Եզակի պատմություններ՝ հայ-ամերիկյան հարաբերությունների մասին
Քարնեգի հաստատության եւ ԱՄՆ-ում Հայաստանի դեսպանության կողմից Վաշինգտոնում եզակի համաժողով էր կազմակերպվել, որին ներկա էին մարդիկ, ովքեր վերջին տասնամյակներում կերտել են հայ-ամերիկյան հարաբերությունները: Այս մասին հաղորդում է «Ամերիկայի ձայնը»:
Հայ-ամերիկյան հարաբերություններն ունեն դարավոր պատմություն՝ պատմություն, որն առնվազն մի քանի անգամ ավելի է քան Հայաստանի եւ ԱՄՆ-ի դիվանագիտական հարաբերությունների քարորդ դարի պատմությունը, հայտարարել է ԱՄՆ-ում Հայաստանի դեսպան Գրիգոր Հովհաննիսյանը, խոսելով Վաշինգտոնում՝ Քարնեգի հաստատությունում կազմակերպված «ԱՄՆ-Հայաստան՝ 25 տարի միասին» համաժողովին: Դեսպանի խոսքով, հայերի համար Միացյալ Նահանգների կերպարը կերտվել է Վիլսոնյան Ամերիկայի հիշատակի հիման վրա.
«Ամերիկան միշտ մեր կողքին է՝ հենց այդպես ենք մենք տեսնում Միացյալ Նահանգները, հենց այդպիսին է տեսնում Ամերիկայի դերը Հայաստանի հետ հարաբերություններում հայ Սփյուռքը»:
Ի պատասխան, Միացյալ Նահանգները հպարտ է ունենալ Հայաստանի նման գործընկեր եւ պատրաստ է մնալ Հայաստանի կողքին, նշում է ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի օգնականի տեղակալ Բրիջիթ Բրինքը.
«Մենք շարունակելու ենք ամեն կերպ աջակցել Հայաստանի կողմից ընտրված ժողովրդավարության ուղին, մենք հարգում ենք սեփական ապագան ընտրելու Հայաստանի իրավունքը եւ աջակցում ենք Եվրամիության հետ կապերի ամրապնդման ջանքերը»:
Պետքարտուղարության ներկայացուցիչը հիշեցնում է՝ վերջին տասնամյակում առաջին անգամ Հայաստանում ստեղծվել է եզակի իրավիճակ, երբ ընդդիմությունն ու հասարակությունը հիմնականում ճանաչել են խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները: Այժմ կարեւոր է օգտագործել ստեղծված հնարավորությունը ժողովրդավարության զարգացման եւ կոռուպցիայի դեմ լուրջ պայքարի համար: Հենց այդ քայլերը հնարավոր կդարձնեն հայ-ամերիկյան հարաբերությունները նոր մակարդակի բարձրացնել եւ ամերիկյան օգնության տրամադրման փոխարեն Հայաստան բերել ամերիկյան ներդրումներ, հետեւաբար՝ հարյուրավոր աշխատատեղեր.
«ԱՄՆ-ի մասնավոր հատվածի ներդրումները Հայաստանի տնտեսության մեջ զգալիորեն աճել են՝ վերջին երկու տարիներին հասնելով կես միլիարդ դոլարի»:
Քարնեգիում կազմակերպված միջոցառումը եզակի էր իր բնույթով. Այստեղ էին հավաքվել նախկին եւ ներկա ԱՄՆ-ի եւ Հայաստանի դեսպաններ: Դիվանագետներ, որոնք հասցրել են հայ-ամերիկյան հարաբերությունները ներկա բարձր մակարդակի:
1995-98 թվականներին Հայաստանում ԱՄՆ-ի դեսպան Փիթեր Թոմսենը հիշում է, որ այն տարիներին տնտեսական համագործակցությունը սահմանափակվում էր ծանր վիճակում գտնվող Հայաստանին ամերիկյան օգնության տրամադրմամբ.
«Այսօր, նայելով զարգացող Երեւանին, երիտասարդ սերնդի համար բարդ է պատկերացնել, որ 1990-ականներին Հայաստանի տնտեսությունը բացարձակ անկման մեջ էր, ծանրագույն հումանիտար ճգնաժամ էր, որի վերջը չէր երեւում»:
2000-ականների սկզբին ԱՄՆ-ի դեսպանի պաշտոնը զբաղեցնող Ջոն Օրդուեյը պատմեց, թե ինչպես է ծնվել առասպելը, թե Երեւանում ԱՄՆ-ի դեսպանատունն աշխարհում խոշորագույն է. ասուլիսի ընթացքում դեսպանն ասել էր, որ դա ԱՄՆ-ի կողմից գնված խոշորագույն հողատարածքն է.
«Ցավոք, երիտասարդ մի լրագրող, որն աշխատում էր լրատվական գործակալությունում, խոշորագույն հողատարածքի փոխարեն որոշեց հաղորդել աշխարհում ԱՄՆ-ի խոշորագույն դեսպանատան մասին»:
Իսկ Ջոն Էվանսը պատմեց, թե ինչպես էր Հայաստան ժամանելուց հետո զրուցել Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպան Դրյուկովի հետ.
«Մենք համաձայնեցինք, որ ռուսական եւ ամերիկյան շահերը Հայաստանում միմյանց չեն հակասում եւ որ մենք երկուսս էլ Հայաստանում ցանկանում ենք տեսնել անվտանգություն եւ բարգավաճում երկրի եւ ժողովրդի համար եւ ժողովրդավարական հաստատությունների զարգացում»:
Ի դեպ, ամերիկյան նախկին երեք դեսպաններ էլ հայտնեցին, որ Հայաստանում ռուսական ռազմաբազայի առկայությունը նրանց որեւէ կերպ չի խանգարել խորացնել հարաբերությունները Հայաստանի հետ:
«Հայաստանը ստիպված է մանեւրել, միանշանակ, Եվրասիական տնտեսական միությանը միանալը հեշտ որոշում չէր, սակայն, հնարավոր է ստեղծված պայմաններում դա միակ որոշումն էր եւ որպես ամերիկացիներ մենք պետք է հասկանանք դա եւ հարգենք Հայաստանի՝ նման որոշումներ կայացնելու իրավունքը», – նշել է Ջոն Օրդուեյը:
Ընդհանրապես, անվտանգության հարցերում սերտ համագործակցություն ծավալելով Ռուսաստանի հետ, Հայաստանը միեւնույն ժամանակ բաց է ԱՄՆ-ի հետ գործընկերության հետագա խորացման համար, նշում է դեսպան Հովհաննիսյանը.
«Հաշվի առնելով անհամաչափությունը Միացյալ Նահանգների եւ Հայաստանի միջեւ, մեր երկխոսության եւ նախագծերի բովանդակությունն իրոք տպավորիչ է՝ կրթություն, գյուղատնտեսություն, անվտանգություն, խաղաղապահ գործունեություն, ժողովրդավարություն, քաղաքացիական հասարակություն, էներգետիկ ոլորտ»:
