Տնտեսության իրական ու ձևական աճերը

Յոթ ամիսների արդյունքներով Հայաստանում գրանցվել է 5,2 տոկոս տնտեսական ակտիվության աճ։ Անցած տարվա նույն ժամանակահատվածում տնտեսական ակտիվությունը նվազել էր 5,7 տոկոսով։

Ակնհայտ է, որ 7 ամիսների արդյունքներով մեր տնտեսությունը դեռևս չի կարողացել վերադարձնել անցած տարվա կորցրածը։ Իսկ դա նշանակում է, որ այս փուլում դեռ վաղ է խոսել տնտեսության վերականգնման մասին։

Ավելին, հուլիսի տվյալները վկայում են, որ մեր տնտեսության վերականգնման փուլը դանդաղում է։ Անցած տարվա հուլիսին արձանագրվել էր տնտեսական ակտիվության 10,2 տոկոս անկում։ Այս տարվա հուլիսին աճը կազմել է հազիվ 5,8 տոկոս։ Գրեթե կրկնակի պակաս, քան անցած տարվա անկումն էր։

Ընդ որում՝ խոսքն ընթացիկ գներով տնտեսության աճի մասին է։ Այսինքն՝ այդ աճի մեջ ներառված է նաև գնաճը։

Հիշեցնենք, որ հուլիսին Հայաստանում արձանագրվել է 8,2 տոկոս գնաճ, ինչն իսկապես աննախադեպ է վերջին առնվազն տասնամյակի կտրվածքով։

Նման բարձր գնաճի ու անցած տարվա երկնիշ անկման պայմաններում հուլիսին Հայաստանում գրանցվել է 5,8 տոկոս աճ։ Անգամ մեծ ցանկության դեպքում սա դժվար է տեղավորել կառավարության ներկայացուցիչների ու իշխանությանը մոտ կանգնած անձանց այն հայտարարությունների տիրույթում, որ մեր տնտեսությունը դինամիկ զարգանում է։

Թե որքանո՞վ է տնտեսությունը դինամիկ զարգանում, վկայում են տնտեսության տարբեր ոլորտներում հուլիսին արձանագրված միտումները։

Անցած տարվա հուլիսին արդյունաբերության մեջ ունեինք 2,3 տոկոս անկում, այս տարվա հուլիսին այդ անկման համեմատ գրանցվել է 1,7 տոկոս աճ։ Դեռ չենք հաշվում, թե այդ աճի մեջ ո՞ր գործոններն են էական դերակատարություն ունեցել։

Չնայած նախորդ տարվա համեմատ առկա այսպիսի վիճակագրությանը, արդյունաբերության ոլորտում իրավիճակը դեռ լավ է։ Բազմաթիվ այլ հատվածներում ունենք շատ ավելի խայտառակ պատկեր։

Այսպես՝ անցած տարվա հուլիսին շինարարության ոլորտում գրանցվել էր 19,5 տոկոս անկում։ Այս տարվա հուլիսին շինարարությունն աճել է ընդամենը 2,2 տոկոսով։ Ուշադրություն դարձրեք՝ նախորդ տարվա հուլիսի 19,5 տոկոս անկումից հետո։

Սա այն շինարարության ոլորտն է, որի մասին մի քանի ամիս առաջ Էկոնոմիկայի նախարարը հայտարարում էր, թե Հայաստանը վերածվել է մեծ շինհրապարակի։

Նույն իրավիճակն է նաև առևտրի ու ծառայությունների ոլորտներում։

Անցած տարվա հուլիսին առևտրի շրջանառությունը նվազել էր 11,4 տոկոս, այս տարվա հուլիսին աճել է 5,2 տոկոսով։ Աճի տեմպն առնվազն կրկնակի ցածր է, քան անկման տեմպն է եղել։

Ծառայությունների ծավալի անկումն անցած տարվա հուլիսին 21,6 տոկոս էր, այս տարվա աճը՝ 14,4 տոկոս. 7,2 տոկոսային կետով ավելի ցածր, քան անցած տարվա անկումն էր։

Այս ցուցանիշները վկայում են, որ մեր տնտեսության մեջ տեղի ունեցող աճերը, որոնք արձանագրվում են այս տարվա ընթացքում, հիմնականում նախորդ տարվա հաշվարկային ցածր բազայի արդյունք են։ Տնտեսության մեջ իրական զարգացումներ չկան։ Դրանք բավական հետ են մնում 2019 թվականից։ Եվ ոչ միայն հուլիսի, այլև ամբողջ տարվա կտրվածքով։

Յոթ ամիսների տվյալներով, տնտեսական ակտիվության աճը Հայաստանում կազմել է 5,2 տոկոս։ Անցած տարվա նույն ժամանակահատվածի անկումը 5,7 տոկոս էր։

Ի դեպ, հուլիսին տնտեսության մեջ տեղի ունեցած զարգացումներից հետո, ինչպես և սպասվում էր, տնտեսական ակտիվության աճի տեմպը կտրուկ նստել է։

Տարվա առաջին կեսին ունեինք 5 տոկոս տնտեսական ակտիվության աճ։ Արդեն 7 ամիսների արդյունքներով, այն ավելացել է ընդամենը 0,2 տոկոսային կետով։

Կանխատեսվում է, որ այս միտումը կպահպանվի առնվազն նաև օգոստոս-սեպտեմբերին։

Պատճառը համատարած սահմանափակումների վերացումից հետո անցած տարվա երրորդ եռամսյակում տնտեսական ցուցանիշներում դիտարկված որոշ բարելավումն է։ Եթե, իհարկե, երկնիշ անկումը կարելի է բարելավում համարել։

Յոթ ամիսների արդյունքներով, արդյունաբերության հատվածում գրանցվել է ընդամենը 2,1 տոկոս աճ։ Հուլիսը ոչնչով չի նպաստել այս ցուցանիշի լավացմանը։ Այն մնացել է նույն մակարդակին, ինչպես առաջին կիսամյակում էր։

Շինարարության մեջ 7 ամսվա աճը 8,8 տոկոս է։ Թվում է, թե վատ ցուցանիշ չէ։ Բայց այդ ցուցանիշի փայլն ամբողջությամբ խամրում է, երբ հաշվի ենք առնում, որ անցած տարվա նույն ժամանակահատվածում շինարարության ոլորտում ունեինք ֆանտաստիկ վատ իրավիճակ. անկումը հասել էր գրեթե 23 տոկոսի։

Այսպիսի անկումից հետո այս տարվա աճը եղել է հազիվ 8,8 տոկոս։ Անկման ու աճի տարբերությունը դժվար չէ հաշվարկել։ Անկումը գրեթե 3 անգամ մեծ է եղել, քան այս տարվա աճը։

Առևտրում ու ծառայությունների հատվածում ևս նույնն է։ Առևտուրն անցած տարվա 7 ամիսներին նվազել էր 11 տոկոսով, այս տարվա նույն ժամանակահատվածում աճել է 7,5 տոկոսով։ Ծառայությունների դեպքում էլ պատկերն այսպիսին է. անցած տարի անկումը 9,3 տոկոս էր, այս տարվա աճը՝ 4,4 տոկոս։

Արտաքուստ ակտիվ աճ ունենք արտաքին առևտրի ոլորտում։ Ավելացել է ինչպես արտահանումը, այնպես էլ՝ ներմուծումը։ Ընդ որում՝ արտահանման աճի տեմպն ավելի բարձր է։ Բայց դա պայմանավորված է ոչ այնքան տնտեսության մեջ տեղի ունեցող իրական զարգացումներով, որքան որոշ ապրանքների թանկացմամբ։ Արտաքին շուկաներում տեղի է ունեցել այդ ապրանքների գների բարձրացում, ինչն էլ բարենպաստ ազդեցություն է թողել արտահանման վրա։

Չի բացառվում, որ ազդեցություն են ունեցել նաև այլ գործոններ։ Դրանից մեկն էլ վերարտահանումն է, որի հետ, իհարկե, մեր տնտեսությունը կապ չունի։ Փոխարենը՝ դա ուղղակի ազդեցություն է թողնում արտաքին առևտրի ցուցանիշների վրա։

Եվ վերջապես, աճել են նաև աշխատավարձերը։ Այն բանից հետո, երբ որոշվեց վերանայել միջին աշխատավարձի հաշվարկի մեթոդիկան և հիմք ընդունել բացառապես Պետեկամուտների կոմիտեի տվյալները, միջին աշխատավարձի ցուցանիշները կտրուկ բարելավվեցին։ Այլ բան, թե դրանից մարդկանց իրական եկամուտները որքանով ավելացան։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ