«Միասին կհաղթահարենք ամենադժվար փորձությունները»

Շուտով մենք միասին կնշենք մեր անկախ պետականության հաստատման տարեդարձը: Որի մասին դարեր շարունակ երազել են մեր նախնիները: Անցած ուղղու համար կրելով տարբեր տառապանքներ և փորձություններ, ենթարկվելով նույնիսկ ահավոր ցեղասպանության:

1918թ. Մայիս ամիսը մեր հայաստանաբնակ ժողովուրդների կյանքում հիշարժան բացառիկ իրադարձություն է:

Մայիսյան հաղթական հերոսամարտերի շնորհիվ հայ ժողովրդին հաջողվեց ձեռք բերել անկախ պետականություն: Եզդի ժողովուրդն իր լավագույն զավակների Ուսուբ Բեգի և Ջհանգի Աղայի գլխավորությամբ անձնուրաց պայքարելու և վտանգի պահերին հայ ժողովրդի կողքին լինելու շնորհիվ վաստակեց Հայոց Պետականության ձևավորման անաղարտ բարեկամի և հավերժ միասին լինելու իրավունքը:

Առաջին Հանրապետության ստեղծումը խանդավառությամբ ընդունվեց այդ ժամանակվա հասարակության կողմից: Եզդի ժողովուրդը համառորեն լծվեց մեր անկախ պետության պահպանման գործին պատրաստ պատասխանատվություն ստանձնելու կյանքի ցանկացած բնագավառում: Հայոց պետականւթյունը վերականգնվեց և իրականություն դարձավ բոլոր հայաստանցիների բազմադարյա երազանքը:

Այդ տարիներին տագնապալի լուրեր էին ստացվում տարբեր վայրերից: Թշնամին գրավել էր մեր բնակավայրերը, անողոք էր, կոտորում էր բնակչությանը, ավերում և կողոպտում էր մեր երկիրը: Առկա բազմաթիվ տագնապների և մարտահրավերների դեմ հարկավոր էր միասնական պայքար:

Հայերի հետ պայքարի ելավ նաև եզդի ժողովուրդը` իր լավագույն զավակների` Ջհանգիր Աղայի և ՈՒսուբ Բեկի գլխավորությամբ: Ջհանգիր Աղան հետախուզական խումբը թշնամու թիկունքում պահելով, իր 1500 զինվորների հետ ամենուր էր` Ղարաքիլիսայում, Բաշ-Ապարանում, Սարդարապատում: Այդ օրերին էլ Ջհանգիր Աղան ստացավ «Հայ ժողովրդի անկեղծ դաշնակից» անունը:

Երբ քաղաքական գործիչներն ու փորձագետները խոսում են Հայաստանի առաջին Հանրապետության մասին, անշուշտ, պետք է խոսեն նաև եզդի ժողովրդի դերի մասին: Եզդի ժողովուրդը, հայության հետ կիսելով Օսմանյան կայսրության ազգային խտրականության քաղաքականության զրկանքները, իրավազրկությունը, ցեղասպանությունը, պատերազմի դաժանությունները, իր ուրույն դերակատարումն ու մասնակցությունն ունեցավ նաև մայիսյան հերոսամարտերի հաղթանակում և Հայոց անկախ պետականության կերտման ու կայացման գործում: Համեմատություններ անցկացնելով ներկայի և անցյալի իրադարձությունների, դատողությունների և գնահատականների միջև, պետք է հիշենք նաև, թե ինչ է գրել այդ մասին Հայաստանի առաջին Հանրապետության վարչապետ Ս. Վրացյանը. «Հայերի չափ և, թերևս, հայերից էլ ավելի, եզդիները նախանձախնդիր էին Հայաստանի անկախության խնդրում և ոչինչ չէին խնայում նրա պաշտպանության համար»:

Հայոց սպարապետ Թովմաս Նազարբեկյանը Ջհանգիր Աղայի մասին խոսելիս նշում էր. «Նրա անունը պետք է դրվի ոչ միայն եզդի, այլև նշանավոր հերոսների անունների հետ միևնույն շարքում»: Անկախ պետություն ունենալը և այն անսասան պահելը դարձավ մեր նախնիների գերագույն նպատակն ու փառք Աստծո այն փոխանցվեց մեր ժողովուրդներին սերունդե սերունդ:

Նորաստեղծ Հանրապետության ստեղծման առաջին օրից առկա էին բազմաթիվ արգելքներ, խոչընդոտներ և մարտահրավերներ, որոնցից խուսափել այդպես էլ չհաջողվեց: Բայց, փառք Աստծո, այդ ամենն արժանապատվորեն հաղթահարվեց մեր ազգերի նվիրյալներ Անդրանիկի, Կոմիտասի, Նժդեհի, Դրոյի,Դ.Բեկ-Փիրումյանի, Ջհանգիր Աղայի, ՈՒսուբ Բեկի և մյուս արժանավոր զավակների կողմից, ովքեր իրենց ուսերին կրելով մեր ժողովուրդներին բաժին ընկած արհավիրքները, հայոց պատմության ամենաճակատագրական ժամանակաշրջանում բարձր պահեցին ու մեծ պատասխանատվությամբ իրագործեցին մեր նախնիների պատգամը:

Մեր հերոսածին մայրերի որդիները նահատակվեցին այդ պայքարում, դարձան անմահ, քանզի հայրենիքի համար յուրաքանչյուր նահատակված անմահ է և վերածնվում է հավերժ կյանքի համար:

Ի վերջո, տրամաբանությունը հաղթում է, պարզ իրողություն, որ մենք եղել ենք ճկատագրով միասին, կողք կողքի, մարտնչել ենք, հաղթել և միասին ստեղծում ենք ժաղովրդավար, բարեկեցիկ և հզոր Հայաստան: Եվ պատահական չէ, որ 2012թ. սեպտեմբերի 29-ին` Հայաստանում Արմավիրի մարզի Ակնալիճ գյուղում կառուցվեց եզդիների` աշխարհում արդեն երկրորդ սրբատեղին <<Եզդիների Զիարատը>> մեր միակ հոգևոր նստավայր Լալիշա Նուրանից հետո: Այն օծվեց անձամբ Աշխարհի եզդիների հոգևոր առաջնորդ Նորին Սուրբ Մեծություն Միրե-Միրա Թահսին Բեգի կողմից:
2015թ. ապրիլի 21-ին աշխարհում առաջին անգամ, Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարության անմիջական աջակցությամբ, ՀՀ մայրաքաղաք Երևանում բացվեց եզդի ժողովրդի անմեղ զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշարձան-կոթողը, որը ևս մեկ ապացույց է, որ ժամանակն է բացենք մեր կյանքի պատմութայն ևս մեկ մութ և անավարտ էջերից մեկը, այն կդառնա մեր ժողովրդի միասնական կամքի արտահայտությունը, որն արդարության ազատության և խաղաղության կոչ է անում:

Ցավոք այս օրերին էլ Իրաքի Հանրապետության եզդիաբնակ Շանգալ նահանգում մեր ժողովուրդն ենթարվեց ահավոր ցեղասպանության: ԻՊ-ի հրեշները եզդիների նկատմամբ այնպիսի ոճիր գործեցին, որը հնարավոր չէր տեսնել նույնիսկ զարհուրելի երազներում: Այս դժվարին պահին մենք մեր կողքին տեսանք միջազգային հանրության, մեզ օգնող ձեռքը մեր անկեղծ բարեկամի հայ ժողովրդի «ձեռքը»:

Միջազգային տարբեր կազմակերպություններում եզդիների նկատմամբ ոճրագործությունը դատապարտեցին և եզդիներին սատար կանգնելու կոչով հանդես եկան ՀՀ նախագահը, կառավարության անդամները և մեր դիվանագետները: 2016թ. Ապրիլի 21-ին հայաստանաբնակ ինչու չէ նաև համայն աշխարհի եզդիների կյանքում պատմական նոր իրադարձություն էր: Աշխարհում առաջին անգամ ՀՀ մայրաքաղաքում մեր Հանրապետության ղեկավարության, Երևանի քաղաքապետարանի անմիջական աջակցությամբ, «Միդիա-Շանգալ» եզդիների ազգային միավորում ՀԿ խորհրդի նախաձեռնությամբ կառուցվեց Իրաքի Շանգալի եզդիների ցեղասպանության, ինչպես նաև մյուս ժողովուրդների անմեղ զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշարձան-կոթող: Ստեղծագործության հիմնական մոտիվը մոր կողմից երեխայի փրկությունն է: Երեխան մարմնավորում մեր ժողովրդի վաղվա օրը: Հուշարձան-կոթողի թիկունքի կողմից արեգակի ֆոնին վերադարձող կռունկների երամն է, որն ամրագրում է մեր ժողովրդի վերադարձն իր բնօրրան: Եվ աշխարհին կոչում, որ եզդիները Շանգալում ոչ անցվոր են, ոչ էլ եկվոր: Որ Շանգալը մեր բնօրրանն է եղել և կմնա մեր հավերժ օջախը:

Մենք շատ թանկ ենք վճարել մեր ազատության և անկախության համար ուրեմն պահենք ու պահպանենք մեր «աչքի լույսի պես»: Քանզի Հայաստանի Անկախությունը սրբազան ու անքննարկելի է: Հավատացած եմ Հայաստանը հզոր է և կայուն մեր ժողովուրդների անխախտ, անաղարտ բարեկամությամբ, որը դարձել է մեր պետության առաջընթացի առանցքներից մեկը: Դարերի ընթացքում և մինչև այսօր արձանագրվել են ժամանակային տարբեր փուլեր, հաջողված տարիներ, ձեռքբերումներ, դժբախտաբար, նաև անդառնալի կորուստներ: Հավատարիմ մնալով մեր երախտավորների պատգամին, եզդի ժողովուրդը հայության հետ կիսեց և Սպիտակի ահավոր աղետի ծանր հետևանքները, և անցումային շրջանի «մութ ու ցուրտ օրերը», ինչպես նաև Արցախի Ազգային Ազատագրական պայքարի հաղթական բերկրանքը:

Այս ամենի հանրագումարը մեզ պարտավորեցնում է ստեղծել բարկեցիկ, հզոր Հայաստան: Որը հզոր և մարտունակ բանակ ունեցող Հայաստանն է, արդար ու ազատ Հայաստանն է, աշխատանք և արժանապատիվ վաստակ ապահովող Հայաստանն է, տնտեսության համաչափ զարգացում ապահովող Հայաստանն է, սոցիալապես պաշտպանված և առողջ ընտանիք ունեցող Հայաստանն է, մեզ բոլորիս համար հավասար, ապրելու և արարելու իրավունքներ և ազատություններ ապահովող Հայաստանն է: Մեր անվտանգությունն ու տարածաշրջանի խաղաղությունն երաշխավորող Հայաստնն է: Դրանում համոզվելու համար բավական է նայել մեր անցյալին, տեսնել ներկան և մտածել ապագայի մասին: 2016թ. Ապրիլի 2-ին մեր Հայրենիքի Զինվորը կանխեց թշնամու նոր սադրանքը: Հակառակորդի առջև որպես ամուր վահան կանգնեց Ջանգիր Աղայի և Անդրանիկ Զորավարի զինակից եղբայրությունը:

Մենք մեր հակառակորդի սադրանքներին հակադրվեցինք մեր միասնությամբ, հոգու ուժով, մեր բանակի մարտունակությամբ: Իրականությունն այն ,որ Հայաստանը ժողովրդական երկիր է, մեզ հատուկ են ժողովուրդների հանդեպ հարգանքը: Իր քաղաքացիներին անկախ ազգություննից և դավանանքից հավասար իրավունքների ապահովումը: Մարդու իրավունքների պաշտպանությունը, խաղաղությունն ու մարդասիրությունը: Մենք գտնում ենք, որ թշնամանքն և ատելությունը հավերժ չեն, և շարունակում ենք առաջ գնալ, որակապես ձևավորելով նոր հասարակություն, համոզված լինելով, որ այն մեր հայաստանցիների զարգացման ճանապարհն է:

Մենք պաշտպան էլ ու պաշտպանում ենք այն հողը, որի վրա մենք ապրում և արարում ենք, որի վրա ծնվում են մեր երեխաները, որում իրենց «երկնային» հանգիստն են գտնում մեր ծնողները: Ապրիլին մենք միասին կանխեցինք տարածաշրջանի խաղաղությանը, վտանգող ադրբեջանական սադրանքները, փառք ու պատիվ մեր հայրենիքի Զինվորին, ովքեր թշնամու նախահարձակ, սադրանքները կանխեցին անգամ կյանքի գնով: Ցավոք մեր կյանքը դժվարություններով լի է եղել:

Պատմության ընթացքում մեր տարածաշրջանում հաճախակի առկա է եղել լարվածության և քաղաքական բարդ իրավիճակ: Սակայն անկախությունը, նոր դարաշրջան է բացել մեր ժողովրդի համար: Ուրախանանք մեր լավ ու կարևոր ձեռքբերումներով: Վստահաբար կարող եմ ասել, որ միասին, համատեղ ջանքերով մենք դեռ շատ ու շատ հաջողությունների կհասնենք, և կարժանանանք այս օրը մեզ համար նվաճած, հերոսների սխրանքին ու պատգամին: Մենք մեր միասնությամբ, համերաշխությամբ ենք հզոր և ուժեղ, իսկ ուժը և համերաշխությունը հավատացեք միայն հաղթանակ և առաջընթաց է ապահովում:

Շնորհավորում եմ բոլորիս մայիսյան հաղթանակների և Հանրապետության տոնի կապակցությամբ:

«Միդիա-Շանգալ» Եզդիների ազգային միավորում ՀԿ խորհրդի նախագահ Ամո Շարոյան