9 երկրների քաղհասարակության 20 և միջազգային բնապահպանական-իրավապաշտպան 7 կազմակերպություններ դիմել են ՎԶԵԲ-ին՝ հանքարդյունաբերության ոլորտում ներդրումները վերանայելու պահանջով

Քաղաքացիական հասարակության 20 կազմակերպություններ Ալբանիայից, Հայաստանից, Ադրբեջանից, Բոսնիա և Հերցեգովինայից, Վրաստանից, Մոնղոլիայից, Ուգանդայից, Ուկրաինայից և Ուզբեկստանից, ինչպես նաև 7 միջազգային բնապահպանական և իրավապաշտպան կազմակերպություններ կոչ են անում Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկին (ՎԶԵԲ) վերանայել իր մոտեցումները հանքարդյունաբերության ոլորտում ներդրումների նկատմամբ: Քաղհասարակության կոչին է միացել նաև «ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ-ն:

Իրենց առաջարկություններում քաղհասարակությունը հորդորել է Բանկին անել ավելին տեղի համայնքների շրջակա միջավայրն ու բարեկեցությունը պաշտպանելու համար և միջոցներ ձեռնարկել կարևոր հումքի պահանջարկը նվազեցնելու համար:

ՎԶԵԲ-ը ներկայում վերանայում է իր 2024-2028թթ. համար հանքարդյունաբերության ոլորտի ռազմավարությունը: Փաստաթղթի նախագծով առաջարկվում է ավելացնել ներդրումները հանքարդյունաբերության մեջ կարևորագույն հումքի՝ «կանաչ» և թվային անցման համար, ինչպես նաև խթանել երկրաբանական ուսումնասիրությունները:

Սեպտեմբերի 15-ին քաղաքացիական հասարակության կազմակերպություններն առաջարկություններ են ներկայացրել ՎԶԵԲ-ի հանքարդյունաբերության ռազմավարության վերաբերյալ՝ պահանջելով վերանայել այս ոլորտում ներդրումային մոտեցումը, մասնավորապես.

– Առաջնահերթություն տալ շրջանաձև տնտեսության մեջ ներդրումներին, այլ ոչ միայն՝ հանքարդյունաբերությանը

– Կենտրոնանալ նյութերի բնապահպանական հետքի ազդեցության նվազեցման և վերամշակման խթանման վրա

– Ապահովել, որ հանքարդյունաբերության ոլորտում ներդրումներ չկատարվեն այն երկրներում, որոնք չեն պահպանում բնապահպանական օրենքները

– Սահմանել հանքարդյունաբերության համար արգելված տարածքներն ու արգելված տեխնոլոգիաները.

– Երաշխավորել բնիկ ժողովուրդների նախնական իրազեկված համաձայնությունը և բոլոր շահագրգիռ համայնքների համաձայնությունը

– Շոշափելի օգուտներ տրամադրել տեղի համայնքներին այն երկրներում, որտեղ գործում է ՎԶԵԲ-ը:

Թեև ռազմավարության նախագծում ընդգծվում է հանքարդյունաբերական ընկերությունների և տեղական համայնքների միջև հարաբերությունների բարելավման կարևորությունը, նախագծի վերաբերյալ հանրային քննարկումներ են անցկացվել ամառային արձակուրդների ընթացքում: Շատ փոքր թվով ընտրված խմբեր շատ կարճ ժամանակով են հրավիրվել տեղական խորհրդակցություններին, ինչը լրջորեն սահմանափակում է հանրային կարծիքը:

Հանքարդյունաբերության ոլորտն ունի աղտոտվածության, մարդու իրավունքների ոտնահարման, համայնքի դիմադրության և ամբողջ աշխարհի ակտիվիստների դեմ հաշվեհարդարի ամոթալի պատմություն: Այն մնում է շրջակա միջավայրի պաշտպանների համար ամենավտանգավոր ոլորտը, որտեղ տարեկան հարձակումների գրեթե 30 տոկոսը տեղի է ունենում հանքարդյունաբերության ոլորտում: ՎԶԵԲ-ի կողմից ֆինանսավորված ծրագրերը շրջակա միջավայրի աղտոտվածության և հանրային քննարկումների բացակայության պատճառով Հայաստանում (Ամուլսար) և Բոսնիա և Հերցեգովինայում (Adriatic Metals) ՎԶԵԲ-ի Ծրագրերի հաշվետվողականության անկախ մեխանիզմին (IPAM) տուժած համայնքների կողմից բողոքներ ներկայացնելու պատճառ են դարձել։

Նինա Լեսիխինա՝ Bankwatch-ի քաղաքականության պատասխանատու. «Բիզնեսը, ինչպես միշտ, այլևս տարբերակ չէ: Բացառապես բնապահպանական և սոցիալական երաշխիքների վրա հենվելը բավարար չէ՝ հաշվի առնելով դրանց բացերը և ոչ համարժեք իրականացումը: ՎԶԵԲ-ը պետք է հաշվի առնի յուրաքանչյուր երկրի կարողությունները՝ կայուն կերպով իրականացնելու հանքարդյունաբերական ծրագրերը և ինչպես նվազեցնել առաջին հերթին կարևոր հումքի պահանջարկը: Կանաչ անցման հրամայականը չպետք է օգտագործվի որպես ջանքերը նվազեցնելու պատրվակ, այլ որպես շարժառիթ՝ ավելին անելու՝ ապահովելու համար, որ անցումը իսկապես կանաչ և արդար լինի»:

Մոնղոլիայի Oyu Tolgoi Watch-ի նախագահ Սուխգերել Դուգերսուրեն. «Եթե ՎԶԵԲ-ը և զարգացման այլ բանկերը մեծացնեն հանքարդյունաբերության ֆինանսավորումը, կորպորացիաները կփորձեն ապահովել կարևոր և/կամ անցումային օգտակար հանածոներ: Սա հետագա բացասական ազդեցություն կունենա կլիմայի փոփոխության վրա՝ աղտոտելով շրջակա միջավայրը, սպառելով ջրային ռեսուրսները և խորացնելով անապատացման գործընթացները: Մոնղոլիայի տնտեսությունը կախված է մեկ հատվածից՝ օգտակար հանածոների արդյունահանումից, որը սերտորեն կապված է չինական շուկայի հետ: Հանքարդյունաբերության ցանկացած ապագա ռազմավարություն պետք է առաջնորդվի սկզբունքներով, որոնք հավասարակշռում են տնտեսական, աշխարհաքաղաքական և այլ ռիսկերը»։

Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի Բիզնեսի, մարդու իրավունքների և շրջակա միջավայրի գրասենյակի ղեկավարի տեղակալ Գաել Դյուզեպուլքր. «Հանքարդյունաբերության նախագծերը մարդու իրավունքների և շրջակա միջավայրի համար ամենավնասակարներից են: Հանքարդյունաբերության ցանկացած ռազմավարություն պետք է նպաստի իսկապես արդար անցմանը: Այս ծրագրերը ոչ միայն պահանջում են պատշաճ ջանասիրություն, այլև հիմնվում են ազդակիր համայնքների բովանդակալից մասնակցության և համաձայնության վրա: Մարդու իրավունքների և շրջակա միջավայրի պաշտպանների պաշտպանությունը նույնքան կարևոր է»:

Կոչին միացել են՝

«Հայկական բնապահպանական ճակատ» նախաձեռնություն

«Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ

«Կանաչ այլընտրանք» ասոցիացիա, Վրաստան

«Բիզնեսի և մարդու իրավունքների հարցերով ռեսուրս կենտրոն»

«Էկոակցիա» բնապահպանական նախաձեռնությունների կենտրոն, Ուկրաինա

Մարդու իրավունքների և զարգացման կենտրոն, Մոնղոլիա

CEE Bankwatch Network

Counter Balance

ECHO

«ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ, Հայաստան

Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիա