Առաջին հայացքից իսկապես ծուղակային թվացող այս իրավիճակից ելքը, ի թիվս այլ նոր շեշտադրումների, կարող է լինել ոչ թե «իրական Հայաստանին» «պատմական Հայաստանը» հակադրելու մեխանիկան, այլ այնպիսի ինտելեկտուալ ու գաղափարական աշխատանքը, որը ցույց կտա, որ իրական և պատմական հայաստանները ոչ թե հակադրվում են, ինչպես ներկայացնում է իշխանությունը, այլ չեն կարող գոյություն ունենալ առանց մեկը մյուսի, առանց փոխլրացնելու ու առանց գոյակցության։ Այսինքն՝ իրական Հայաստանը, այդ թվում ու առաջին հերթին՝ պատմական Հայաստանն է՝ պատմական հիշողությամբ, հազարամյա ավանդույթներով, նախնիների պաշտամունքով։
