«Ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն է, որ պատերազմը Սիրիայում դեռ նոր է սկսվելու». Արաքս Փաշայան
168.am-ի զրուցակիցն է Արևելագիտության ինստիտուտի գիտաշխատող, ԵՊՀ դոցենտ, արաբագետ Արաքս Փաշայանը
– Տիկին Փաշայան, թեև մյունխենյան վեհաժողովում ԱՄՆ–ը ու Ռուսաստանը համաձայնության եկան Սիրիայում կրակի դադարեցման վերաբերյալ, բայց, ըստ էության, կրակի դադարեցումը չի վերաբերելու «Իսլամական պետություն», «Ջաբհաթ ալ–Նուսրա» և ՄԱԿ–ի ահաբեկչական կառույցների ցուցակում ընդգրկված այլ կառույցներին, իսկ Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովն էլ հանդիպումից անմիջապես հետո հայտարարեց, որ ռուսական ավիահարվածները շարունակվելու են: Երեկ Սիրիական կառավարական բանակը հաջողություններ գրանցեց Հալեպ նահանգում, իսկ սիրիական խմբավորումները հայտարարեցին, թե չեն դադարեցնի ռազմական գործողությունները, քանի որ չեն հավատում, թե Ռուսաստանը կդադարեցնի ռմբակոծությունները ու չի աջակցի իշխող ռեժիմին: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ ընթացք կունենան այս խժդժությունները, ու ի՞նչ սպասենք առաջիկայում: Ահաբեկչական կազմակերպությունները կշարունակե՞ն իրենց ակտիվությունը Սիրիայում:
– Ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն է, որ պատերազմը Սիրիայում դեռ նոր է սկսվելու: Իրականում շոշափելի հաշտության եզրեր այսօր չեն ուրվագծվում ո՛չ ներսիրիական դաշտում, և ո՛չ էլ սիրիական խնդրում ներգրավված միջազգային մասնակիցների շրջանում: Շատ իրարամերժ են կողմերի մոտեցումները, հակամարտության մեջ ներգրավված ուժերը շատ են՝ տարբեր օրակարգերով, կողմերի գնահատականները միմյանց նկատմամբ նույնպես հակասական են: Հակամարտության մեջ ներգրավված Թուրքիան, օրինակ, կարող է կասեցնել նույն քրդական «Ժողորդավարական միություն» կուսակցության մասնակցությունը բանակցային գործընթացին, ինչը բացասական իրողություն է: Այս ամենը, իմ պատկերացմամբ, քաոսային իրավիճակ է ստեղծում սիրիական հարցի շուրջ: Իսկապես, ինչ հրաշք պետք է տեղի ունենա, որ սիրիական պատերազմը դադարի, կամ «Իսլամական պետությունն» այլևս գոյություն չունենա, կողմերը հաշտվեն, և այլն: Ռազմական գործողությունները Սիրիայում, կարծում եմ, առաջիկայում կշարունակվեն թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին ուժերի կողմից: Ի վերջո, եթե ցուցակում կան կառույցներ, որոնց կրակի դադարեցումը չի վերաբերում, դա ի՞նչ է նշանակում:
– Սաուդյան Արաբիայի գլխավորությամբ ստեղծված դաշինքը ու Թուրքիան ինչպե՞ս իրենց կդրսևորեն, եթե հաշվի առնենք, որ Թուրքիայի գործողությունները Սիրիայում ձախողվել են, իսկ Էրդողանից ամեն ինչ սպասելի է, և թուրք–սաուդական մերձեցումը վերջին շրջանում ակնհայտ է:
– Սաուդյան Արաբիայի նախաձեռնությամբ վերջերս ստեղծված իսլամական պետությունների հակաահաբեկչական դաշինքը թե՛ Էռ-Ռիադին, և թե՛ Անկարային՝ Սիրիայում և այլ շրջաններում գործելու, ինչպես նաև՝ միջամտելու լայն և օրինական հնարավորություն է ստեղծում: Նրանք ամեն պահի կարող են ներխուժել Սիրիա՝ իբր «Իսլամական պետության» դեմ պայքարելու, իսկ իրականում գործեն հօգուտ իրենց շահերի (նույն Թուրքիան բազմաթիվ անգամներ խախտել է Սիրիայի ինքնիշխանությունը): Սաուդյան Արաբիան ակտիվացրել է արտաքին քաղաքականության արաբական իսլամական ուղղությունը և ամեն կերպ փորձում է հաղթահարել վերջին շրջանի ձախողումները Սիրիայում, ինչը զգալիորեն կապված է նաև ռուսական ներգրավվածության հետ, քանի որ դրա հետևանքով զգալիորեն տուժել են սաուդական հովանավորություն ունեցող մի շարք ահաբեկչական խմբավորումներ: Միլիոնավոր դոլարներ ներդրվեցին, Սիրիան քանդվեց, բայց այդպես էլ չհաջողվեց իշխանափոխություն իրականացնել: Մյուս կողմից` չստացվեց նաև կասեցնել Իրանի առաջխաղացումը: Ինչ վերաբերում է Թուրքիային, ապա այս երկիրն այսօր բազմաթիվ ներքին ու արտաքին խնդիրներ ունի: Դրանց մեջ շոշափելի է քրդական հարցը, որը թե՛ երկրի ներսում է խնդիր, թե՛ երկրից դուրս: Էրդողանի համար Սիրիան ոչ պակաս ցավոտ հարց է, որը զգալիորեն վնասել է նրա հեղինակությանը երկրի ներսում ու դրսում:
– Կարծիքներ կան, որ, եթե Ռուսաստանն ու Թուրքիան համաձայնության չգան Սիրիայի ու Ասադի հարցով, ապա դա առիթ կլինի ռուս–թուրքական պատերազմի, որի արդյունքում կտուժի նաև Հայաստանը: Ձեր կարծիքով՝ առաջիկայում ականատես կլինե՞նք Սիրիայի տարածքում ռուս–թուրքական պատերազմի, թե՞ հնարավոր են այլ սցենարներ:
– Կարծում եմ` կողմերն արդեն իսկ պատերազմում են, պարզապես պատերազմում են երրորդ երկրի տարածքում` ոչ անմիջական կերպով: Պատերազմում են ամենատարբեր ոլորտներում, այդ թվում՝ տեղեկատվական դաշտում: Ուղղակի գործողությունների հավանականությունը, չգիտեմ, թե որքանով է մեծ, բայց այն փաստը, որ նրանք միմյանց դեմ կռվաններ են ձեռք բերում, պարզ է: Հայաստանի համար ռուս-թուրքական ցանկացած շփում, որպես կանոն, բացասական հետևանքներ է ունեցել: Այնպես որ, Հայաստանը պետք է դիվանագետ գտնվի:
