Այսօր ինչ-որ մեկի հայրն ավելի արժեքավոր է, քան, ասենք՝ մյուսի հոր նվագը. Աղվան Պապոյան

Երաժիշտ Աղվան Պապոյանը վերջերս է վերադարձել Երևան: Թեև ժամանակին նա այստեղ «Մալխաս» ջազ ակումբի և Հայաստանի պետական ջազային նվագախմբի մեներգիչն էր, բայց մի օր իմացա, որ նա մեկնել է Մոսկվա, կարծեմ՝ մշտական բնակության: Եթե անկեղծ լինեմ՝ անակնկալի չեկա Աղվանի նման որոշումից ու, առավել անկեղծ լինելու համար կասեմ՝ ինչու՝ պարզապես նա մի օր հագեցա՞վ երևի… Այս ու էլի շատ հարցեր սպասում էին Աղվանի վերադարձին, ու ահա մենք հանդիպեցինք՝ զրուցելու: Զրույցին քիչ անց միացավ նաև Տիգրան Սուչյան Տոտին, ում վստահված է «Armenian Navy Band»-ի, «Ռեինկարնացիայի» ու, ինչպես այսօր պարզվեց՝ արդեն սեփական երաժշտական խմբի՝«Nooz band»-ի շեփորահարը: Ինչպես և հասկացա հանդիպման հենց սկզբից՝ մեզ սպառնում էր երկար ու բովանդակալից տրիոլոգ-զրույց, որից դուրս չէին մնալու նաև ցավոտ թեմաները…
– Աղվան, ինչո՞վ ես զբաղվում Մոսկվայում:
– Նույն գործով՝ ինչ այստեղ, երգում եմ:
– Իսկ ինչո՞ւ այնտեղ:
– Հասկանալի պատճառներով՝ ֆինանսական տեսակետից այնտեղ ավելի շատ են վարձատրում, հետո, կոպիտ ասած՝ մարդկային ռեսուրսներն ավելի լայն են՝ շփումների, նոր ծանոթությունների հնարավորություններն են ավելի շատ: Այնտեղ գոնե լուրջ երաժիշտներ են գալիս, որոնց հետ, եթե նույնիսկ չի հաջողվում անձնապես շփվել, զրուցել, գոնե նրանց կենդանի լսելու հնարավորություն կա: Սովորում ես նրանցից, մոտիվացիա է: Տարբեր ակումբներում ենք նվագում:
– Լսել եմ՝ եկած-չեկած՝ Տիգրանի հետ քննարկումների, նոր նախագծերի մեջ եք, համերգներ եք նախատեսում:
– Ճիշտ ես լսել (ժպտում է.-Ն.Մ.): Իմ համար էս պահին Տիգրանի հիմնած նոր ՝ «Nooz band»-ը, լավագույն երաժշտական խումբն է, որտեղ հավաքված երաժիշտների հետ մինչև մեկնելս իրականացնելու մի քանի նախագծեր ունեմ, այդ թվում՝ նաև համերգներ: Գիտե՞ս, ամեն անգամ Տոտիի հետ զրուցելուց մի նոր գաղափար է գալիս, փորձում ենք դա վերածել նախագծի: Հիմնական պլանները կապված են գործիքային երաժշտության հետ, որ Հայաստանում գնալով մահանում է, ու սա չափազանց վատ տենդենց է, մանավանդ, որ իմ կարծիքով՝ դա երաժշտության արմատներից մեկն է:

Տիգրան. – Ես կասեի՝ ոչ միան գործիքային, այլ, առհասարակ, որակյալ երաժշտությունն է անկում ապրում, որովհետև շատ երաժիշտներ կան, ովքեր ավելի հեշտ նվագելու ու փող աշխատելու ձև են գտել՝ cover երաժշտություն ընտրելով: Դա, այսպես ասած, սևագիր երաժշտություն է, որի վրա նվագել ես սովորում, բայց երբ դա սևագրից դառնում է դոմինանտ ճաշակ թելադրող արվեստ, սկսվում են խնդիրներ: Ցավալին գիտե՞ս՝ որն է՝ որ երիտասարդ սերունդը երաժշտության բնագավառում իր հիմնարար գիտելիքների հիմքը դարձնում է հենց էդ անորակ, անդեմ երաժշտությունը: Արդյունքում՝ և´ իրենց ճաշակը, և´ նվագը հենց այդպիսին է դառնում: Լրիվ ուրիշ հարց, որ իրանք փող են աշխատում ու այդքանով բավարարվում:
Աղվան. – Ես վատ ու վտանգավոր տենդենց եմ նկատել՝ երբ գործիքային երաժշտության համերգ կամ երեկո է կազմակերպվում, հանդիսատես համարյա չի հավաքվում: Զանգում-հարցնում են՝ իսկ երգիչ կամ երգչուհի լինելո՞ւ է: Մարդիկ այդ առումով չեն հասունացել այնքան, որ գիտակցեն՝ բեմում ով ուզում է կանգնած լինի՝ որպես վոկալիստ, նոււյնիսկ, եթե դա Մայքլ Ջեքսոնն է, գործի հիմնական բեռն ու ծանրությունն այդ երգչի ետևում կանգնած երաժիշտներն են կատարում: Փորձի համար ամենաանտաղանդ երգչին բերեք որևէ գործիքային երաժշտության համերգի ու կտեսնեք՝ ինչքան մարդ կգա…

– Ե՞րբ սկսվեց այս դեգրադացման պրոցեսը:
Աղվան. – Երբ ես նոր էի ավարտել՝ 2004-2005թ. ոչ միայն գործիքային երաժշտություն կար, այլև առհասարակ այդպիսի կուլտուրա իսկականից կար, որովհետև կային «Armenian Navy Band»-ը, «Time Report»-ը, «Կատուները»: Հիմա գնալով մեռնում է այս մշակույթը, իրենց արդեն կամաց-կամաց «Կարմիր գրքի» մեջ պետք է գրանցենք:
– Այս ամենը պարզ է, դուք ամեն ինչ նկատում ու տեսնում եք, պահանջարկն էլ շատ պարզ է: Ինչո՞ւ եք շարունակում այս երաժշտության ջատագովները մնալ, ոնց որ միսիոներներ լինեք դուք:
Աղվան. – Մենք որ չանենք, էլ ո՞վ կանի, կվերջանա-կգնա:
Տիգրան. – Դա վաղուց կյանքի մի անբաժան մաս է դարձել, հո այդքան հեշտ չի՞՝ թողնել-գնալ: Բա ի՞նչ անենք:
Աղվան. – Դա նույն է, որ ասենք՝ Նվարդ, ինչի՞ ես մշակույթի, լուրջ արվեստի մասին գրում, գնա «դեղին» մամուլում աշխատի, կգնա՞ս…

– Տիգրան, քանի դու ևս մեզ հետ ես, իսկ ես դա ուզում էի, որովհետև հարցեր ունեի քեզ, չե՞ս ասի՝ ի՞նչ պատահեց «Armenian Navy Band»»-ի հետ: Մի ժամանակ ամենապահանջված, ճաշակ ու ձեռագիր թելադրող խմբերից մեկն էիք: Ինչի՞ եք դիրքերը զիջել, մի տեսակ պասիվ վիճակ է:
Տիգրան. – Ամեն ինչ ունի իր սկիզբն ու վերջը, վերելքներն ու վայրէջքները: Չէի ասի, թե ամեն ինչ վերջացած է, բայց պասիվ վիճակ կա: Ամեն դեպքում «Armenian Navy Band»»-ը Հայաստանի երաժշտական կյանքում իր դերը խաղաց, ինչ-որ մի բան սկսեց շարժվել այդ ուղղությամբ, հիմք դրվեց օրիգինալ ու բարձր որակի էթնիկ երաժշտության, ուշադրություն հրավիրեց այդ երաժշտության ուղղությամբ, և, ընդ որում, ոչ միայն մեզանում, այլ ամբողջ աշխարհում նույնպես: Այն վիճակը, որ կա այսօր, դա էլ նորմալ է, որովհետև դադարներ, ամեն դեպքում, միշտ լինում են, ու դրանք պետք են: Գիտե՞ք՝ ինչ հետաքրքիր բան եմ նկատում. որ «Navy band»-ը «շարունակություններ» ունեցավ: Հիմա նայում եմ, շատ նման բովանդակությամբ խմբեր կան, կամ այնպիսիք, որ նոր ձևավորման փուլում են: Սա շատ բանի մասին է խոսում:
– Աղվան, ինչո՞ւ դեռ ձայնասկավառակ չունես: Կամ, այսպես ձևակերպեմ հարցս՝ առհասարակ պատրաստվո՞ւմ ես ձայնասկավառակ թողարկել:
Աղվան. – Դեռ չունեմ, որովհետև դրա համար մեծ ֆինանսական միջոցներ են պետք, իսկ այստեղ՝ Հայաստանում, դրա վրա, կարծեմ, ոչ ոք չի պատրաստվում ներդրումներ անել: Բացի այդ, ձայնասկավառակների մշակույթն ակնհայտ զիջել է իր դիրքերը: Մի քանի օր առաջ կարդում էի Քուինս Ջոնսի հարցազրույցն այս թեմայով, որտեղ նա նույն մտահոգությունն էր հնչեցնում: Ինտերնետն այնպիսի բան է, որ եկել-գրավել է այդ շուկան ու իր պայմաններն է թելադրում:

– Հիմա ո՞նց ես պատկերացնում քո ստեղծած երաժշտության տարածման մեխանիզմները:
Աղվան. – Հիմա ես թե´ ֆինանսական, թե´ լսարան ընդգրկելու իմաստով՝ ավելի արդյունավետ եմ համարում՝ գրեմ իմ երգը, նույն գումարները, որ նախատեսում եմ ծախսել ալբոմի ձայնագրման վրա՝ լավ տեսահոլովակ նկարեմ: Ընդհանրապես երգերիս կյանքն այսպես եմ պատկերացնում: Վերջին հաշվով, սրանք կհավաքվեն ու կդառնան մի ալբոմ:
– Որոնողական աշխատանքներդ, այնուամենայնիվ, ինտերնետային տիրութո՞ւմ են: Դու ինքդ ալբոմ չե՞ս գնում:
Աղվան. – Չէ, պատկերացրու՝ չեմ գնում: Նույնիսկ ես ինքս գումար չեմ ծախսում ալբոմ գնելու վրա: Հասկանում եմ, լինելով երաժիշտ՝ շատ կոպիտ բան եմ ասում: Կգնեմ ամենածայրահեղ դեպքերում միայն, եթե ինտերնետային փնտրտուքներս արդյունք չտան: Գիտե՞ս, ոնց ասում են՝ չկա չարիք՝ առանց բարիքի: Ճիշտ է, որ ինտերնետը սպանեց այն երաժշտական ռոմանտիկան, որ կար ալբոմներ փնտրելու, հավաքված քիչ գումարները ծայրը ծայրին հասցնելով՝ առնելու հին ու բարի օրերին, էն, որ իրար էինք խառնվում, թե ՝ վայ, դիսկ է եկել Ամերիկայից, կամ նման իրավիճակները… Էդ ամենը գեղեցիկ մշակույթ էր, որ կորավ-գնաց, բայց մյուս կողմից՝ նույն այդ համացանցը հնարավորություն տվեց նոր ու շատ լավ ինտերնետային խմբերի ու երաժշտական ոճերի ի հայտ գալուն:
– Աղվան, եթե զարգացումների ընթացքը քո վերահսկողության տակ լիներ, երաժշտական կյանքի ո՞ր ավանդույթները կպահպանեիր, ինչի՞ց ոչ մի կերպ չէիր հրաժարվի:
Աղվան. – Ինչ լավ հարց տվեցիր… Գիտե՞ս ինչի, որովհետև անկախ քեզանից՝ դու այդ հարցդ կապեցիր իմ նախորդ պատասխանի հետ՝ ես շատ եմ սիրում սկավառակներ ու հին ձայնագրեր հավաքել: Նույնիսկ մեծ հավաքածու ունեմ: Բախտս բերել է՝ ԱՄՆ-ում հորաքույրս նման մեծ խանութ ունի, ու ինձ ամեն անգամ՝ առիթներով կամ անառիթ, 25-30 հատով ուղարկում են: Իմ համար դա լրիվ ուրիշ զգացողություն է՝ սկավառակներ միացնել ու լսել:

– Եթե դու մի օր ծնունդդ Հայաստանում նշելու լինես, քո համար դա երևի ամենացանկալի նվերը կլինի:
Աղվան. – Ճիշտ էլ կռահեցիր, իմ համար ամենալավ նվերը կամ երաժշտական գործիքն է, կամ ձայնասկավառակը:
– Ձեռքիդ ի՞նչ ես դաջել, անընդհատ աչքիս է ընկնում:
Աղվան. – Գրված է՝ Երևան:
– Բայց դու Մոսկվայում ես ապրում…
Աղվան. – Դե ի՞նչ անենք… Իմ համար Երևանն ամենալավ քաղաքն է, որ կա աշխարհի երեսին: Կապ չունի՝ գործի բերումով որտեղ եմ ապրում ես, կամ որ այստեղ՝ Երևանում շատ քյաբաբներ են ապրում… Միևնույն է՝ Երևանը մնում է Երևան:
– Մաքրվող տատո՞ւ է:
Աղվան. – Հասկացա՝ ինչ ես ակնարկում, բայց ոչ, մշտական է…
– Ես պարբերաբար հյուր եմ գալիս ֆեյսբուքյան քո էջ, ու մեկ-մեկ այնպիսի տպավորություն է, որ դու այստեղ ես՝ տեղում: Քաղաքային դեպքերի ու զարգացումների քո արձագանքը տեղացու տպավորություն է թողնում: Ի՞նչ էիր անելու «ջրցանի» օրը Մոսկվայից, թեև ստատուսներիցդ հասկացա, որ շատ բարկացած էիր:
Աղվան. – Վայ… «Ջրցանի» օրը Բաղրամյանում էին իմ ամենահարազատ մարդիկ՝ մայրս, եղբայրս, Տոտին, որ հիմա մեզ հետ նստած է, մանկությանս ընկերը, որին մի քանի անգամ հասցրել էին այս քաղմասից՝ այն քաղմաս՝ այդ դեպքերի բերումով: 100 անգամ կգերադասեի՝ այդ օրն այստեղ լինեի:

– Աղվան, հիշո՞ւմ ես՝ մի անգամ ամբողջ Երևանը ոտքի տակ տվեցինք: Խորագիր էինք նկարում՝ «Աղվանի մի օրը», ու քո ամբողջ օրը, չգիտես ոնց՝ կապվեց Երևանի այս կամ այն հատվածի հետ… Գիտեմ՝ ինչքան ես սիրում դու Երևանը, ուղղակի հոգուդ հետ եմ խաղում…
Աղվան. – Զգում եմ (ժպտում է.- Ն.Մ.) … Մի բան ասե՞մ, Տոտին երևի չգիտի այս մասին, բայց կար մի ժամանակ, երբ ես նոր էի ավարտել դպրոցը ու նոր-նոր էի առաջին քայլերս անում երաժշտական աշխարհում, ինձ համար, գիտե՞ս, ինչ էր նշանակում՝ գնալ լսել ու, եթե հանկարծ բախտս բերեր՝ նաև շփվել հենց իր հետ, որովհետև ինքն ինձնից ավելի շուտ է մտել այս աշխարհ, գնում էի «STOP club», լսում էի մեր հայտնիներին… Եթե ես այն ժամանակ մոտենայի, օրինակ՝ Վահագն Հայրապետյանին, ու թեկուզ մատով կպնեի իրեն, դա նենց էր ինձ ոգևորում… ինձ համար դա տոն էր, անկեղծ՝ մեծ տոն: Ես նենց ոգևորված ու լցված էի տուն վերադառնում: Ափսոս, որ էդ ռոմանտիկան էլ կորավ մեր քաղաքում:
– Ինչո՞ւ:
Աղվան. – Որովհետև շատ ստերեոտիպեր կոտրվեցին այստեղ, ամեն ինչ դարձավ հասանելի, ցավոք: Լինել հասանելի՝ շատ վատ բան է: Արժեքներն են փոխվել, հասկանո՞ւմ ես: Այսօր ինչ-որ մեկի հայրն ավելի արժեքավոր է, քան, ասենք՝ մյուսի հոր նվագը…
– Դրա դեմ պայքարելու ձևեր կա՞ն:
Աղվան. – Միակ ձևը, որ մենք գլուխներս կախ մեր գործն անենք, հնարավորության սահմաններում՝ լավ որակով անենք, ու Հայաստանից դուրս մեր ունեցած որակով աշխատանքն ու դեռ մնացած լավ արժեքները տարածենք:
– Դու քո առջև նպատա՞կ ես դրել՝ Հայաստանից դուրս մեր ունեցածը ներկայացնելու:
Աղվան. – Դա իմ երազանքն է՝ դուրս գամ լայնամասշտաբ բեմեր ու իմ աշխատածն այնպես ներկայացնեմ, որ գրավի ուրիշներին, մրցունակ ու դոմինանտ դառնա, և դրա արդյունքը բերեմ-«լցնեմ» Հայաստանում…
– Պատկերացնո՞ւմ ես՝ Հայաստանը դառնա «մշակութային բանկ»:
Աղվան. – Ժամանակին տենց էր ախր, բայց կորցրեցինք:
Տիգրան. – Նա, ով գլխավորում է այս երկրի մշակութային գլխավոր «միջոցառումը», այս պայմաններում հաստատ չի լինի, կներեք, այդքան լավատես չեմ:
Աղվան. – Էրեխեք, կհավատա՞ք՝ ինքը մեզ պետք էլ չի, ոչ էլ իրա ղեկավարած էդ «օբյեկտը»: Ամբողջ հսկա Ամերիկայում, օրինակ, Մշակույթի նախարարություն չկա… Ի՞նչ են իրենք այստեղ անում՝ էդ իրենց նախարարությունով՝ ոչ մի բան: Ինձ համար աբսուրդ է տեսնել, թե ո՞ւմ են, օրինակ, տալիս վաստակավորի կոչումներ: Չտամ էդ մարդկանց անունները, բայց չի կարող նման բան լինել: Առնվազն այդ կոչումը պետք է տան, օրինակ, Տիգրան Համասյանին: Էդ տղան ուր մտնում է՝ բոլորին ոտքի է կանգնեցնում երաժշտական աշխարհում: Ինչի՞ ոչ ոք այս մասին չի խոսում…
Տիգրան. – Եթե, իհարկե, այդ կոչումը նրան պետք լինի ընդհանրապես, Աղվան, արի դա էլ պարզենք, նոր ասենք:
Աղվան. – Միակ լուսավոր կետը մեր երկրում իմ համար մնում է մեր սերունդը:

– Աղվան, քո կարծիքով՝ արվեստն ու քաղաքականությունն իրար հետ կապվա՞ծ են: Կարո՞ղ ես ստեղծել լավ արվեստ, եթե դու քաղաքացիական հստակ դիրքորոշում չունես:
Աղվան. – Այ, եկանք-հասանք հրացերի հարցին… գիտե՞ս՝ ինչի մենք հիմա չունենք լավ արվեստ, որովհետև նրանք, ովքեր արվեստ են ստեղծում, չունեն քաղաքացիական դիրքորոշում: Արդյունքում՝ մենք ունենք անդեմ ինչ-որ բան, որն անվանում ենք արվեստ: Իմ կարծիքով՝ չի կարող նման բան լինել: Հատկապես արվեստագետը երկրի ներսում և, ոչ միայն ներսում, կատարվող իրադարձությունների վերաբերյալ հստակ դիրքորոշում պետք է ունենա և արտահայտի: Արվեստագետն ուրիշ մարդու տեսակ է: Չեմ ուզում առանձնացնեմ, իհարկե, բայց դա էդպես է: Նա իր բողոքն ուրիշ կերպ է արտահայտում:
– Իսկ դու քո բողոքը ո՞նց ես արտահայտում:
Աղվան. – Վերջին երգս, օրինակ, կոչվում է՝ «Ինչո՞ւ»: Այնտեղ այսպիսի տողեր կան՝ «Մի համեմատեք քաղաքականությունը մարդկայնության հետ, երբ մենք ուզում ենք մի բաժակ ջուր, նրանք չեն ուզում դա տեսնել, հույսը դարձել է մեզ համար կրոն, մենք կորցրել ենք մեր արժանապատվությունը»:
– Տիգրան, համամի՞տ ես այս տողերի հետ:
Տիգրան. – Մտածում եմ՝ մեզանից է, որ մեր գլխին անընդհատ խփում են, ու, առավել ևս, մեզանից, որ կորցնում ենք մեր արժանապատվությունը, ինչպես Աղվանն է իր երգում ասում:
– Ե՞րբ կամ որտե՞ղ մենք կարող ենք լսել այս երգն ամբողջությամբ:
Աղվան. – Հուլիսի 25-ին՝ «Kami club»-ում:
Տիգրան. – Իմիջիայլոց, ինքը Ցեղասպանության մասին պատմող շատ սիրուն երգ ունի, խորհուրդ կտամ՝ դա էլ լսեք: