ԱՄՆ սենատորը պատմել է Փաշինյանի և Ալիևի հետ հանդիպման ու Վաշինգտոնյան գագաթնաժողովին նախորդած բանակցությունների մասին
ԱՄՆ հանրապետական սենատոր, նախագահ Դոնալդ Թրամփի մտերիմ դաշնակից Սթիվ Դեյնսը ելույթ է ունեցել Վաշինգտոնի Հադսոնի ինստիտուտում՝ նկարագրելով օգոստոսի 8-ին Սպիտակ տանը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գագաթնաժողովի նախապատրաստական աշխատանքները։ Սենատորի խոսքով՝ լրատվամիջոցները ցնցված են եղել՝ իմանալով, որ կողմերը Վաշինգտոնում կստորագրեն խաղաղության համաձայնագիր ԱՄՆ-ի միջնորդությամբ, քանի որ ոչ ոք դա չէր սպասում։
Դեյնսը, որն առաջատար դեր է խաղացել Թրամփի վարչակազմի Կենտրոնական Ասիայի և Հարավային Կովկասի նկատմամբ քաղաքականության ձևավորման գործում, նկարագրել է խաղաղության գագաթնաժողովին նախորդած գաղտնի բանակցությունները, գրում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները։
Սենատորը հիշեցրել է, որ հակամարտությունը շարունակվում է 1980-ականների վերջից: Նրա խոսքով՝ Խորհրդային Միությունը, իսկ ավելի ուշ՝ Ռուսաստանը, հանդես են եկել որպես տարածաշրջանային միջնորդ և «միտումնավոր ձգձգել հակամարտությունը՝ տարածաշրջանում իրենց վերահսկողությունն ու ազդեցությունը պահպանելու համար», այդպիսով ապահովելով, որ երկու երկրներն էլ չկարողանան հասնել իրենց նպատակներին։
«Բուշ ավագից ի վեր ԱՄՆ յուրաքանչյուր նախագահ իր սեփական խաղաղության նախաձեռնություններով է հանդես եկել՝ փորձելով գտնել խնդրի լուծում, բայց բոլորը ձախողվել են: Ոմանք չեն կարողացել բավարար ռեսուրսներ հատկացնել կամ բանակցություններն առաջնահերթ դարձնել, մինչդեռ մյուսները պարզապես չեն կարողացել համաձայնության գալ կողմերի միջև»,- նշել է սենատորը:
Դեյնսի խոսքով՝ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմն իր առաջ խնդիր է դրել Հարավային Կովկասում խաղաղության հասնել, և տարեսկզբից ի վեր ԱՄՆ նախագահի թիմի անդամները սկսել են աշխատել հակամարտող կողմերի հետ:
Սենատորի խոսքով՝ Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի ներխուժումը շեղել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի ուշադրությունը և ռուսական ռեսուրսները տեղափոխել է Արևմուտք՝ այդպիսով բացելով դուռը Հարավային Կովկասում ամերիկյան ավելի մեծ ներգրավվածության և ազդեցության համար: Նրա խոսքով՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը «թոթափել են ռուսական հարկադրանքի լուծը» և դիմել «անկախ ապագայի՝ Միացյալ Նահանգների հետ գործընկերությամբ»։
Սթիվ Ուիթկոֆի թիմն անմիջապես ժամանել է և սկսել լուծել գործարքի ամենաբարդ հարցերը, հավելել է սենատորը։
«Նախորդ բանակցությունները նպատակ ունեին մեկուսացնել առանձին հարցեր, ինչը հանգեցրել է աներևակայելի բարդ դիվանագիտական ցանցի ստեղծման և տարածաշրջանի բարդության նվազեցման: Այս վարչակազմը [նախագահ Թրամփի] բանակցություններին մոտեցել է համալիր կերպով՝ ընդունելով, որ բոլոր հարցերը փոխկապակցված են, և որ դրանց լուծումները փոխադարձաբար լրացնում են, այլ ոչ թե բացառում: Ամերիկացի բանակցողներն առաջարկել են «Թրամփի միջազգային խաղաղության և բարգավաճման երթուղու» (TRIPP) նորարարական հայեցակարգը, որը կկապի Ադրբեջանը Նախիջևանի էքսկլավի հետ՝ միաժամանակ ստեղծելով նոր առևտրային երթուղի, որից կշահեն Հայաստանը, Ադրբեջանը և տարածաշրջանի մյուս պետությունները»,- ասել է Դեյնսը:
Սենատորը նշել է, որ այս երկու հարցերի միջև կապը երկար ժամանակ եղել է խաղաղության բանակցությունների ամենադժվար ասպեկտը, և հակամարտության խաղաղ կարգավորման վերաբերյալ համաձայնագիրը ներկայացնում է երկու կողմերի համար ընդունելի լուծում գտնելու բոլորովին նոր միջոց։
«Ես այցելեցի տարածաշրջան այս տարվա մայիսին՝ Թրամփի վարչակազմի միջնորդությամբ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցությունների գագաթնակետին։ Այդ ժամանակ խաղաղությունը, անշուշտ, երաշխավորված չէր, և բանակցությունները դեռևս փխրուն էին։ Տասնամյակներ տևած հակամարտությունը խաթարել էր երկու երկրների միջև վստահությունը, և չնայած բանակցությունները առաջընթաց էին գրանցում, դրանք դեռևս լիովին չէին ավարտվել։ Տարածաշրջանում ես հանդիպեցի նախագահ Ալիևի և վարչապետ Փաշինյանի հետ»,- ասել է նա։
Ըստ Դեյնսի՝ ճանապարհորդել է իր թիմի անդամների, դեսպանատան աշխատակիցների և որոշ վարչական աշխատակիցների հետ։ «Մեր հանդիպումները հնարավորություն տվեցին թարմ հայացք նետել բանակցություններին, որը երկու առաջնորդներն էլ ակնհայտորեն ցանկանում էին լսել։ Երկուսն էլ անկեղծորեն ցանկանում էին մեկընդմիշտ լուծել այս հակամարտությունը, երկուսն էլ տեսնում էին ապագայի ընձեռած հնարավորությունները և հասկանում, որ նախքան դրանք օգտագործելը՝ բռնությանը պետք է վերջ դրվեր։
Մեզ հաջողվեց քննարկել այս դժվար խնդիրների գործնական լուծումները, որոնք տասնամյակներ շարունակ խոչընդոտել էին խաղաղության բանակցությունները։ Այս գործընթացի ընթացքում և՛ վարչապետ Փաշինյանը, և՛ նախագահ Ալիևը ցուցաբերեցին հսկայական քաջություն և դիմացկունություն՝ վտանգելով իրենց հեղինակությունն ու ժառանգությունը՝ խաղաղության հասնելու համար։ Նրանց քաջությունը, զուգորդված նախագահ Թրամփի և նրա թիմի ստեղծագործական դիվանագիտության և խնդիրներ լուծելու հմտությունների հետ, մեզ հասցրել է այնտեղ, որտեղ մենք այսօր ենք»,- հայտարարել է ամերիկացի սենատորը։
Նա, միաժամանակ, ընդգծել է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների միջև ձեռք բերված համաձայնությունները դեռևս վերջնական խաղաղություն չեն նշանակում, այլ ապագայի ճանապարհային քարտեզ են։
«Դրանում ներկայացվում են խաղաղության սկզբունքները, երկու կողմերի կողմից ստանձնած պարտավորությունները և Միացյալ Նահանգների դերը՝ որպես համաձայնագրի երաշխավորի։ Այժմ, երբ համաձայնագիրը ստորագրվել է, Միացյալ Նահանգները կարող է սկսել աշխատել գործընկերների հետ այն իրականացնելու համար։ Զարմանալի չէ, որ Թրամփի վարչակազմն արագ է գործում. այն արդեն 145 միլիոն դոլար է հատկացրել Հայաստանի զարգացմանը, անհրաժեշտության դեպքում, լրացուցիչ միջոցներ կտրամադրվեն։ Միացյալ Նահանգներն իրական, կոնկրետ ռեսուրսներ է ներդնում տարածաշրջանային խաղաղության մեջ, որն օգուտ կբերի մեր բոլոր երկրներին»,- նշել է նա։
Ըստ նրա՝ Հայաստանի «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը, որը նպատակ ունի խոշոր ենթակառուցվածքային ներդրումների՝ Կովկասը, Մերձավոր Արևելքը և Կենտրոնական Ասիան արևմտյան շուկաների հետ ավելի լավ կապելու համար, ևս խոստումնալից է։ Դեյնսը նշել է, որ Կենտրոնական Ասիայի էներգետիկ, հանքային և գյուղատնտեսական ռեսուրսները կարող են օգնել ամրապնդել Արևմուտքի փխրուն մատակարարման շղթաները, աջակցել այն երկրներին, որոնց միջոցով դրանք տեղափոխվում են, և ապահովել կայուն եկամուտ ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի համար:
Սենատորը կարծում է, որ տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակը նոր հնարավորություններ է բացում 20 տարի առաջ առաջարկված Տրանսկասպյան գազատարի նախագծի իրականացման համար: «Խնդրիների նորարարական լուծման շնորհիվ, խաղաղությանը համարձակ նվիրվածության և անսասան վճռականության միջոցով Հայաստանը, Ադրբեջանը և Միացյալ Նահանգները միասին շարժվում են դեպի նոր՝ ավելի բարգավաճ և ավելի անվտանգ ապագա։
Տասնամյակներ առաջ Ջիմի Քարթերի ազգային անվտանգության խորհրդական Զբիգնև Բժեզինսկին երազում էր օգտագործել Կասպից ծովի ավազանի հարստությունները, և այս գործարքը մեզ մեկ քայլով ավելի է մոտեցնում այդ նպատակին։
Անհրաժեշտ էր միայն վճռական նախագահ և տաղանդավոր դիվանագետների թիմ։ Անցել են անվերջ բանակցությունների և դատարկ խոստումների օրերը. ամերիկյան դիվանագիտությունը վերադարձել է նախագահ Թրամփի և պետքարտուղար Ռուբիոյի ղեկավարությամբ։ Ես անհամբեր սպասում եմ այս խաղաղության համաձայնագիրը վերջնականապես կնքելու և այս պայծառ ապագան իրականություն դարձնելու ուղղությամբ աշխատանքը շարունակելուն»,- հայտարարել է ամերիկացի սենատորը։
