Ադրբեջանի ՀԱՊԿ դիտորդության հարցը կրկին վերադառնում է օրակարգ. Երևանը դեմ չի՞ լինի
ԱՊՀ անդամ երկրների մշտական լիազոր ներկայացուցիչները մտադիր են ՀԱՊԿ-ում դիտորդի կարգավիճակ ստանալու հարցը քննարկել Մինսկում կայանալիք հանդիպմանը։ RIA Novosti-ի փոխանցմամբ՝ երեքշաբթի օրը Մինսկում լրագրողներին ԱՊՀ գործադիր կոմիտեի նախագահի առաջին տեղակալ Լեոնիդ Անֆիմովն ասել է, որ ԱՊՀ երկրները քննարկում են Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) հետ Համագործակցության դիտորդի կարգավիճակ ստանալու հարցը։
«Մշտական ներկայացուցիչների խորհրդի նիստում փակ կերպով կքննարկվի նաև ԱՊՀ-ի՝ ՀԱՊԿ-ում որպես միջազգային կազմակերպության դիտորդի կարգավիճակ տալու հարցը։ Խորհրդի անդամներն այսօր կքննարկեն այս հարցը և որոշում կկայացնեն»,- ասել է Անֆիմովը:
Նշենք, որ այսօր Բելառուսի մայրաքաղաքում նախատեսված էր Համագործակցության կանոնադրական և այլ մարմիններում ԱՊՀ անդամ պետությունների մշտական լիազոր ներկայացուցիչների խորհրդի նիստը։ Եթե ԱՊՀ-ն հաստատի այս մտադրությունը, սա նշանակում է, որ Ադրբեջանը՝ որպես ԱՊՀ անդամ, ևս կստանա դիտորդի կարգավիճակ:
Վերջին տարիների ընթացքում և հատկապես 44-օրյա պատերազմից հետո ժամանակ առ ժամանակ ՀԱՊԿ-ի շուրջ ակտիվանում է Ադրբեջանի դիտորդության, հետագայում՝ նաև անդամակցության թեման տարբեր ձևաչափերով և ռուսաստանցի տարբեր գործիչների ու վերլուծաբանների կողմից: 2021 թվականի դեկտեմբերին Ղազախստանի առաջին նախագահ Նազարբաևը նշել էր.
«Իրադարձություն է, որ մեր եղբայրական և հարևան Ուզբեկստանը ստացել է դիտորդ պետության կարգավիճակ ԵԱՏՄ-ում։ Մյուս կողմից՝ ես սրտանց ողջունում եմ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորումը երկարամյա անհամաձայնությունից հետո։ Կարծում եմ՝ բոլորս ենք այդպես կարծում։ Ինչպես նախկինում ենք ասել, հնարավոր եմ համարում բանակցել Ադրբեջանի հետ, որ նրանք էլ դառնան դիտորդ ԵԱՏՄ-ում։ Ուզբեկստանի օրինակը պետք է ոգեշնչի, կարծում եմ՝ Ուզբեկստանը դրանից քիչ օգուտ չի ստացել»։
Սրան արձագանքել էր նաև ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան՝ ասելով, որ ԵԱՏՄ-ն բաց է այն պետությունների համար, որոնք կիսում են դրա նպատակները, սկզբունքներն ու հետաքրքրված են առավել սերտ ինտեգրմանն ու առավել սերտ փոխգործակցությանը։
Ըստ Զախարովայի՝ Ադրբեջան-ԵԱՏՄ երկխոսության զարգացումը ցանկացած ձևաչափով կարող է նպաստել տարածաշրջանում երկկողմանի առևտրի և տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը։
Սակայն նա նաև ասել էր, որ Հայաստանը կարող է խոչընդոտել ԵԱՏՄ-ում Ադրբեջանի՝ դիտորդ երկրի կարգավիճակ ստանալուն։ ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը ևս այդ շրջանում խոսել էր Եվրասիական տնտեսական միությունում Ադրբեջանին որպես դիտորդ հրավիրելու գաղափարի մասին։ Նա նշել էր, թե ԵԱՏՄ-ում դիտորդի կարգավիճակը թույլ կտա Ադրբեջանին ավելին ստանալ Եվրասիական տնտեսական միության հետ համագործակցությունից։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս ռազմական վերլուծաբան Ալեքսանդր Խրամչիխինը կարծիք հայտնեց, որ Ռուսաստանը, այսպես թե այնպես, ցանկանում է, որպեսզի ՀԱՊԿ-ը որպես կառույց՝ ամրապնդվի ու ընդլայնվի, ինչպես Ռուսաստանի նախաձեռնած ինտեգրացիոն մյուս կառույցները:
Նրա խոսքով՝ սա Ռուսաստանի համար առավել կարևոր է հիմա, երբ ընթանում է Ռուսաստան-Արևմուտք ազդեցության գոտիների հստակեցում:
«Առավել նպատակահարմար է, որպեսզի ԱՊՀ-ն դիտարկի դիտորդության հարցը՝ միանգամից ներառելով մի քանի երկրների, դրանով իսկ առանձին երկրների դիտորդության թեման առանձին-առանձին դիտարկելու անհրաժեշտությունը վերանում է, և միանգամից գործընթացը կազմակերպվում է հավաքական կերպով:
Բացի այդ, ի վերջո, դիտորդությունն անդամություն չէ: Սակայն Ադրբեջանի դեպքում հավելյալ բարդություններ կան, քանի որ Ադրբեջանի անդամակցության կամ դիտորդության համար հարկավոր են դիվանագիտական հարաբերություններ անդամ երկրների հետ և կոնսենսուս:
Չեմ կարծում, թե այս փուլում Հայաստանը կտրուկ խնդիրներ ստեղծի, սակայն կարծում եմ, որ ապագայում Ադրբեջանի դիտորդության հարցը քննարկելի է, հատկապես, երբ Ռուսաստանն իրեն համարում է բացառիկ միջնորդ ու գործընկեր Հայաստանի ու Ադրբեջանի համար: Ադրբեջանը նաև նկատելիորեն պահպանում է որոշակի հեռավորություն ՀԱՊԿ-ից ու ՆԱՏՕ-ից, չնայած ունի խորը համագործակցություն ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի հետ և համագործակցության որոշակի մակարդակ Թուրքիայի հետ: Սակայն Ռուսաստանի, Բելառուսի հետաքրքրվածությունն այս հարցի նկատմամբ ակնհայտորեն կա, երբ հավաքական անվտանգությանը մեծ կարևորություն է տրվում, և այն պետք է ընդլայնել»,- ասաց նա:
Իր հերթին՝ ռազմական վերլուծաբան Պավել Ֆելգենգաուերը կարծիք հայտնեց, որ Ադրբեջանը որևէ կերպ չի արձագանքում նմանատիպ տեղեկություններին և փորձում է պահպանել իր միություններից դուրս դիրքը, որը նրան որոշակի կշիռ ու առավելություն է տալիս:
«Քանի դեռ հարաբերություններ չկան, Հայաստանը կարող է դեմ լինել և արգելափակել Ադրբեջանի դիտորդության հարցը, թեև ՀԱՊԿ-ում դրանով բոլորը հետաքրքրված են, չնայած ՀԱՊԿ-ը ցածր արդյունավետության կառույց է: Իսկ ԱՊՀ-ի ՀԱՊԿ-ում դիտորդությունը նույնը չէ, ինչ առանձին երկրի դիտորդությունը, այն ավելի սահմանափակ մասնակցություն և դիտորդություն է ենթադրում»,- ասաց նա:
