Նաիրա Նահապետյան. «Փոքր ՀԷԿ-երի ոլորտը յուրահատուկ է իր առանձնահատկություններով»
ՀՀ Փոքր ՀԷԿ–երի Միության նախագահ Նաիրա Նահապետյանը հարցազրույց է տվել Մեդիամաքս գործակալությանը և Banks.am պորտալին
– Վերջին 8 տարվա ընթացքում գերմանական KfW բանկը Հայաստանի փոքր ՀԷԿ–երին է ուղղել 64 մլն եվրոյի վարկային միջոցներ: Հատկանշական է, որ վերջերս տրամադրած 40 մլն–ը գրեթե 2 անգամ գերազանցել է նախորդ երկու մասնաբաժիններով տրամադրած ծավալները: Ինչո՞վ կբացատրեք ֆինանսավորման ծավալների նման սրընթաց աճը:
– Ինչպես հայտնի է, ֆինանսավորումն իրականացվում է գերմանական KFW բանկի և ՀՀ Կենտրոնական բանկի միջև կնքվող «Վերականգնվող էներգիայի աջակցություն» վարկային ծրագրի փուլային պայմանագրերով` Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության Տնտեսական համագործակցության ու զարգացման նախարարության (BMZ) և Հայաստանի կառավարության միջև կնքված «Ֆինանսական համագործակցության մասին» համաձայնագրի շրջանակներում:
Վարկային ծրագիրը մեկնարկեց 2004 թ. նոյեմբերին: Այն ժամանակ Գերմանահայկական հիմնադրամի կողմից Հայաստանին տրամադրվեց վարկային միջոցների առաջին մասնաբաժինը՝ 6 մլն եվրո և ևս 1.5 մլն դրամաշնորհի տեսքով: Հայաստանյան 6 առևտրային բանկեր վարկավորվեցին 8 նոր կառուցվող և 6 գործող ՀԷԿ-եր՝ 7 տարի մարման ժամկետով և մինչև 10.5% տարեկան տոկոսադրույքով:
Սակայն, հաշվի առնելով, որ էներգետիկայի ոլորտում ներդրումների ետ վերադարձը ակնկալվում է 10 և ավելի տարիների կտրվածքով, Գերմանահայկական հիմնադրամը վերանայեց տրամադրվող վարկի մարման ժամկետները: Արդյունքում երկրորդ մասնաբաժինը 2010 թ. մայիսին տրամադրվեց 12 տարի մարման ժամկետով, որից 3 տարին՝ արտոնյալ պայմաններով: Երկրորդ փուլով Հայաստանի փոքր ՀԷԿ-երին ուղղվեցին 18 մլն եվրոյի վարկային և 1.5 մլն եվրոյի դրամաշնորհային միջոցներ:
Բնականաբար, սա նպաստեց վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր երկրում: Սակայն, երկրորդ մասնաբաժնի շրջանակներում հասցրեցին վարկավորվել ընդամենը 4 գործող և 16 նոր կառուցվող ՀԷԿ-եր: Վերանայված պայմաններով տրամադրվող վարկը հետաքրքրել էր շատերին՝ և՛ Հայաստանյան առևտրային բանկերին (վարկավորողները 6-ից դարձան 14), և՛ գործող ՀԷԿ-երին, որոնք վերազինման կարիք ունեին, և ՛ նոր կառուցվողներին: Ելնելով Գերմանահայկական հիմնադրամին դիմող հայտատուների քանակից, վերանայվեց վարկային ծրագրի երրորդ մասնաբաժինը և այն կազմեց արդեն 40 մլն եվրո:
Այս միջոցները ևս կնպատակաուղղվեն ՀՀ-ում էներգետիկ համակարգի զարգացմանը, ինչը կնպաստի Հայաստանում միջազգային ստանդարտներին մոտ նոր կառուցվող էկոլոգիապես մաքուր փոքր ՀԷԿ-երի ավելացմանը:
– Ժամանակին Դուք կարծիք էիք հայտնել, որ հայաստանյան բանկային համակարգը հաշվի չի առնում փոքր ՀԷԿ–երի առանձնահատկություններ և, «ըստ էության, չի աշխատում ոլորտի հետ»: Ինչպիսի՞ն է այսօր Ձեր կարծիքը, մասնավորապես, որքանո՞վ է գերմանական կողմի հետ իրագործվող վարկային ծրագիրը ծածկում եղած պահանջարկը:
– Հայաստանյան բանկերը տրամադրում էին կարճաժամկետ վարկեր, այն էլ բարձր տոկոսադրույքներով: Գերմանահայկական հիմնադրամի կողմից տրամադրվող վարկերը, իհարկե՝ վերանայված տարբերակով, խթանեցին ոլորտի զարգացումը:
Եթե 2004թ. Հայաստանում կային ընդամենը 29 գործող և 11 նոր կառուցվող փոքր ՀԷԿ-եր, ապա մինչև տարեվերջ կունենանք 136 գործող և 67 նոր կառուցվող փոքր ՀԷԿ-եր: Այլ կերպ ասած, եթե 2004թ. հանրապետությունում փոքր ՀԷԿ-երի կողմից արտադրվում էր 112մլն կՎտ/ժ էլեկտրաէներգիա, ապա այսօր այն կազմում է 675մլն կՎՏ/ժ, որն էլ կազմում է հանրապետությունում սպառվող էլեկտրաէներգիայի ծավալի 9%: Եզրակացությունները թողնում եմ Ձեզ:
– Վարկային ծրագրով նախապատվությունը տրվում է նո՞ր կառուցվող ՀԷԿ–երի ֆինանսավորմանը, թե՞ գործող ընկերությունների վերազինման ծախսերը հոգալու համար: Այս առումով ինչպիսի՞ն է պատկերը ծրագրի առաջին երկու փուլերի արդյունքներով և ի՞նչ ակնկալիքներ կան երրորդ փուլից:
– Նախապատվություն ասելն այնքան էլ ճիշտ չէ: Եվ նոր կառուցվողները, և արդեն գործողները Գերմանահայկական հիմնադրամի տեխնիկական և ֆինանսական խորհրդատուներին են ներկայացնում պահանջվող փաստաթղթերի փաթեթները և վերջիններիս դրական եզրակացության հիման վրա հայաստանյան առևտրային բանկերի կողմից տրամադրվում են վարկերը:
Նախատեսվում է մինչև 2025 թվականը փոքր ՀԷԿ-երի կողմից արտադրվող էլեկտրաէներգիայի սպառման ծավալները հասցնել 25-30%, որի իրագործմանն էլ կնպաստի նաև տրամադրված 40 մլն եվրո վարկը:
– Ի՞նչպիսին են Ձեր կողմից ղեկավարվող Միության հարաբերությունները բնապահպանական կազմակերպությունների հետ:
– Կարծում եմ, նորմալ: Գործող ՀԷԿ-երը իրենց կողմից որևէ բնապահպանական խնդիրներ չեն առաջացնում, այսինքն` վնասակար արտանետումներ չունեն, ՀԷԿ-երի կողմից օգտագործվող ջուրը քանակական և որակական փոփոխության չի ենթարկվում: Վերջերս շրջանառվող այն թյուր կարծիքը, որ ՀԷԿ-երը կառուցվում են առուների վրա և դրանք ամբողջությամբ ցամաքում են, չի համապատասխանում իրականությանը: ՀԷԿ-երը կառուցվում են ջրային երեք ռեսուրսների վրա՝ ոռոգման համակարգեր, խմելու ջրատարեր և բնական ջրահոսքեր (գետեր), այս դեպքում պարտադիր կարգով բնապահպանության նախարարության և ջրային տնտեսության պետական կոմիտեի կողմից հաշվարկվում և նախատեսվում են բնապահպանական թողքեր: Չեմ բացառում, մասնավոր դեպքերում կարող են լինել ինչպես նախագծային, այնպես էլ բնապահպանական խախտումներ, սակայն դրանք միանգամայն լուծելի խնդիրներ են: Սակայն այս մասնավոր դեպքերը չի կարելի տարածել ողջ ոլորտի վրա և խեղաթյուրել իրականությունը:
Այսօր Հայաստանում պետք է զարգացնել վերականգնվող էներգետիկան, մասնավորապես, փոքր ՀԷԿ-երը: Հայաստանի բնական դիրքը և ջրային ռեսուրսները մեզ տալիս են այդ հնարավորությունը, ինչու չէ, ուրիշ երկրներ նավթ են արտահանում, մենք էլ փորձենք էլեկտրաէներգիա արտահանել:
– Տիկին Նահապետյան, Դուք ևս հանդիսանում եք ՀԷԿ–ի սեփականատեր՝ սա շահութաբե՞ր բիզնես է: Արդյո՞ք այստեղ կան առանձնահատկություններ, որոնք դժվար է գտնել այլ բիզնես ոլորտում:
– Այս ոլորտը յուրահատուկ է հենց իր առանձնահատկություններով: Շահույթի կանխատեսումը հարաբերական է, քանի որ ներդրումների ետ վերադարձը տևում է 10 և ավել տարիներ, ինչպես նաև կան մի շարք գործոններ՝ բնակլիմայական պայմանները, այսինքն` տարին սակավաջուր է, թե ջրառատ, հաջորդը՝ սակագինը, որը հաշվարկվում է ՀՀ հանրային ծառայություները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից՝ իր մեջ ներառելով նաև շահույթը, երրորդը՝ մրցակցային դաշտի բացակայությունը: Ոլորտը բացարձակ թափանցիկ է, իսկ շահույթ ակնկալելու համար պետք է լինել համբերատար, համառ և ունենալ երկաթյա կամք:
Նաիրա Նահապետյանի հետ զրուցել է Խորեն Օրմանյանը:
