«Մենք ուղղակի իրավունք չունենք այնպես ապրել, որ մեզ փամփուշտ դիպչի, մեր փամփուշտը տեղ չհասնի կամ չհերիքի». Շավարշ Կարապետյան

Շավարշ Կարապետյանի անձնվեր սխրանքները, որոնք տարիներ առաջ մարդկային բազում կյանքեր են փրկել, մեծ տարածում են գտել հայության շրջանում, կրթել ու դաստիարակել սերունդների, վերջերս կրկին հիշատակվեցին «Ավրորա» մրցանակաբաշխության ժամանակ. լեգենդար հայորդին ներկայացվեց՝ որպես Հայաստանի խիզախության խորհրդանիշ: «Արմենպրես»-ը զրուցել է Շավարշ Կարապետյանի հետ

– Պարոն Կարապետյան, մարդասիրական մրցանակն ի՞նչ նշանակություն ունի կյանքեր փրկած մարդու համար: Այն ինչ–որ կարևորություն ունի՞, թե՞ զուտ խորհրդանշական է:

– Գիտեք, երեխան երբ ծնվում է, նա զրոյական մարդկային ընկալումներ ունի: Ավելի ուշ արդեն գնում է դաստիարակչական կրթման ճանապարհով, որոնք կարող են տարբեր լինել՝ ծնողների կողմից ընտրված, կամ մանկապարտեզում, դպրոցում, բուհերում: Կան մարդիկ, ովքեր զրույցի սեղանի շուրջ էլ են դաստիարակվում: Կան մարդիկ, ովքեր բանտում են կրթվում: Կան նաև մարդիկ, ում ընդհանուր դաստիարակությանը կարող է գումարվել «Ավրորա» մրցանակի որդեգրած արժեքները: Մարդիկ իրենց ներքին հոգեկանը կարող են կրթել այդ ոճով: Դա ամենից բարդ ձևն է, որով կարելի է արտահայտել: Մարդասիրության արժեքը փողի մեջ չէ, որով խրախուսվում է մրցանակակիրը, բայց մրցանակը միշտ գումարի քանակի մեջ է, որպեսզի հնարավոր լինի գործել հօգուտ մարդկության, ստեղծել ավելի լավ պայմաններ մարդասիրության խթանման համար:

Մարդասիրական մրցանակի հաղթող կարող են դառնալ մարդիկ, ովքեր կարողանում են անտեսել իրենց անձնականը և փորձում են միշտ կանգնած լինել մնացյալ մարդկության կողքին՝ հանձին երեխաների, կանանց ու անպաշտպան ծերերի: Հայերս ևս սխրանքներ իրագործող մարդիկ ենք: Մրցանակաբաշխության ժամանակ շատ սրտաճմլիկ պատմություններ լսեցի ու պատկերներ տեսա էկրանին, դրանք իրոք ցնցող էին ու ազդեցիկ: Անձամբ ներկա լինելով միջոցառմանը՝ հոգեկան մեծ հարստություն ստացա: «Ավրորաի» հերոսները կառավարության անդամներ կամ կռվի դաշտից եկած մարտիկներ չէին, նրանք մարդկային արարքներ էին գործել՝ թողնելով դրանք մարդկության սրտերում: Սա շատ տպավորիչ, ազդեցիկ միջոցառում էր, որից ես կարողացա ինձ հետ տանել նոր դաստիարակություն, նոր մտքեր ու գաղափարներ:

Մենք տարիներ շարունակ ասել ենք, որ ապրիլի 24-ին հայությանը կոտորել են, այժմ այլ նշանակություն է տրվում այդ օրվան. ապրիլի 24-ին խոսվում է ոչ թե՝ կոտորածի, այլ՝ այն մասին, որ կան մարդիկ, ովքեր մարդկանց են փրկում:

– 2016 թ. մայիսին լրանում է Ձեր ծննդյան 63-ամյակը: Ինչպե՞ս է իրեն զգում հաղթանակների ամսին ծնված Շավարշ Կարապետյան–հերոսը:

– Այնպես եք ասում… 63 տարեկանում մարդն իրեն հերոս չի զգում: Ինչպե՞ս կարող է նա իրեն հերոս զգալ: Ամեն դեպքում, ամեն ինչ լավ է, ամեն ինչ գեղեցիկ է: Իմ ժողովուրդը տարածվել է ամբողջ աշխարհով մեկ և տարբեր գիտելիքներ, ապրելաձև, ապրելակերպ ստանալով՝ կարողանում է մեկը մյուսին նաև սովորեցնել, օգնել, գործակից լինել մեկը մյուսի միջոցով: Դա տարածվում է աշխարհով մեկ՝ դառնալով յուրատեսակ միջազգային հարաբերություն՝ բարեկամական, մարդկային, հայկական: Աշխարհում այսօր շատերը սովորում են հայերեն: Ոչ վաղ անցյալում ես իմացա, որ գերմանացին ոչ պակաս լավ հայերեն գիտի, կինը հայուհի է, նա հարգում է հայերին, Հայաստան է գալիս: Մեր պատմությունը, գրականությունը և լեզուն սովորելով՝ նա երբեք մեզ թշնամի չի լինի: Կարծում եմ՝ համաձայն եք ինձ հետ:

– Ի՞նչ խորհուրդ կտայիք աշխարհասփյուռ հայությանը, հայ երիտասարդներին: Ինչպե՞ս է պետք լինել ավելի խիզախ:

– Ոչ միայն հայ երիտասարդների, այլ ամբողջ մարդկության համար կուզենայի, որ առողջ լինեին: Թող հայ երիտասարդները լավ սովորեն, դառնան լավ մասնագետներ, վատ մասնագետ, բժիշկ ոչ մեկին պետք չէ, և վատ գինեգործ էլ պետք չէ, վատ պատշար էլ պետք չէ: Պատկերացնո՞ւմ եք, եթե ինքնաթիռի հրամանատարը վատ սովորած լինի, այդ ուղևորների վիճակն ուղղակի աննախանձելի կլինի: Նաև ազնիվ պետք է լինել: Կարծում եմ՝ ազնվությունն ամեն դեպքում գիտելիքների հետ է գալիս: Ինչքան գիտելիքներով հարուստ է անձը, այդքան ազնիվ է փորձում լինել: Եթե վերցնենք հռչակավոր մարդկանց, ապա կտեսնենք, որ նրանք մշտապես ազնիվ են եղել, նախ՝ իրենք իրենց, ապա նաև՝ իրենց ընտանիքի և, առհասարակ, ազգի, ժողովրդի ու երկրի նկատմամբ:

– 2016 թ. ապրիլը բավականին խնդիրների առաջ բերեց հայ ազգին, Արցախին: Երևի թե տեղյակ եք, որ ապրիլի 25-ին էլ ավտոբուս պայթեց: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ խնդիրներ կան Հայաստանում:

– Հայաստանում շատ խնդիրներ կան, որոնք լուծելու կարիք ունենք: Առաջինը հացի խնդիրն է: Այն պետք է լուծել: Զենքի խնդիրը ևս կարևոր է: Պետք է լուծել: Բազմաթիվ ճյուղերում կան խնդիրներ, և պետք է ուշադիր լինել ու լուծումներ գտնել: Անվտանգության խնդիրն էլ է պետք լուծել: Եթե օրինակ վերցնենք, ապա կբերեմ Իսրայելի օրինակը: Երբ մտնում ես այդ երկիր, քեզ բավականին երկար զննում են: Չգիտեմ, թե ավտոբուսի պայթեցման պարագայում ինչպիսին է եղել մոտիվը: Համաշխարհային տեսանկյունից մեկ ավտոբուսի պայթյունը մեծ բան չէ, բայց մեզ համար այդ արարքը շատ վատ բան է: Ամեն դեպքում պետք է զգույշ լինել, ոչ թե ավտոբուսի պայթեցման կամ սահմանային արյունալի բախումների պատճառով, այլ՝ հիշելով, որ մենք դարեդար եղել ենք կոտորվող ազգ: Մենք ոչ մեկին չենք կոտորել:

Ապրիլյան դեպքերն ահազանգ են, զգուշացում, որ պետք է միշտ ուշադիր լինել: Թշնամու վարած քաղաքականությունը չի փոխվել այս տարիների ընթացքում: Կապ չունի, որ այսօր 1915 թվականը չէ, թշնամին ցույց է տալիս, որ ինքը դեռ մտադիր է կոտորել: Մենք դա պետք է իմանանք, հիմք ընդունենք: Զգուշությամբ և մշտապես պաշտպանվելու կարողությամբ մենք պետք է զինվենք և պայքարենք: Հույսը պետք է մեզ վրա դնենք: Մենք պետք է կարող և ունակ լինենք պաշտպանվելու: Ցավոք, դարեդար մեր վիզը դրվել է սրի տակ, իսկ այժմ մենք ուղղակի իրավունք չունենք այնպես ապրել, որ մեզ փամփուշտ դիպչի, մեր փամփուշտը տեղ չհասնի կամ չհերիքի:

Մենք պետք է մտածենք, որ ոչ թե մեզ ենք պաշտպանում՝ որպես անձ, որպես հայ մարդ, այլ պաշտպանում ենք մեր ընտանիքը, մեր երեխաներին, մեր թոռներին: Այդ զգացողությունն է մեզ պետք: Այն երբեք չպետք է վերանա հայի մեջից: Զգուշությունը և պատրաստականությունը դեպի պաշտպանություն շատ կարևոր եմ համարում:

– Պարոն Կարապետյան, 2016 թ. կլրանա ուղիղ 40 տարին, երբ Դուք Երևանյան լիճը նետվեցիք՝ խորտակվող տրոլեյբուսից մարդկային կյանքեր փրկելու համար: Ներողություն եմ խնդրում վերհուշ և կսկիծ արթնացնելու համար, սակայն մեկ անգամ սուզվելիս Ձեզ հետ ոչ թե մարդկային մարմին էիք դուրս բերել, այլ ուղղակի նստարան: Այդ նստարանը, տարիներ առաջ էիք ասել, մշտապես Ձեզ ուղեկցում է: Դեռ ափսոսո՞ւմ եք, չե՞ք ներում ինքներդ Ձեզ այդ դեպքի համար: Կրկին երազում տեսնո՞ւմ եք այդ մղձավանջը:

– Այսօր էլ նույն զգացումներն են մոտս: Դա ուղղակի աններելի սխալ էր, որը մի կյանք արժեցավ: Աններելի էր: Դեռ պատկերն աչքերիս առաջ է: Գիտեք՝ ես ոչ թե պրոֆեսիոնալ փրկող էի, այլ արհեստավարժ լողորդ: Ես գիտեմ, որ դա այն ժամանակն էր, որ դուրս բերված մարդը կենդանի կլիներ: Դրա համար, չգիտեմ, թե արդյո՞ք առիթ կլինի, թե՞, գուցե ոչ, սակայն այդպիսի սխալներ թույլ տալ չի կարելի:

– Այդ օրը փրկվածների ու Ձեր միջև կա՞ արդյոք կապ ներկայում:
– Արդեն 40 տարի է անցել: Եթե փրկվածը 60 տարեկան էր այն ժամանակ, ապա դժվար թե… Մի քանի հոգի են այսօր ապրում, սակայն նրանք տարբեր երկրներում են գտնվում: Շատերի հետ սկզբում կապ կար, հետո այդ կապը կորավ: Ինձ թվում է, որ մեծ մասը տարիքային խնդիրներից ելնելով՝ այսօր ուղղակի մեզ հետ չէ:

– Հաճա՞խ եք Հայաստանում լինում: Ի՞նչ դեր ունի Հայաստանը Ձեզ համար:

– Ես մշտապես Հայաստանում եմ և Հայաստանի հետ եմ՝ անկախ նրանից՝ ապրում եմ այստե՞ղ, թե՞ գտնվում եմ մեկ այլ երկրում: Իմ հավերժական տունը հայոց հողն է լինելու: Մեկ բան էլ կա. որտեղ էլ ուզում ես եղիր՝ հայ հողը քեզ համար հայրենիք է: Հայոց հողի տարածքը քեզ համար հանգստյան վայր է: Հայ ժողովուրդը քո հարստությունն է, այսինքն՝ իմ հարստությունն է: Հայի լեզուն ինձ համար ավելին է, քան հարստությունը: Ես միշտ Հայաստանի և հայ ժողովրդի հետ եմ: Աշխարհիս երեսին ապրող հայության հետ եմ: Ես ինքս էլ գոռոզ եմ ընկալվել, որովհետև հայ եմ:

Զրուցեց Հարություն Ծատրյանը