«Իրենք են, չէ՞, թույլատրել, որ գան ու ՀՀ տարածքում միջպետական ճանապարհ վերահսկեն, այդ ճանապարհով անցնող օտարերկրյա քաղաքացիներ ձերբակալեն, գումարներ գանձեն». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «Պատերազմից ոչ միայն հնարավոր էր խուսափել, այլև պատերազմ գոյություն չուներ: Այսինքն, տևական ժամանակ էր, ինչ գոյություն ուներ խաղաղ բանակցային գործընթաց, և գոյություն ուներ միջազգային հանրության հաստատուն մոտեցում առ այն, որ ԼՂ խնդիրն ընդամենը մեկ լուծում ունի. խոսքը խնդրի խաղաղ հանգուցալուծման մասին է:
Անդրադառնալով 44-օրյա պատերազմից խուսափելու հնարավորություններին՝ «Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց ՍԴ աշխատակազմի նախկին ղեկավար, Լեհաստանում ՀՀ նախկին դեսպան Էդգար Ղազարյանը:
«Իր անհեռատես և անմիտ քաղաքականությամբ, գործողություններով ու հայտարարություններով պատերազմը բերել է անձամբ Նիկոլ Փաշինյանը: 2018 թ. իշխանափոխությունից հետո խաղաղ բանակցային գործընթացն ընդհատվել է Նիկոլ Փաշինյանի պատճառով: Նա բանակցային գործընթացից դուրս է եկել 2018 թ. մայիսին՝ վարչապետ ընտրվելու հաջորդ օրը, երբ արդեն մայիսի 9-ին Արցախում հայտարարեց, որ չի կարող բանակցել Արցախի անունից, Արցախն ինքը պետք է մասնակցի բանակցություններին, որովհետև այնտեղի բնակիչներն իրեն նման մանդատ չեն տվել: Ընդ որում, այդ հայտարարությունն արեց ոչ թե մինչ այդ ունեցած դիվանագիտական հաջողությունների արդյունքում, այլ ուղղակի, առանց որևէ մեկի հետ խոսելու, քննարկելու այդ գաղափարը»,-ասաց մեր զրուցակիցը՝ հիշեցնելով Փաշինյանի այդ հայտարարությանը հաջորդած արձագանքներն այն մասին, որ այդ պահին բանակցային ձևաչափի փոփոխություն չի նախատեսվում:
«Ստացվում է, որ բանակցային ձևաչափը չի փոխվում, բայց հայկական կողմի բանակցողն այդ գործընթացից դուրս է գալիս, ինչն իրականություն է դառնում նաև իր հետագա գործողություններում: Մասնավորապես, Փաշինյանի և Ալիևի միջև հայ-ադրբեջանական խնդրի, ԼՂ խնդրի կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ բանակցություններ առհասարակ չեն եղել, իսկ Վիեննայում տեղի ունեցածը ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ «բանակցություններ», այլ որպես «հանդիպում» է ձևակերպվել: Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ զրոյացնում է բոլոր բանակցությունները, այն արդյունքները, որոնք ունեցել են նախկին նախագահները, ու սկսում է իր կետից: Ասաց՝ սկսում է զրոյից բանակցել՝ դրանով արհամարհական վերաբերմունք ցուցաբերելով նաև ողջ միջազգային հանրության հանդեպ:
Նա զրոյացրեց ոչ միայն հայկական կողմի իրական ձեռքբերումները, որոնց արդյունքն իրական խաղաղությունն էր և այդ պայմաններում ՀՀ և ԱՀ զարգացումը, այլև զրոյացրեց ամբողջ միջազգային հանրության աշխատանքը՝ հակադրվելով նաև միջազգային հանրությանը: Պատերազմական ու նախապատերազմական իրավիճակում յուրաքանչյուր երկիր մշտապես ռազմավարական ու աշխարհաքաղաքական վերլուծություն է իրականացնում, ինչն արեց Ադրբեջանը ու հասկացավ, որ հարձակվելու ու պատերազմում հաղթելու իր համար լավագույն ժամանակահատվածն է ստեղծվել: Հասկացան, որ Հայաստանի տեսակետները դարձել են ամենախոցելին բանակցային գործընթացի ողջ պատմության մեջ, ՀՀ իշխանությունները կարողացել էին փչացնել, ուղղակի խայտառակության վերածել հայ-ռուսական հարաբերությունները: Բացի այդ, ՀՀ ղեկավարը չէր կարողանում կառավարել պետությունը:
ՀՀ հասարակական, քաղաքական կյանքում 2018-ից անկառավարելի ու քաոսային իրավիճակ էր ստեղծվել: Չալոյի հետևից քայլողները ամենաբարձր պետական պաշտոններին էին նշանակվել, որոնք չէին տիրապետում իրավիճակին: Նախապատերազմական շրջանում Հայաստանում անկայունություն, շիլաշփոթ էր: Հայաստանին ու Արցախին Նիկոլ Փաշինյանն է պատերազմ բերել՝ թե՛ տապալելով բանակցային գործընթացը, թե՛ Հայաստանի ներքին քաղաքական կյանքում անկայունություն մտցնելով»,-ընդգծեց Է. Ղազարյանը:
Պատերազմին հաջորդող շրջանը Էդգար Ղազարյանը ճիշտ չի համարում հետպատերազմյան կոչել: «Հայաստանն այսօր Արցախի նկատմամբ այլևս որևէ ազդեցություն չունի, Արցախում իշխանություն չունեն նաև Արցախի, այսպես կոչված, իշխանությունները: Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվել է Արցախն ամբողջությամբ դուրս բերել հայկական վերահսկողությունից: Դա եղել է նոյեմբերի 9-ով, իսկ նոյեմբերից հետո նրա յուրաքանչյուր օրվա պաշտոնավարումը, այդ թվում՝ այսօրվա, նոր աղետ ու նոր սպառնալիք է ՀՀ ինքնիշխանության համար: Հիմա հետպատերազմական իրավիճակ չէ, որովհետև այն շարունակվում է, ուղղակի առանց շատ մեծ մարտական գործողությունների, բայց ադրբեջանցիների հաջողություններով:
Օրինակ՝ Ադրբեջանին մի մեծ պատերազմ էր, չէ՞, անհրաժեշտ լինելու, որ կարողանային վերահսկողություն հաստատել ՀՀ տարածքում՝ Երևան-Մեղրի միջպետական ճանապարհի վրա, և շրջափակման մեջ պահել Որոտան գյուղից այնկողմ ՀՀ ամբողջ հատվածը: Այսօր, թեպետ շարունակելով պատերազմը, այդ հնարավորությունը նրանք առանց մարտական գործողությունների են ստացել:
Թշնամին շարունակում է զավթել Հայաստանը, ՀՀ տարածքը, գերեվարել ՀՀ քաղաքացիներին, սպանել հայ զինվորներին ու դա անում է ՀՀ իշխանությունների հետ համագործակցությամբ: Իրենք, ըստ էության, փոխադարձ պայմանավորվածության են գալիս, որ հայկական զորքերը պետք է նահանջեն տարածքից: Իրենք են, չէ՞, թողել, որ ադրբեջանցիները հասնեն Որոտան գյուղ ու այնտեղ ոչ միայն սահմանապահ զորքեր, այլև ոստիկանական անցակետ տեղակայեն: Ո՞ւմ պաշտոնավարման օրոք է սա եղել:
Իրենք են, չէ՞, թույլատրել, որ գան ու ՀՀ տարածքում միջպետական ճանապարհ վերահսկեն, այդ ճանապարհով անցնող օտարերկրյա քաղաքացիներ ձերբակալեն, տուրքեր սահմանեն, գումարներ գանձեն, ՀՀ քաղաքացիներ գերեվարեն ու նրանց իրենց հայեցողությամբ վերադարձնեն»,- ասաց նա՝ շեշտելով, որ թշնամին պատերազմը շարունակում է և, բացի հայտարարություններից, ռեալ գործողություններ է իրականացնում:
«Ալիևը վերջերս հայտարարեց, որ երկու տարվա ընթացքում, այսպես կոչված, Զանգեզուրի միջանցքը շահագործվելու է, ստորագրվել է նաև Շուշիի հռչակագիրը: Վերջերս էլ Ադրբեջանի վարչապետը Վրաստանի վարչապետին ևս հրավիրեց մասնակցելու «Զանգեզուրի միջանցքի» ծրագրի իրականացմանը: Այսինքն, նրանք Հայաստանի տարածքում ծրագրեր իրականացնելու կոնկրետ գործողություններ են անում:
Մեծ հաշվով՝ Հայաստանի պետականությունը կա դեռ որոշակի իներցիոն տրամաբանությամբ, բայց Հայաստանը, որպես պետություն, այլևս դադարել է գոյություն ունենալ: Կա ընդամենը մի փոքրիկ տարածք, որի վրա ապրում է հայ ազգաբնակչություն, ու որի ճակատագիրն ուղղակի անորոշ է: Պարզ չէ, թե այդ տարածքի նկատմամբ, ի վերջո, իշխանություն են հաստատելու ադրբեջանցիները, թուրքերը, ռուսները, թե՞ այլ մարդիկ: Նրանք, համենայն դեպս, ՀՀ քաղաքացիները չեն:
Երբ քաղաքացիները համերաշխ են այս իրողության հետ, տանը նստած են, չեն պայքարում, վճռական գործողությունների չեն գնում, նշանակում է՝ իրենք համերաշխություն են ցուցաբերում իրենց նկատմամբ այլ ժողովուրդների, այլ պետությունների իշխանությանը: Փաշինյանի ամեն մեկ օրվա պաշտոնավարումը Հայաստանի կործանումն է. եթե մարդիկ համերաշխ են այս երևույթի հետ, ուրեմն համերաշխ են կործանման, ոչնչացման հետ: Փաշինյանն ասում է՝ Ադրբեջանի հետ քննարկում ենք տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակման հարցը, որը Հայաստանին տնտեսական նոր իրավիճակի կբերի: Սա տեղեկություն չունի՞, որ ադրբեջանցիներն իր երկրի միջպետական ճանապարհը փակել են, ինչպե՞ս է ճանապարհ բացելու ադրբեջանցին, երբ ՀՀ տարածքում ճանապարհն է փակում: Մարդ ինչքան պետք է տխմար լինի, որ նման իրողությունների պայմաններում մտածի ադրբեջանցիների հետ տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակման մասին»,-հավելեց Է. Ղազարյանը:
Վերջում, անդրադառնալով մի շարք անձանց կալանավորման դեպքերին, նաև պատերազմի վերաբերյալ հրապարակվող քրգործերի մասին պաշտոնական տեղեկություններին՝ Է. Ղազարյանը նշեց. «Սովորաբար սկզբից ձերբակալում են, կալանավորում և այդ ամենն աղմկահարույց դարձնում, մեկ էլ երկու կամ մի քանի ամիս անց այդ մարդիկ ազատ են արձակվում: Հետո էլ պարզվում է՝ չեն կարողանում մեղադրանքն ապացուցել, բայց մարդիկ, որոնք այդ պահին ձերբակալվում, հետո կալանավորվում են, որոշակի իմաստով վտանգ են ներկայացնում, քանի որ հակադրվում են գործող իշխանությունների հետ: Այսինքն, քանի Դավիթ Տոնոյանը Փաշինյանի հետ «ՍՈւ»-եր էր առնում, միասին «ՍՈւ»-ում նկարվում էին, ամեն ինչ նորմալ էր: Այն պահին, երբ տեսակետները կարող են տարբեր լինել, այդ մարդը դառնում է հանցագործ:
Պարզ է, չէ՞, որ պատերազմի մեղքը Փաշինյանը չի կարող ուսուցիչների կամ բժիշկների վրա բարդել: ԶՈւ տարբեր օղակների զինվորականների վրա ավելի քան 1000 քրգործ է հարուցված: 40 զինվորական ԳՇ-ից պահանջեցին Փաշինյանի հրաժարականը, նրանցից տասին պաշտոնազրկել է, մյուսներին էլ հերթը կհասնի, ու կպարզվի, որ մեղավորները հենց իր հրաժարականը պահանջողներն էին»:
