«Մեզ պետք է ինտելեկտուալ բանակ: Մենք չենք կարող մեր հույսը կապել միայն մարդկանց քանակի հետ, այլապես մեր հակառակորդը քանակի տեսակետից միշտ կունենա առավելություն». Ռուբեն Բաբայան

Թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի պրոֆեսոր, Հովհ. Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն Ռուբեն Բաբայանի հետ 168.am-ը զրուցել է վերջին օրերին հանրապետությունում մեծ աղմուկ բարձրացրած, ինչպես նաև՝ ուսանողական շրջանակներում բողոքի ալիք բարձրացրած՝ կառավարության հեղինակած «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքի նախագծի մասին, որով առաջարկվում է էապես սահմանափակել ուսումնառության նպատակով տարկետման իրավունքը:

Մեզ հետ զրույցում Ռ. Բաբայանը նշում է՝ խորապես ծանոթ չէ թեմայի մանրամասներին և կարող է կարծիքներ հայտնել միայն դրա զարգացումների հետևություններով: Այնուամենայնիվ, նա վստահ է.

– Կարծեմ՝ սա շատ լուրջ հարց է, որպեսզի պարզապես այո-ի և ոչ-ի տարբերակներից դուրս գանք դեպի ավելի լայն շրջանակներ: Այն, ինչ տեղի ունեցավ քառօրյա պատերազմի օրերին, մեզ համար շատ կարևոր խնդիրներ բացահայտեց: Հայոց բանակը, որ մինչ այսօր կառուցվում է սովետական բանակի սկզբունքով, գաղափարախոսությամբ և արժեքային համակարգով, չի կարող դիմադրել նույն սկզբունքով կառուցված թշնամու բանակին, որը կանգ չի առնում մարդկային զոհերի առջև, որովհետև այդ բանակի սկզբունքը երբեք հաշվի չի առել մարդուն՝ որպես այդպիսին, և հասել է իր խնդիրների լուծմանը՝ մարդկային կյանքերի հաշվին: Ես կարծում եմ՝ առաջին հերթին՝ պետք է շատ մեծ փոփոխության ենթարկվի մեր բանակաշինության ողջ գաղափարախոսությունը:

Այս օրենքի նախագիծը, եթե այն ընկալվեր այդ կոնցեպտի մեջ, կարծում եմ՝ շատ ավելի հասանելի կլիներ շատ-շատերի համար ու չէր ընկալվի այսքան պարզունակ՝ բոլորին բանակ տանել- չտանելու մակարդակով: Կարծում եմ՝ սխալը գալիս էր նախարարի այն հայտարարությունից, թե մենք ուզում ենք հաստատել սոցիալական արդարություն՝ բանակը բոլորի համար է:

Սոցիալական արդարություն հաստատելու համար կան այլ մեխանիզմներ, և, վերջիվերջո, մենք միամիտ մարդիկ չենք և հասկանում ենք, որ, եթե մեր բանակում սկզբունքորեն որևէ բան չփոխվի, նրանք, ովքեր խուսափում են՝ տարկետում ստանալով, հիմա էլ կխուսափեն մեկ այլ ճանապարհով՝ առողջապահական և այլն, կոռուպցիոն ռիսկերը տեղափոխելով այդ համակարգ:

Ես չգիտեմ՝ սա հանրայնացնելու հա՞րց է, թե՞ ոչ, բայց եթե մարդկանց հասանելի կերպով ներկայացվեր, թե մենք ինչ սկզբունքների վրա կառուցվող բանակ ենք ուզում ունենալ, հարցն այլ ընկալում կունենար: Կարծում եմ, որ մեզ պետք է ինտելեկտուալ բանակ: Մենք չենք կարող հույսը կապել միայն մարդկանց քանակի հետ, որովհետև այս պարագայում, եթե մենք հույսը դնում ենք միայն քանակի վրա միշտ պարտված դուրս կգանք՝ զուտ այն պատճառով, որ մեր հակառակորդը քանակի տեսակետից միշտ կունենա առավելություն:

Ինչ վերաբերում է տարկետման իրավունքի վերանայման հարցին՝ այստեղ ևս կուզենայի որոշ տարբերակումներ մտցնել. նախ՝ դա չի կարող այդքան միանշանակ լինել, որովհետև կան մասնագիտություններ, որոնց որակների վրա այս նախագիծը, իհարկե, բացասաբար կազդի:

Այդ մասնագիտությունները, առաջին հերթին, կապված են արվեստի և մշակույթի հետ՝ դաշնակահար, ջութակահար և այլն՝ նկատի ունեմ կատարողական որակներ ապահովող մասնագիտությունները: Ես դասավանդում եմ Թատերական ինստիտուտում և համոզված եմ, որ, օրինակ, ռեժիսուրա մասնագիտության համար անպայման անհրաժեշտ է ունենալ որոշակի կյանքի փորձ, միգուցե՝ նաև հենց բանակ անցած մարդիկ, որովհետև սա մի քիչ ավելի հասուն մարդկանց մասնագիտություն է:

Եթե մեր բանակը կարողանար ունենալ և ներկայացնել հստակ սահմանված մոդել, որ սա լինելու է ինտելեկտուալ բանակ, որտեղ դու կկարողանաս զինվորական ծառայություն իրականացնելու հետ մեկտեղ՝ չկտրվել քո մասնագիտությունից, շատ կարևոր կլիներ: Դրա համար եմ ասում, որ այս օրենքը պետք էր ավելի համակարգված ներկայացնել հանրությանը:

Այնուհանդերձ, կարծում եմ՝ եթե ապրիլյան պատերազմի հետևանքները լուրջ քննարկման առարկա են դարձել, ապա բոլոր նրանք, ովքեր իսկապես մտածում են մեր երկրի պաշտպանության մասին, պետք է միանգամից հասկանային, որ մեր բանակը շատ լուրջ բարեփոխումների կարիք ունի, և, ընդ որում, սա վերաբերում է բանակի բոլոր օղակներին, սկսած գեներալիտետից՝ մինչև շարքայիններ՝ գոյություն ունեցող կիսաքրեական հարաբերությունները:

Երբ բանակում ավելի շատ քննարկվում է ինտելեկտը, ապա արժեքային համակարգը փոխվում է: Այսպիսի օրինակներ աշխարհում շատ կան, և այնպես չէ, որ ես հիմա ինչ-որ ռոմանտիկ բաներ եմ առաջարկում:

Բանակ մեկնող երիտասարդը չպետք է գիտակցի, որ ինքը ստիպված է անջատվել պետությունից և այնտեղ կատարվող պրոցեսներից: Բանակը պետք է դիտարկել ոչ թե սովորական կյանքից կտրված երկու տարի, այլ դրա տրամաբանական շարունակությունը, այդ թվում՝ նաև չկտրվելով իր մասնագիտական առօրյա կյանքից՝ ծառայել բանակում: Սա պետք է դառնա իր կյանքի շատ կարևոր և, միգուցե՝ ամենաանհրաժեշտ փուլը:

Բանակն իսկապես շատ բան է սովորեցնում: Ես սեփական փորձով պետք է ասեմ, որ մարդկանց կառավարել սովորել եմ բանակում ծառայելու տարիներին, երբ քո շուրջ որոշակի քանակի և խմբի մարդիկ կան, որոնց դու չես ընտրել, ովքեր նաև շատ տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներ են (ես ծառայել եմ սովետական բանակում), և դու պետք է կարողանաս այդ բոլորին միավորել հարցերի ծուրջ՝ կարևորագույն խնդիր լուծելու համար: Այստեղ դու կարող ես այդ խնդիրները լավագույնս լուծել միայն այն ժամանակ, երբ ունես ինտելեկտի և գիտելիքների որոշակի պաշար:

Անդրադառնալով օրինագծի դեմ պայքարի դուրս եկած երիտասարդներին՝ Ռուբեն Բաբայանը նշեց.

– Անդրադառնալով դասադուլների խնդրին՝ կարծիքս այստեղ միանշանակ է՝ եթե իրական կրթական պրոցես է գնում, ապա սա շատ վտանգավոր երևույթ է, որովհետև այն, ինչ բաց է թողնվում իրական կրթական պրոցեսի ընթացքում, հնարավոր չէ վերականգնել:

Եթե հարցին նայենք քաղաքացիական դիրքորոշման տեսանկյունից, ապա ես շատ կուզենայի, որ մեր ուսանողներն այսպիսի ակտիվություն ցուցաբերեին նաև այլ հարցերում: Ես չեմ կարծում, որ երիտասարդներին հուզող հարցերը սահմանափակվում են միայն տարկետման լինել-չլինելու խնդրով:

Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ, եթե բոլորին տրվի տարկետման հնարավորություն, ապա երիտասարդությունը խնդիրներ չի ունենա: Բա այս երկրի առջև ծառացած բոլոր խնդիրները երիտասարդությանը չե՞ն վերաբերում: Դրանք, առաջին հերթին՝ հենց իրենց են վերաբերում, որովհետև եթե շատ կոպիտ խոսեմ՝ իմ սերունդն արդեն «փտած» սերունդ է, որը դա ապացուցեց ամեն կերպ:

Համալսարանները և բուհերը զարգացել են միայն այն ժամանակ, երբ ունեցել են ազատամտության կղզյակներ: Վատ օրինակ պիտի բերեմ, բայց այս ամենը տպավորություն է թողնում ընտրություններին ընդառաջ 10.000 դրամներ վերցնելուն:

Այն ամենը, ինչ այսօր կատարվում է մեր շուրջ, քո վաղվա կյանքի համար հետք չի՞ թողնելու: Դու այսօր ստանում ես այս գիտելիքները, և, եթե հանկարծ վաղը պարզվի, որ այս երկրում այդ գիտելիքները պետք չեն, սա քեզ չի՞ հուզում, իսկ դրանք կարող են պետք չլինել, որովհետև մեզ մոտ այս համակարգն է գործում, այլ ոչ թե՝ տարկետում կա՞, թե՞ չկա:

Օրենքի ուժ կստանա՞ արդյոք այս նախագիծը, թե՞ ոչ՝ ինձ, ճիշտն ասած, հիմա ավելի շատ հետաքրքրում է՝ կիրականանա՞ն, և արդյոք կա՞այդ ցանկությունը՝ կտրուկ փոխել մեր բանակի որակը: Եթե սա լինի, այդ ժամանակ մնացյալ բոլոր հարցերն իրենց տեղերում կլինեն:

Եթե գլոբալ կոնցեպտ ներկայացվի, թե մենք ի՞նչ բանակից ենք ուզում հրաժարվել և ի՞նչ բանակ ենք ուզում ունենալ, այնպիսին, որ մեր բանակն իր առջև դրված խնդիրները կարողանա լուծել ինտելեկտուալ հնարավորությունների սահմաններում, այլ ոչ՝ մարդկանց մարմինների, այդ ժամանակ կարելի է նման հարցեր քննարկել:

Մենք շատ ենք խոսում հերոսության մասին, և իսկապես մարդիկ հերոսություն են գործել, ովքեր իրենց սեփական մարմնով և կյանքի գնով պաշտպանել են հայրենի հողը: Գերմանացի դրամատուրգ Բերտոլդ Բրեխտը մի հրաշալի պիես ունի՝ «Գալիլեո Գալիլեյ»:

Դատարանը Գալիլեյին ստիպում էր հրաժարվել սեփական թեզից, որը նաև նրա գիտական համոզմունքն էր: Բերտոլդ Բրեխտն իր պիեսում մի հրաշալի դրվագ է բերում, երբ դատարանում ստիպում են Գալիլեյին հրաժարվել իր թեզից, նրա աշակերտներից մեկը կանգնում է ոտքի և հայտարարում՝ դժբախտ է այն երկիրը, որը չունի հերոս: Գալիլեյը պատասխանում է հետևյալ բառերով՝ դժբախտ է այն երկիրը, որին պահանջվում են հերոսներ: Ես կարծում եմ՝ երբ մեզ համար բանակում ծառայելը չդառնա հերոսություն, այլ ընկալվի՝ իբրև մեր կյանքի բնականոն ընթացք, ելնելով մեր երկրի վիճակից և բանակի որակից, այդ հերոսության կարիքը չի լինի, որովհետև հերոսությունը, այնուամենայնիվ, զոհաբերություն է…