«Թուրքիան Հալեպի Իսլամական ձեռագրատնից դուրս է բերել օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանի արխիվային ձեռագրերը». Ժիրայր Ռեիսյան
Սիրիայում պատերազմի տարիներին Թուրքիան հանցագործ ճանապարհով մի շարք խնդիրներ լուծեց: «Արմենպրես»-ի մամուլի սրահում հրավիրված ասուլիսում Սիրիայի խորհրդարանի պատգամավոր Ժիրայր Ռեիսյանը ներկայացրեց մի քանի դեպքեր, որոնց տեղի ունենալը պատահականություն չի համարում:
«Հալեպը տարածաշրջանում արդյունաբերական խոշոր քաղաք էր դիտարկվում: Երբ հարձակում եղավ, այդ շրջակայքը գրավվեց, Թուրքիայի թելադրանքով առաջին հերթին բեռնատարներ եկան ու ֆաբրիկաների սարքավորումները Թուրքիա տարվեցին: Ի զուր չէր, որ Սիրիայի իշխանությունները Թուրքիան կոչեցին Սիրիայի արդյունաբերության ավազակ»,- ասաց Ժիրայր Ռեիսյանը: Նրա խոսքով, հսկայական կողոպուտ է եղել, սակայն հավատացած է, որ շուտով այդ սարքերի ու գործիքների փոխարեն նորերն են բերվելու:
Թուրքական իշխանությունների պատվերով նաև մշակութային արժեքներ ոչնչացվեցին ու թալանվեցին: Հալեպում գործում էր Իսլամական ձեռագրատուն, որտեղ պահվում էր օսմանյան շրջանի ձեռագրերի հսկայական արխիվ: Թուրքիան միշտ ցանկացել էր իմանալ, թե ինչ կար ներսում: Պատերազմի տարիներին Թուրքիայի գործակալների միջոցով զինյալները եկան, այդ շենքը գրավեցին, առանց որևէ մեկ թերթ վնասելու ամբողջը դրեցին ճամպրուկների մեջ և տարան Թուրքիա:
Ժիրայր Ռեիսյանը պատահական չի համարում պատմամշակութային կենտրոնների ուղղակի պայթեցումները:
«Հալեպում էր գտնվում Միջին Արևելքի ամենահետաքրքիր վայրերից մեկը` Փակ շուկան: Ամեն տարի բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ հազարավոր կիլոմետրեր կտրում գալիս էին այն տեսնելու: Այդ կառույցի մրցակիցը Ստամբուլի շուկան էր: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ընդունեց Հալեպինը, որն ավելի մեծ արժեք էր ներկայցանում: Այսօր այդ շուկան հարձակման առաջին թիրախը դարձավ, այն ամբողջությամբ հրկիզված, քանդված է: Արդյո՞ք սա պատահականություն է, իհարկե, ոչ»,- հավելեց պատգամավորը:
Մեկ այլ իրողություն էլ` կապված հայկական թաղամասի հետ: Ժիրայր Ռեիսյանի խոսքով, դեպի հայկական Նոր գյուղի շրջանը հրթիռներ, արկեր էին արձակվում:
«Արդյոք պատահականությո՞ւն էր այն, որ նետվում էին մետաղե կտորներ, որոնց վրա գրված էին «Էնվեր Փաշա», «Թալեաթ Փաշա»: Ես կարծում եմ, որ այս իրողությունը մեկնաբանելու կարիք չունի»,-ասաց նա:
Ժիրայր Ռեիսյանը նաև նշեց, որ Թուրքիայի կառավարության ղեկավարության կողմից նամակ է ուղարկվել Սիրիայի հետ սահմանակից նահանգների ղեկավարներին, որ տարածք պատրաստեն փախստականների վրաններ տեղադրելու համար: Այդ նամակն ուղարկվել է պատերազմից վեց ամիս առաջ, երբ Սիրիայում դեռ որևէ իրադարձություն չկար:
