Սալորի օգտակար հատկությունների մասին

Սալորը դեռևս շատ վաղուց կիրառվել է որպես սնունդ եւ որպես բալասան՝ բազմաթիվ հիվանդություններ բուժելու համար։ Հայ բժշկապետ Ամիրդովլաթ Ամասիացին XV դարում իր «Անգիտաց անպետ» դեղամիջոցների միջնադարյան հանրագիտարանում գրում է սալորի (դամոն) բուժիչ հատկությունների մասին հետևյալը. «Լավագույնը խոշոր ու քաղցր սալորն է։ Նրա տերեւների եփուկի ջրով ողողում կատարելիս կանցնեն կոկորդի ու լեզվի ուռուցքները։

Մաշկի ցանի դեպքում կօգնի պտուղներն ուտելը։ Իսկ եթե ծառի խեժը սուրմայի նման քսեն աչքին, ապա կմաքրի աչքը եւ կվերացնի կոպերի կարծրացումը։ Եթե խմեն դամոնի հյութը կամ ամբողջությամբ ուտեն, ապա կհովացնի սրտի տապը։ Եթե խեժը թրջեն ու խմեն, կանցնի կրծքի քարացածությունը, չոր հազը, կոկորդի չորանալը։ Եթե դրա անխառն հյութը խմեն ուղտի փշի եւ շաքարի հետ, ապա կհանի լեղին, կհագեցնի ծարավը ու կդադարեցնի սրտխառնոցը։ Խեժը օգնում է միզատար ուղիների քարերի վերացմանը։ Իսկ եթե խեժը տրորեն քացախի մեջ ու քսեն մրմնջուկով ախտահարված մաշկին, կբուժի։ Օգնում է նաեւ դեղին մաղձով ուղեկցվող դողէրոցքի դեպքում։

Այն օգնում է նաեւ մարմնի ցանի դեպքում, դրա համար պետք է 15 հատ չորացրած սալոր ուտել»։ Այսօր արդեն ժողովրդական բժշկությունը երաշխավորում է սալորի տարբեր տեսակների օգտագործումը մի շարք հիվանդությունների բուժման համար։

Օրինակ՝ ամբողջական, կոմպլեքսային թերապիայի դեպքում հասած պտուղները արդյունավետ են ազդում հաճախակի, քրոնիկ փորկապության դեպքում, նպաստում են միզարձակման ուժեղացմանը` ազատվելով օրգանիզմի ավելորդ հեղուկներից։ Սալորի օգտագործումը լավ է անդրադառնում հոդերի բուժման դեպքում, քանի որ այն հարուստ է կալցիումով։ Մասնավորապես սալորով սնվել թույլատրվում է ախտորոշված հոդատապի (պոդագրա), հոդաբորբի (արթրիտ) դեպքում։ Թարմ սալորները իրենց սննդարարության տեսակետից ազնվամորուց եւ ծիրանից հետո զբաղեցնում են առաջատար տեղերից մեկը։

Թարմ սալոր հարուստ է շաքարով (կախված սալորի տեսակից՝ 6-14%) պարունակում է օրգանական թթուներ՝ խնձորաթթու, կիտրոնաթթու, թրթնջկաթթու։ Պտուղներում հայտնաբերվել են պեկտինային միացություններ, ֆլավոնոիդներ (ենթավիտամին A), վիտամիններ՝ E, C, P, B խմբի, կալիումի միացություններ, մակրո եւ միկրոտարրեր։ Կորիզի միջուկը պարունակում է մինչեւ 42% ճարպայուղեր։ Սալորը լավ ազդեցություն ունի լյարդի աշխատանքի վրա, հատկապես հեպատիտների դեպքում։ Նաեւ բարերար ազդեցություն է ունենում աթերոսկլերոզի, հիպերտոնիայի դեպքում։ Տերեւների եւ պտուղների մեջ հայտնաբերված են կումարիններ։ Այս նյութերը կանխում են արյունատար անոթներում թրոմբների առաջացումը, օգնում դրանց բուժմանն ու ապաքինմանը, նաեւ լայնացնում սրտասնույց անոթները։

Անկասկած, առողջությանը օգուտ է բերում չորացրած սալորը՝ շլորաչիրը, որն ունի միզամուղ, թուլացնող ազդեցություն եւ առողջարար ներգործություն լեղապարկի բորբոքման (խոլեցիստիտ), լյարդի, երիկամների, հիպերտոնիայի դեպքում։ Սպասված արդյունք ստանալու համար սալորը պետք է ճիշտ ձեւով պատրաստել. վրան լցնել եռջուր, բայց երբեք չեռացնել։ Առավոտյան լավ է անոթի ուտել մի քանի հատ սալոր (եթե հնարավորություն կա, կրկնել օրը մի քանի անգամ)։

• Հիպերտոնիայի եւ երիկամային հիվանդությունների դեպքում խմել սալորի կոմպոտ, առանց շաքարի։
• Գոտկատեղի ցավերի դեպքում 258 գրամ փոշիացրած սալորի կորիզների միջուկի վրա լցնել 200 մլ օղի, պահել 7 օր, քամել։ Ոգեթուրմով շփել ցավոտ մասերը։
• Փորկապության դեպքում առավոտյան անոթի ստամոքսին ուտել 10-12 հատ սալոր։ Ներգործում է արագ ձևով։

Դամբուլի արժեքը

Այս տեսակը հատկապես հարուստ է շաքարակազմ նյութերով, պեկտիններով եւ հատկապես բջջանյութով, որոնք ծայրաստիճան անհրաժեշտ են ոչ միայն աղիների, ենթաստամոքսային գեղձի, երիկամների նորմալ կենսագործունեությանը, այլեւ նպաստում են արյան մաքրմանն ու թունավոր նյութերի հեռացմանը։ Անհրաժեշտ է հիշել, որ դամբուլն իր բարձր կալորիականության շնորհիվ (6 անգամ բարձր է, քան մյուս տեսակները, 100 գրամ պտղի մեջ պարունակվում է 43 կկալ շաքար) հակացուցված է շաքարային դիաբետի դեպքում։

• Քրոնիկ փորկապության ժամանակ 100 գրամ հումքը 1 ժամ թրմել 0,5 լ եռջրի մեջ։ Բուժիչ այս միջոցն անհրաժեշտ է ընդունել դանդաղ կումերով սնունդ ընդունելուց առաջ, 150-ական մլ չափով եւ օրը 3 անգամ։ Բուժումը շարունակել մինչեւ ինքնազգացողության բարելավում։

Աշնանը կարելի է անցնել սալորի սննդակարգի, որը հրաշալի մաքրում է դեմքը, մաշկը եւ նիհարեցնում։ Սալորը լինում է ոչ միայն մուգ մանուշակագույն, այլեւ կարմիր, վառ դեղին։ Սննդակարգ պահպանելու համար կարելի է օգտագործել ցանկացած տեսակ, միայն անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել, որպեսզի պտուղները հասած լինեն։ Հակառակ դեպքում մարսողական համակարգը կստանա չափազանց մեծ ծանրաբեռնվածություն։ Բացի այդ, խակ պտուղների մեջ վիտամինների պարունակությունը քիչ է։

Իսկ ձմռանը կարելի է օգտագործել չորացրած պտուղները։ Նիհարելու համար օրվա ընթացքում կալորիականությունը 1200-1500 կկալ պետք է կազմի, ավելացրած՝ մինչեւ ետճաշիկ ընդամենը 200 գրամ թարմ սալոր կամ 200 մլ սալորի հյութ։ Այսպիսի սննդային ռեժիմին անհրաժեշտ է դիմանալ 10-15 օր։ Այդ ընթացքում, առանց վտանգելու առողջությունը, կանհետանան ավելորդ կիլոգրամները, եւ կփոխվի ինքնազգացողությունը։

Դիմակ ճարպոտ մաշկի համար

Հասած սալորներից հեռացնել կորիզները, պտղամիսը լավ տրորել, դարձնել շիլայատիպ (կեղեւը հեռացնել)։ Քսել դեմքին, պահել 20-25 րոպե, ապա հեռացնել անձեռոցիկով։ Դեմքը սկզբից լվանալ տաք, հետո` սառը ջրով։ Նրանք, ովքեր չոր մաշկ ունեն, պտղամսին կարող են փոքր-ինչ տաք բուսայուղ ավելացնել։

Սնունդը՝ դեղ

150 գրամ շաքարավազը լուծել 300 մլ կարմիր գինու մեջ եւ ավելացնել 5-7 ճաշի գդալ պորտվեյն։ Կաթսայի մեջ լցնել 10 հատ կորիզից մաքրած սալոր, 200 գրամ լվացած թարմ սեւ հաղարջ, դնել ջեռոցի մեջ (ջերմաստիճանը մինչեւ 150օ C տակ), 45 րոպե հետո օշարակից հանել սալորները եւ ջեռոցի կրակը ուժեղացնել, որպեսզի եռա։ Նորից սալորները նետել կաթսայի մեջ եւ վրան ավելացնել մանր կտրատած ֆնդուղ (պնդուկ)։

Սալորի հյութ

Ընտրել առողջ սալորները, պտղակոթերը հեռացնել, խաշել, որպեսզի հնարավոր լինի կորիզն անջատել։ Ապա վերցնել կրակից, թողնել հովանա, անցկացնել մաղով, հեռացնել կորիզները, կեղեւն ու կոշտ մասերը։ Ստացված զանգվածին ավելացնել շաքարաջուր (1 լիտրին՝ 350 գրամ շաքար), 5 րոպե եռացնել եւ լցնել նախապատրաստված տաք շշերի մեջ եւ փակել։ Սալորի հյութն օգտակար է թոքաբորբի, սրտի ռիթմի եւ աղեստամոքսային համակարգի խանգարումների դեպքում։