ կատարված դեպքի մասին: Երեկ Ավանում հենց դպրոցի առջև մի այնպիսի բան եղավ, որ, եթե ընդդիմությունից լինեի, կարող էի ասել՝ իմ դեմ մահափորձ է կատարվել: Վարորդն այնքան խմած էր, որ ղեկի վրա քնել էր և մոտ 100-110 արագությամբ հանդիպակաց դուրս եկավ: Եթե իմ վարորդը ժամանակին չթեքեր ավտոմեքենան մյուս մայթ, ապա այսօր ես Ձեզ հարցազրույց չէի տա: Այնպես որ, կան նաև անձնական հարաբերություններ, որոնք շատ մարդիկ ուզում են քաղաքականացնել:

– Դուք ժամանակին «Արցախ Հայրենակցական» միության նախագահն էիք: Ինչո՞ւ հրաժարվեցիք նախագահի պաշտոնից:

– «Արցախ Հայրենակցականը» կազմավորվել է 1988 թվականին և առաջին հասարակական կազմակերպությունն էր Հայաստանում: Միությունը ստեղծվեց մի խումբ մտավորականների կողմից և այդ միությունը մինչ օրս զարգացման 4 էտապ է ունեցել: Սկզբում բոլորովին անմեղ՝ տնտեսական, մշակութային գործունեություն էր ծավալում՝ օգնելու Արցախին: Արդեն 2 տարի անց տեղի ունեցավ հանրահայտ «Կոլցո» օպերացիան: Այդ ժամանակ «Արցախ Հայրենակցականն» իր առջև բոլորովին այլ խնդիրներ դրեց, որովհետև մեզ բոլորիս համար պարզ էր, որ պատերազմն անխուսափելի էր, և սկսեց այլ մարտավարություն կիրառել՝ զինված ջոկատների ստեղծում, ռազմամթերքի և պարենի ձեռքբերում, պատերազմի ժամանակ մեծ թվով ջոկատներ ուղարկեց Ղարաբաղ:

Պատերազմից հետո՝ մինչև 2010 թվականը, միությունը վերադարձավ իր նախկին մարտավարությանը, որովհետև կար Արցախի Հանրապետությունը, կային պատերազմից հետո տուժած գյուղեր, քաղաքներ, և ամեն ինչ պետք էր անել, որ կարողանայինք օգնել Արցախին: Եկավ 4-րդ ժամանակահատվածը, երբ արդեն պետք է սերնդափոխություն լիներ, և բոլորովին այլ մարտավարություն, ռազմավարություն ընտրվեր: Յուրաքանչյուր տարիք մտածելակերպի իր յուրահատկությունն ունի: Այսօր բոլորովին այլ մարտավարություն է պետք «Արցախ Հայրենակցականին»: Ամենակարևորը երիտասարդության ներգրավումն է, որին պետք է ղեկավարի նոր սերնդի ներկայացուցիչ: Ես երկար ժամանակ փնտրտուքների մեջ էի, որովհետև դա շատ ծանր և պատասխանատու աշխատանք է: Իմ ուսումնասիրությունները կանգ առան Վարուժան Գրիգորյանի վրա: 2006-2007 թվականին, երբ ես ուսումնասիրեցի այդ երիտասարդի արածները, ես զգացի, որ գտել եմ այն մարդուն, ով կարող է փոխարինել ինձ և կազմակերպությունը մի քանի քայլ առաջ տանել: Ես նրան երկար ժամանակ համոզում էի, որովհետև ինքն ասում էր՝ «դա բավականին ծանր աշխատանք է»: Ես իրեն ուղղակի ասացի՝ «Քեզնից բացի, ես որևէ մեկին չեմ երաշխավորի»: Ի վերջո, կարողացա համոզել նրան:

– Հիմա գո՞հ եք Վարուժան Գրիգորյանի աշխատանքից:

– Հայրենասիրությունը մի զգացմունք է, որն ամենօրյա ապացուցման կարիք ունի, չի կարելի շաբաթվա մի օրը հանգստանալ, 6 օրը՝ հայրենասեր լինել, կամ՝ հակառակը: Ես, առաջ քաշեցի Վարուժան Գրիգորյանի թեկնածությունը՝ հաշվի առնելով նաև նրա կազմակերպչական կարողությունները, որոնք ես շատ եմ կարևորում: Նա՝ ապրելով Երևանում, փաստորեն, ապրում է իր հայրենի Չափար գյուղում՝ իր ամբողջ էությամբ՝ երեխաների և կնոջ հետ: Ինչպե՞ս կարող եմ գոհ չլինել նրա կատարած հսկայական աշխատանքից. «Արցախ Հայրենակցականն» անցյալ տարի միայն 200 միլիոն դրամի օգնություն է ցուցաբերել Արցախի ազատամարտիկներին և Արաքսի կողքին գտնվող մի բնակավայրի, որը շատ կարևոր է:

Այսօր, եթե մտնեք Չափար գյուղ, ապա ինքներդ կնկատեք այդ զարգացումը: Եթե մեր գյուղերը գոնե զարգացման տեմպերով Չափարի մի 50-60 %-ի չափ լինեն, մենք կունենանք հզոր գյուղ, հզոր հայրենիք: Վարուժան Գրիգորյանն առաջին հերթին՝ վերականգնեց Չափար գյուղի դպրոցը: Այն տիպային հիանալի դպրոց է, որի բացումը եղավ անցյալ տարի: Սկզբում ունեին 6 աշակերտ, հիմա այդ աշակերտների թիվը, եթե չեմ սխալվում՝ 80-ն անց է: Շատ կարևոր է, որ Վարուժան Գրիգորյանը՝ սկսելով իր հայրենի գյուղից, այժմ նպատակ ունի այդ ամբողջը տարածել Ղարաբաղով մեկ, ինչո՞ւ չէ՝ նաև Հայաստանում: Ես միշտ ասել եմ, որ հայության բախտն այստեղ չի որոշվում, այլ Արցախում է որոշվում, և Արցախի բանակը պետք է ունենա նաև հզոր թիկունք:

Այն բանակը, որ չունի հզոր թիկունք՝ չի կարող հաղթանակներ տանել, և այսօր այն ռազմավարությունը, որն ընտրել է «Արցախ Հայրենակցականը» և նրա ղեկավարը՝ ժամանակին է, ճիշտ է և հեռանկարային: Վարուժան Գրիգորյանը միակը չէ, որ տիրապետում է նյութական որոշակի միջոցների: Բայց, դժբախտաբար, ես չեմ տեսնում մեր մեծահարուստներից շատերին, որոնք այդպես հայրենանվեր ձևով իրենց սեփական ունեցվածքը կարող են դնել համազգային խնդիրների լուծման զոհասեղանին: Ես կոչ եմ անում բոլորին՝ թեկուզ մեկ լումայով օգնել իրենց հայրենիքին, և այդ մեկ լուման կարող է հետագայում դառնալ մեր հաղթանակի կարևոր գրավականներից մեկը: «Արցախ Հայրենակցականի» նոր նախագահը կարողացավ կոնսոլիդացնել և երիտասարդացնել կազմակերպությունը, որն իր ամենակարևոր աշխատանքներից մեկն է, իհարկե, չանտեսեց նաև իր ավագ ընկերներին: Այսօր «Արցախ Հայրենակցականը» սերունդների միասնության կազմակերպություն է՝ ավագ սերունդները՝ որպես խորհրդատուներ, միջին և երիտասարդ սերունդները՝ որպես գործողություն կատարող անձնավորություններ: Ես չեմ փոշմանում, այո՛, ճիշտ էր իմ ընտրությունը: