Հիմա բանակցո՞ւմ եք, թե՞ ոչ

Վերջին երկու տարիների ընթացքում Հայաստանում վատ ավանդույթ է ձևավորվել, երբ մեզ համար կենսական նշանակություն ունեցող տեղեկատվությունը ստանում ենք ոչ թե մեր իշխանություններից, հայ պաշտոնյաներից ու հայկական ԶԼՄ-ներից, այլ օտար աղբյուրներից՝ օտարերկրյա պաշտոնյաների, օտարալեզու մամուլի միջոցով։ Սա առաջին դեպքը չէ, որ արցախյան կարգավորման մանրամասներին մենք տեղեկանում ենք ոչ թե՝ ՀՀ իշխանություններից, այլ, ասենք, Մինսկի խմբի համանախագահներից, իսկ վերջին զարգացումներն օրերս ներկայացրեց Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարը։

Նախօրեին Սերգեյ Լավրովի թեթև ձեռքով պարզ դարձավ, որ բանակցային սեղանին, ամեն դեպքում, ինչ-որ փաստաթղթեր կան, որոնք ենթադրում են հակամարտության փուլային կարգավորում։ Փաստ, որը վերջին երկու տարիներին համառորեն հերքվում է Նիկոլ Փաշինյանի և Զոհրաբ Մնացականյանի կողմից։ Նախարար Մնացականյանը, պատասխանելով Լավրովին՝ ո՛չ հերքեց, և ո՛չ էլ հաստատեց փաստաթղթերի առկայությունը, նա ընդամենը ներկայացրեց ՀՀ ակնհայտ և տրամաբանական դիրքորոշումը, որի լինելիությունն ամենևին էլ չի խանգարում փաստաթղթի գոյությանը։

Պարզ է այն, որ փաթեթային տարբերակում, ի տարբերություն փուլայինի, հենց սկզբում ամրագրվում են կարգավորման հիմնական սկզբունքներն ու տարրերը, և հստակ է, թե կողմերից յուրաքանչյուրը վերջնարդյունքում ինչ է ստանալու: Իսկ փուլային տարբերակի վտանգն այն է, որ որոշակի փուլում կողմերից մեկը կարող է ստանալ իր ակնկալիքների մի մասը և չշարունակել գործընթացը, ինչն իր հերթին՝ ողջ գործընթացը դարձնում է վտանգներով լեցուն:

Փուլայինի դեպքում չի կարող նախատեսվել հայկական կողմերի համար կենսական նշանակություն ունեցող` Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացումը պարտադիր իրավական ուժ ունեցող ազատ կամարտահայտությամբ, որի օրակարգը ոչնչով չի սահմանափակվում:

Տեղի ունեցածի մեջ գլխավոր պատասխանատուն Նիկոլ Փաշինյանն ու իր ոլորտային պատասխանատուներն են, ովքեր իշխանության գալուց ի վեր Արցախի հարցում հստակ ոչ մի դիրքորոշում ու կոնկրետ մոտեցում չներկայացրեցին։ Ավելին, այդ հարցի մասին յուրաքանչյուր հարցադրում կամ բովանդակային քննադատություն իշխանական ֆեյքերը դիմավորում էին սվիններով։ Փաշինյանը գտել էր հարցից «թռնելու» լավագույն տարբերակը և յուրաքանչյուր մեղադրական պնդմանը հակազդում էր այն մեկնաբանությամբ, թե իր իշխանությունը հող հանձնող չէ, ավելին՝ միակ իշխանությունն է, որ Արցախի հարցում ունի հստակ մոտեցում։ Իսկ թե ինչ մոտեցման մասին է այդքան բարձրագոչ հայտարարություններ անում ՀՀ վարչապետի պաշտոն զբաղեցնող անձը, մինչ այսօր անհայտ է։

Օրվա իշխանություններն Արցախի հարցում գործում են բավականին խուճապահար ու փնթի ձևով, ինչը դիվանագիտության մեջ ակնհայտորեն հանգեցնում է ձախողման ու կանգնեցնում փակուղու առաջ։

Փաշինյանի կասկածելի պահվածքը դրսևորվեց իշխանության գալու հենց սկզբից, երբ Արցախի բանակցությունների վերաբերյալ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ հանդիպումից հետո նա հայտարարեց, որ ոչ մի նորություն չի պարզաբանել իր համար։

Փաշինյանի հաջորդ, մեղմ ասած, սխալն այն էր, որ փոխանակ բանակցային մանրամասներին ծանոթանա անմիջապես ՀՀ նախագահներից, որպեսզի յուրաքանչյուր փխրուն դետալի մասին հստակ պատկերացում կազմի, նա իրեն բնորոշ արհամարհական ոճով փորձեց ինքնուրույն մի նոր էպոպեա գրել։

Նաև նրա այն հայտնի պնդումը, թե իր իշխանության գալուց հետո բանակցային սեղանին եղել է «խայտառակ մի փաստաթուղթ»։ Ըստ նրա՝ Սերժ Սարգսյանն իր իշխանության վերջին տարիներին «հող հանձնելու շուրջ է բանակցել»։ Սակայն երկու տարիների ընթացքում, չնայած քանիցս տարբեր առիթներով բարձրաձայնվեց, որ հրապարակվի այդ փաստաթուղթը, Նիկոլ Փաշինյանը հերթական անգամ շրջանցեց թեման։

Փաշինյանն իր ելույթներում մի քանի անգամ ակնարկել է, որ Արցախի հարցում ինքը չի հենվելու «նախկինների պարտվողական և դավաճանական բանակցությունների վրա», եթե դա թարգմանենք, ստացվում է, որ Փաշինյանը սեփական քաղաքական կուրսն է որդեգրել, ինչի առաջին պտուղները Լավրովի վերջին հայտարարությունն էր, որով պարզ դարձավ, որ բանակցային սեղանին ներկայումս փուլային տարբերակն է դրված։

Իր այս քայլերով Նիկոլը փոշիացնում է ՄԽ համանախագահների հետ մինչև 2018 թվականը Հայաստանի իշխանությունների վարած բանակցությունների հիմնական սկզբունքները և զրոյացնում հայկական կողմի ունեցած ամուր բանակցային դիրքերը:

Երկրի կառավարման ղեկը ստանձնելուց հետո Փաշինյանը մի քանի անգամ ակնարկել է, թե նախկինում հայաստանյան իշխանությունները բանակցային գործընթացի մասին Արցախի ղեկավարությանը պատշաճ չեն իրազեկել, մի առիթով անգամ նշել էր, թե Արցախի իշխանությունները մամուլից են տեղեկացել բանակցությունների ընթացքի մասին։

Առանց որևէ բացատրության էլ հասկանալի է, որ սա Նիկոլ Փաշինյանի հերթական մանիպուլյատիվ դրսևորումներից է, իսկ բոլորովին վերջերս մի առիթով Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանը բավականին պարզ ու մատչելի, ի լուր աշխարհի փաստեց, որ բոլոր ժամանակներում Արցախի իշխանություններն անմիջապես ՀՀ ղեկավարի շուրթերից են լսել բանակցային գործընթացի բոլոր դրվագների ու նյուանսների մասին։

Ի դեպ, արդեն երրորդ օրն է՝ Նիկոլ Փաշինյանը չի անդրադարձել ՌԴ ԱԳՆ ղեկավարի հայտարարություններին, միայն իմքայլական որոշ միջին տրամաչափի դեմքեր՝ տարբեր հարցերի շրջանակներում հարցազրույցներ տալիս, այս կամ այն կերպ անդրադարձել են Լավրովի «դիվանագիտական ապտակին»՝ տալով հերթական նաիվ մեկնաբանությունները։

Ինչ վերաբերում է ԱԳՆ-ին, ապա նախարարի չմեկնաբանվող բառախմբին այսօր հավելվեցին նաև նախարարության մամուլի խոսնակի չմեկնաբանվող բացատրությունները, որով այդպես էլ պարզ չի դառնում՝ ի վերջո, ՀՀ իշխանությունները ներկայումս բանակցություններ տանո՞ւմ են, թե՞ ոչ։

Արմեն Հովասափյան